Các vụ nổ trên Dải thiên hà 'làm đẹp' cho quang cảnh bầu trời đêm

Được phát hiện vào cuối tháng 4, vụ nổ vô tuyến nhanh (FRB) được bắt nguồn từ một loại sao chết đang quay vòng gọi là “nam châm” nằm cách xa Trái đất khoảng 30.000 năm ánh sáng, mang đến cơ hội chưa từng có để nghiên cứu nguồn của FRB ở gần và khiến bầu trời về đêm thêm rực rỡ lung linh.

Tiếp đến, vào tháng 5 vừa qua, Kính viễn vọng vô tuyến hình cầu khẩu độ 500 mét (FAST) của Trung Quốc — một loại kính thiên văn vô tuyến một đĩa lớn nhất thế giới — đã phát hiện thấy một vụ nổ cực kỳ mờ từ nam châm. Giờ đây, một nhóm các nhà nghiên cứu quốc tế do TS Franz Kirsten, nhà nghiên cứu tại Đại học Công nghệ Chalmers (Thụy Điển) tiết lộ rằng từ trường này, được gọi là SGR 1935 + 2154, đã phun ra hai vụ nổ sáng khác liên tiếp nhau vào cuối tháng Năm. Điều này có nghĩa là vật thể tràn đầy năng lượng trong thiên hà có thể tạo ra các vụ nổ “lặp lại” có “bản chất vật lý tương tự như các nguồn (lặp lại) FRB ngoài thiên hà”, theo một nghiên cứu được công bố hôm thứ Hai trên tạp chí Nature Astronomy.

Trong một email, TS Kirsten viết: “Chúng tôi rất ngạc nhiên khi thấy những vụ nổ rực rỡ như vậy. Trước phát hiện của chúng tôi, không ai biết liệu từ trường này có thể tạo ra các vụ nổ lớn ở giữa “điểm sáng” và “điểm mờ” được phát hiện bởi FAST ở Trung Quốc hay không.”

Các vụ nổ lớn trên Dải thiên hà làm rực rỡ quang cảnh về đêm trên bầu trời. Ảnh: EDUARD MUZHEVSKYI

Kể từ khi FRB đầu tiên được phát hiện vào năm 2007, các nhà khoa học đã cố gắng giải thích nguồn gốc của những tín hiệu sáng dài tính bằng mili giây này. Nhiệm vụ này trở nên phức tạp bởi thực tế là các FRB chỉ xuất hiện trong các thiên hà xa xôi, đôi khi cách Dải Ngân hà hàng tỷ năm ánh sáng.

Giống như nhiều nhà thiên văn học trên khắp thế giới, Kirsten và các đồng nghiệp của ông nhanh chóng tìm kiếm các cuộc quan sát tiếp theo về các vụ nổ này. Cuối cùng, họ đã thu thập được hàng trăm giờ quan sát giữa Kính viễn vọng vô tuyến tổng hợp Westerbork ở Hà Lan, Đài quan sát không gian Onsala ở Thụy Điển và kính viễn vọng vô tuyến tại Đại học Nicolaus Copernicus ở Toruń, Ba Lan. Nỗ lực của nhóm đã được đền đáp vào ngày 24 tháng 5, khi đài quan sát Westerbork đã chụp được hai vụ nổ nhanh từ nam châm, chúng nổ cách nhau chỉ 1,4 giây. Các vụ nổ mờ hơn khoảng 10.000 lần so với sự kiện tháng 4 mà CHIME và STARE2 nhìn thấy và chúng sáng hơn khoảng 1.000 lần so với phát hiện FAST vào ngày 3 tháng 5.

“Chúng tôi đã quan sát ngôi sao rất lâu và sau đó đã có hai vụ nổ liên tiếp rất gần nhau. Điều này có nghĩa rằng các vụ nổ xảy ra theo kiểu nhóm, tức là bất cứ khi nào một vụ nổ xảy ra, khả năng cao là bạn có được một vụ nổ khác rất gần kịp thời.” Đây là một khám phá quan trọng, vì nó phù hợp với những quan sát về một số vụ nổ vô tuyến nhanh lặp lại trong các thiên hà khác. Giống như vụ nổ từ SGR 1935 + 2154, các FRB ngoài thiên hà đó cũng cho thấy các giai đoạn hoạt động tăng cường, trước khi chìm trở lại trạng thái không hoạt động

Những quan sát này có thể làm sáng tỏ những vụ nổ mà chúng ta sẽ được chứng kiến trong các thiên hà khác hay không? Hiện tại vẫn chưa rõ câu trả lời cho những thắc mắc này, nhưng việc phát hiện ra một FRB gần Trái đất có khả năng mang lại nhiều hiểu biết mới về sự đa dạng rực rỡ về quang cảnh về đêm trên bầu trời.

Vũ Thủy