Cách mạng Tháng Tám và khát vọng đi tới phồn vinh của dân tộc Việt Nam

Từ khát vọng độc lập đến tư tưởng nâng cao dân trí

Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đi vào lịch sử như bản hùng ca rực rỡ của lòng yêu nước và ý chí quật cường của dân tộc Việt Nam. Thắng lợi ấy đem lại độc lập, tự do cho Tổ quốc, đồng thời khởi nguồn khát vọng dựng xây một quốc gia hùng cường, vươn mình sánh vai cùng các cường quốc năm châu.

GS.TSKH.NGND Vũ Minh Giang, Chủ tịch Hội đồng Khoa học và Đào tạo, Đại học Quốc gia Hà Nội, Phó Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam nhấn mạnh, sinh cơ lập địa trên một vùng đất có vị trí địa - chiến lược đặc biệt nên dân tộc Việt Nam luôn phải đương đầu với những thử thách hiểm nghèo. Hết thiên tai, dịch bệnh lại đến ngoại bang xâm lược.

Ước nguyện bao đời của người Việt chỉ giản dị là được sống thanh bình, có cơm ăn, áo mặc nhưng đã bị chà đạp vào cuối thế kỷ XIX khi chủ nghĩa thực dân phương Tây áp đặt ách đô hộ. Việt Nam mất độc lập, mất chủ quyền và người dân sống trong kiếp nô lệ. "Biết bao thế hệ yêu nước đã bất khuất đấu tranh nhưng đều bị dìm trong bể máu, con đường giải phóng dân tộc tưởng như bế tắc cho đến khi Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời, mở ra một chân trời mới", GS. Vũ Minh Giang nói.

GS.TSKH.NGND Vũ Minh Giang, Chủ tịch Hội đồng Khoa học và Đào tạo, Đại học Quốc gia Hà Nội, Phó Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam - Ảnh: Phạm Hưng

Ông khẳng định, thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đã làm sống lại khát vọng độc lập của dân tộc; tuy nhiên, độc lập ở giữa thế kỷ XX không còn giống với độc lập đã mất dưới triều đình nhà Nguyễn. "Muốn có chỗ đứng dưới ánh sáng mặt trời thì quốc gia phải vươn lên để được thế giới nể trọng, tiếng nói có trọng lượng trên trường quốc tế", GS. Vũ Minh Giang nhấn mạnh.

Với tầm nhìn vượt đại dương, xuyên thế kỷ, Chủ tịch Hồ Chí Minh sớm khẳng định muốn xây dựng đất nước hùng mạnh trước hết phải nâng cao dân trí. Trong phiên họp Chính phủ ngày 3/9/1945, Người đã đề nghị mở chiến dịch "Chống nạn mù chữ" để "diệt giặc dốt", coi đây là một trong những nhiệm vụ cấp bách nhất, thiết thực nhất mặc dù chính quyền cách mạng vừa mới ra đời phải giải quyết biết bao nhiệm vụ trong hoàn cảnh khó khăn và thiếu thốn vì "một dân tộc dốt là một dân tộc yếu" .

Chỉ mấy ngày sau, Nha bình dân học vụ được thành lập và khóa huấn luyện giáo viên "Bình dân học vụ" đầu tiên mang tên Hồ Chí Minh mở tại Hà Nội lập tức đi vào hoạt động. Phong trào được sự ủng hộ mạnh mẽ của toàn dân và nhanh chóng lan rộng khắp cả nước.

"Nhìn vào lịch sử phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc hầu như không thấy bất kỳ một quốc gia nào khác làm giống như Việt Nam. Ngay sau khi vừa giành lại độc lập, khi mà đất nước còn đang chồng chất khó khăn, thù trong, giặc ngoài với nạn đói đang hoành hành, giặc ngoại xâm vẫn đang rình rập quay trở lại, các thế lực phản động ngày đêm tìm cách chống phá... Chính phủ lâm thời dưới sự lãnh đạo của Chủ tịch Hồ Chí Minh vẫn dồn sức cho việc xóa nạn mù chữ. Thoạt nhìn đây chỉ là một chính sách văn hóa - giáo dục, nhưng thực chất là quyết sách mở ra bước đi đầu tiên để hiện thực hóa khát vọng xây dựng quốc gia hùng cường", GS. Vũ Minh Giang phân tích.

Trong bức thư gửi học sinh nhân ngày khai giảng đầu tiên, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: "Non sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quang để sánh vai với các cường quốc năm châu được hay không, chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các em". Khát vọng đưa đất nước bước tới đài vinh quang, sánh vai với các cường quốc năm châu đã bắt đầu từ đấy. Cho đến nhiều thập niên sau sự kiện này, không ít người cả trong và ngoài nước vẫn coi câu chữ trong bức thư lịch sử này là những lời động viên, khích lệ, là những ý tưởng vĩ đại với tầm nhìn xuyên thế kỷ.

Dân trí, nhân tài và con đường đi tới phồn vinh

GS. Vũ Minh Giang chỉ rõ, nâng cao dân trí là nền tảng, nhưng để đất nước phát triển đột phá cần khơi dậy ý chí, nuôi dưỡng khát vọng phồn vinh và đặc biệt là trọng dụng nhân tài. Ông dẫn lại lịch sử, triều Lê Sơ thế kỷ XV được coi là thời đại hoàng kim, tại một vị trí trang trọng ở Văn Miếu Hoàng đế Lê Thánh Tông đã truyền tiến sĩ Thân Nhân Trung phụng soạn một bài văn bia bất hủ "...Hiền tài là nguyên khí của quốc gia..." và cho rằng nhân tài luôn là yếu tố quyết định sự hưng thịnh của dân tộc.

Minh chứng cho tư tưởng trọng dụng nhân tài, GS. Vũ Minh Giang nhắc tới sự kiện ngày 15/11/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đích thân chủ trì lễ phát bằng và khai giảng Trường Đại học Quốc gia Việt Nam (trên cơ sở Đại học Đông Dương), trong khi đất nước còn đối diện muôn vàn khó khăn, quân ngoại bang lăm le tái xâm lược. Hành động này, theo ông, thể hiện tầm nhìn chiến lược của lãnh tụ trong việc đào tạo, quy tụ trí thức và nhân tài cho công cuộc kiến thiết quốc gia.

"Điều đó thể hiện sự quan tâm của chính quyền cách mạng với giáo dục, đồng thời là thông điệp không thể rõ ràng hơn của người đứng đầu Chính phủ về chiến lược đào tạo và trọng dụng nhân tài", GS. Vũ Minh Giang nhấn mạnh.

Khát vọng xây dựng đất nước hùng cường khởi nguồn từ Cách mạng Tháng Tám tiếp tục được nuôi dưỡng qua các giai đoạn lịch sử. Ba mươi năm kháng chiến (1945 - 1975) đã đem lại độc lập, thống nhất giang sơn. Mười năm tiếp theo (1975 - 1985), cả nước tập trung khắc phục hậu quả chiến tranh trong điều kiện vô cùng khó khăn.

"Dưới ánh sáng của Đại hội VI, cả nước đã vững vàng đứng lên tiến hành công cuộc Đổi mới với những kỳ tích lớn lao. Sau gần 40 năm Đổi mới (1986 - 2025) Việt Nam đã xây dựng được một cơ đồ chưa từng có trong lịch sử. Đây chính là lúc Việt Nam đã đủ thế và lực bước vào một kỷ nguyên mới để thực hiện khát vọng đi tới phồn vinh, xây dựng một quốc gia hùng cường", ông nói.

Theo ông, tinh thần đó cũng được Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh: Dưới sự lãnh đạo của Đảng, dân tộc Việt Nam đã tạo nên những kỳ tích trong lịch sử, đã từng trải qua kỷ nguyên đấu tranh giành độc lập dân tộc, xây dựng chủ nghĩa xã hội (1930 - 1975), kỷ nguyên thống nhất đất nước và đổi mới (1975 - 2025). Kỷ nguyên mới sẽ là kỷ nguyên vươn mình của dân tộc. Ưu tiên hàng đầu trong kỷ nguyên mới là thực hiện thắng lợi các mục tiêu chiến lược: Đến năm 2030, Việt Nam trở thành nước đang phát triển, có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao; đến năm 2045 trở thành nước xã hội chủ nghĩa phát triển, có thu nhập cao; khơi dậy mạnh mẽ hào khí dân tộc, tinh thần tự chủ, tự tin, tự lực, tự cường, tự hào dân tộc, khát vọng phát triển đất nước; kết hợp chặt chẽ sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại.

"Cách đây vừa tròn 80 năm, Đảng đã lãnh đạo thành công cuộc Cách mạng Tháng Tám vĩ đại, mở ra một chân trời mới cho sự phát triển của đất nước, khơi dậy khát vọng xây dựng một đất nước hùng cường. Ngày nay, với thế và lực mới chúng ta đã đủ mọi điều kiện để hiện thực hóa khát vọng đó và trên thực thế cả dân tộc đã chỉnh tề đội ngũ để bước vào một kỷ nguyên mới, kỷ nguyên đi tới phồn vinh của dân tộc", GS Vũ Minh Giang khẳng định.

Nguyên Thảo