Cách Bắc Yên khơi dậy sức sống mới nơi vùng cao

Trong hành trình chuyển đổi cơ cấu cây trồng, đưa công nghệ thông tin và thương mại điện tử vào sản xuất nông nghiệp, nhiều HTX, tổ hợp tác ở Bắc Yên đã và đang trở thành điểm sáng, vừa tạo sinh kế bền vững, vừa góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa địa phương.

Từ nếp cũ sang tư duy mới

Cách đây vài năm, những bản làng ở xã Phiêng Ban, Mường Khoa, Chiềng Sại... của huyện Bắc Yên chủ yếu trồng ngô, sắn với năng suất bấp bênh.

Nhưng kể từ khi chính quyền huyện và các HTX vào cuộc, mạnh dạn chuyển đổi cơ cấu cây trồng, cả vùng đất đã thay da đổi thịt. Cây chuối tiêu hồng, măng tây, cây sơn tra và chè Shan tuyết bắt đầu phủ xanh các sườn núi, mang lại giá trị kinh tế cao hơn gấp nhiều lần so với cây truyền thống.

Mạnh dạn chuyển đổi cơ cấu cây trồng giúp đồng bào dân tộc thiểu số ở Bắc Yên thắng lớn.

HTX nông nghiệp bản Cao Đa 1 (xã Phiêng Ban) là một trong những điển hình tiên phong cho quá trình đổi mới. Với gần 90% thành viên là người dân tộc Mông, HTX đã chuyển từ trồng ngô, sắn sang canh tác hữu cơ măng tây và chuối tiêu hồng.

Nhờ sự hỗ trợ kỹ thuật từ các chuyên gia của Liên minh HTX Việt Nam và Liên minh HTX tỉnh Sơn La, hiện HTX đang duy trì gần 20 ha măng tây, sản lượng đạt 30kg/ha/ngày với giá bán dao động từ 50.000 - 100.000 đồng/kg. Diện tích chuối tiêu hồng cũng được mở rộng lên 7ha, năng suất đạt gần 13 tấn/ha.

Không chỉ sản xuất sạch, HTX còn ứng dụng công nghệ thông tin để quản lý sản xuất, truy xuất nguồn gốc và kết nối thị trường. Năm 2024, HTX đã xây dựng thành công website giới thiệu sản phẩm, tích hợp mã QR truy xuất nguồn gốc, đồng thời liên kết với sàn thương mại điện tử Postmart và Voso, giúp sản phẩm vươn ra ngoài địa phương.

Sự thay đổi của HTX Cao Đa 1 không phải là cá biệt. Trên toàn huyện Bắc Yên hiện có trên 40 HTX, trong đó có hơn 30 HTX hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp. Nhiều HTX được thành lập từ các nhóm hộ dân tộc thiểu số, từng bước trở thành đầu tàu phát triển kinh tế cộng đồng.

Theo thống kê, doanh thu bình quân mỗi HTX đạt 340 triệu đồng/năm, góp phần tạo việc làm thường xuyên cho hàng trăm lao động địa phương, trong đó có nhiều lao động là người dân tộc thiểu số với mức lương từ 3-7 triệu đồng/người/tháng.

Từ ruộng bậc thang đến sàn thương mại điện tử

Một điểm sáng không thể không kể đến là HTX nông nghiệp và chè Tà Xùa. Với vùng nguyên liệu chè Shan tuyết cổ thụ hơn 200 tuổi, HTX đã ứng dụng kỹ thuật chăm sóc hữu cơ, sơ chế bằng máy móc hiện đại và đóng gói bao bì đạt chuẩn.

Nhờ sự hỗ trợ của Liên minh HTX Việt Nam trong xúc tiến thương mại và đào tạo quản trị, năm 2023, HTX đã được cấp chứng nhận VietGAP cho 30ha chè và đưa sản phẩm vào hệ thống siêu thị tại Hà Nội, TP.HCM.

Đặc biệt, với hơn 20 hộ thành viên, liên kết là người dân tộc H’Mông tham gia, HTX đã hình thành được đội ngũ bán hàng online, chủ yếu là người trẻ tại địa phương.

Các thành viên HTX chia ca để quản lý fanpage, trả lời khách hàng, thực hiện đơn hàng trên các sàn thương mại điện tử như Voso, Sendo, Shopee. Sản phẩm chè Shan tuyết giờ không chỉ là món quà của du khách mà trở thành hàng hóa được đặt mua đều đặn từ các thành phố lớn.

Các HTX ghi dấu ấn đậm nét trong quá trình chuyển đổi tư duy sản xuất vùng đồng bào dân tộc thiểu số ở Bắc Yên.

Anh Giàng A Câu, người dân tộc H’Mông, thành viên phụ trách thương mại điện tử của HTX, nói đầy tự hào: “Em học đến lớp 9, chưa từng ra khỏi huyện, nhưng giờ thì quen tên từng tỉnh vì khách hàng ở khắp nơi. Có hôm bán qua TikTok được hơn 60 đơn chè trong một buổi tối”.

Có thể thấy, Liên minh HTX Việt Nam đóng vai trò "bà đỡ" trong việc cung cấp tài chính ưu đãi, hỗ trợ thiết bị sơ chế, tập huấn kỹ thuật và đặc biệt là kết nối các HTX với doanh nghiệp tiêu thụ.

Giai đoạn 2021–2024, hàng chục HTX dân tộc thiểu số ở Bắc Yên được tiếp cận chương trình hỗ trợ theo nghị quyết của tỉnh Sơn La và các dự án phát triển HTX vùng đồng bào dân tộc thiểu số do Liên minh HTX Việt Nam, cùng Liên minh HTX tỉnh Sơn La chủ trì.

Một trong những bước tiến vượt bậc của Bắc Yên là đưa sản phẩm nông nghiệp của đồng bào dân tộc thiểu số lên môi trường số. Từ năm 2022, huyện đã triển khai thí điểm sàn giao dịch nông sản trực tuyến, hỗ trợ HTX thiết kế logo, nhãn mác, chuẩn hóa quy trình truy xuất và quảng bá sản phẩm trên mạng xã hội, đặc biệt là TikTok, Facebook và Zalo OA.

Nâng cao giá trị, làm chủ thị trường

Nhờ bước tiến trong ứng dụng công nghệ thông tin, thương mại điện tử, những sản phẩm đặc trưng ở Bắc Yên như măng tây, chuối tiêu hồng, chè Tà Xùa, mật ong rừng, mận hậu... giờ đây không chỉ xuất hiện ở các hội chợ OCOP mà còn có mặt trên các sàn thương mại điện tử, giúp đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn huyện tiếp cận người tiêu dùng cả nước một cách chủ động và linh hoạt.

Tính đến năm 2024, Bắc Yên đã có 8 sản phẩm đạt chuẩn OCOP, trong đó nhiều sản phẩm do HTX có đông thành viên người dân tộc thiểu số sản xuất. Đây là minh chứng cho hướng đi đúng đắn trong phát triển nông nghiệp theo hướng hàng hóa gắn với công nghệ và chuyển đổi số.

Không chỉ dừng lại ở con số sản lượng hay giá trị gia tăng, sự chuyển mình của nông thôn Bắc Yên còn đến từ sự thay đổi trong tư duy sản xuất và tổ chức kinh tế của người dân. Từ chỗ canh tác nhỏ lẻ, manh mún, bà con dân tộc thiểu số đã biết hợp tác, liên kết, vận dụng tri thức mới để nâng cao giá trị sản phẩm và làm chủ thị trường.

Hành trình “thay da đổi thịt” của Bắc Yên là câu chuyện về sự đồng hành giữa chính quyền, người dân và các tổ chức hỗ trợ như Liên minh HTX Việt Nam. Đó không chỉ là câu chuyện của những cánh đồng trù phú hay những đơn hàng trực tuyến đi khắp mọi miền, mà còn là hành trình làm chủ cuộc sống, gìn giữ văn hóa, bứt phá tư duy – từ chính bàn tay lao động của người dân tộc thiểu số nơi rẻo cao Tây Bắc.

Mỹ Chí