Cách người dân Nhật Bản chuẩn bị sẵn sàng ứng phó với thiên tai thường xuyên xảy ra

Theo hãng CNN, các nhà khí tượng học Nhật Bản đã tập hợp và ban hành khuyến cáo tạm thời về sóng thần. Vào thời điểm đó, một ủy ban đặc biệt cũng cảnh báo nguy cơ một "trận động đất lớn" khác sẽ xảy ra trong tuần tới, có thể là lần đầu tiên trong lịch sử.

Người dân đi qua một con phố bị tàn phá ở Ishinomaki, tỉnh Miyagi, sau khi Nhật Bản hứng chịu trận động đất và sóng thần tàn khốc vào năm 2011. Ảnh: Kim Jae-Hwan/AFP/Getty Images

Đây cũng là lần đầu tiên trong lịch sử cơ quan này đưa ra loại cảnh báo toàn quốc. Các chuyến tàu cao tốc đã giảm tốc độ như một biện pháp phòng ngừa, gây ra sự chậm trễ trong việc đi lại và Thủ tướng Nhật Bản đã phải hủy các chuyến công du nước ngoài.

Hiện tại, chính phủ đã dỡ bỏ hầu hết các khuyến cáo và báo cáo không có thiệt hại lớn nào từ trận động đất mạnh 7,1 độ richter vừa xảy ra tuần trước. Tuy nhiên, hầu hết các khu vực của đất nước vẫn đang trong tình trạng báo động cao, chuẩn bị đối phó với trường hợp khẩn cấp tiềm ẩn trong mùa du lịch cao điểm. Những hành động này cũng phản ánh sự tập trung của người dân Nhật Bản vào công tác chuẩn bị cho trận động đất.

Tuy nhiên, một số chuyên gia cũng đặt ra nghi ngờ về việc liệu một lời khuyên như vậy có cần thiết hay không, hoặc thậm chí có chính xác hay không.

Nhật Bản không còn xa lạ gì với những trận động đất nghiêm trọng. Nước này nằm trên Vành đai lửa, một khu vực có hoạt động địa chấn và núi lửa dữ dội ở cả hai bên bờ Thái Bình Dương.

"Nhật Bản nằm trên ranh giới của bốn mảng kiến tạo, khiến nơi đây trở thành một trong những khu vực dễ xảy ra nhiều trận động đất nhất trên thế giới", ông Shoichi Yoshioka, Giáo sư Đại học Kobe của Nhật Bản cho biết.

Ông Yoshioka khẳng định khoảng 10% các trận động đất có cường độ 6 độ richter trở lên xảy ra ở Nhật Bản hoặc xung quanh Nhật Bản, vì vậy nước này sẽ rủi ro cao hơn nhiều so với những nơi khác như Châu Âu hoặc miền Đông nước Mỹ, nơi động đất rất hiếm khi xảy ra.

Trận động đất tồi tệ nhất trong lịch sử Nhật Bản gần đây là trận động đất Tohoku có cường độ 9,1 độ richter vào năm 2011, đã gây ra sóng thần lớn và thảm họa hạt nhân. Khoảng 20.000 người đã thiệt mạng.

Sau đó là mối đe dọa đang rình rập của "siêu động đất" tại Rãnh Nankai với cường độ có thể vượt quá 9 độ richter. Các nhà địa chấn học cho biết điều này có khả năng xảy ra trong vòng vài thập kỷ, mặc dù khoa học vẫn còn gây tranh cãi.

Chính phủ Nhật Bản đã cảnh báo về trận động đất Rãnh Nankai có thể xảy ra trong nhiều năm tới nhưng cũng gây tranh cãi. Một số nhà khoa học cho rằng việc chỉ tập trung vào tỷ lệ nhỏ của một trận động đất giả định ở một khu vực cụ thể của Nhật Bản là không hiệu quả, đặc biệt là khi các khu vực khác của đất nước cũng phải đối mặt với các mối đe dọa tương tự nhưng ít được chú ý hơn nhiều.

Mối quan tâm lớn

Rãnh Nankai là một rãnh chìm dài 700 km hình thành khi các mảng kiến tạo trượt qua nhau. Hầu hết các trận động đất và sóng thần trên thế giới đều do sự chuyển động của các mảng kiến tạo gây ra và trận động đất mạnh nhất thường xảy ra ở các đới hút chìm.

Trong trường hợp này, theo báo cáo năm 2013 của Ủy ban Nghiên cứu động đất của Chính phủ Nhật Bản, mảng kiến tạo dưới biển Philippines đang từ từ trượt xuống bên dưới mảng lục địa nơi Nhật Bản tọa lạc, dịch chuyển vài cm mỗi năm.

Theo ủy ban, tại Rãnh Nankai, cứ 100 đến 200 năm lại ghi nhận những trận động đất nghiêm trọng. Những trận động đất như vậy gần đây nhất xảy ra vào năm 1944 và 1946, cả hai đều có cường độ 8,1 độ richter. Hiện tượng này đã tàn phá Nhật Bản, khiến ít nhất 2.500 người tử vong và hàng nghìn người khác bị thương, cũng như hàng chục nghìn ngôi nhà bị phá hủy.

Bằng cách tính toán khoảng thời gian giữa mỗi trận động đất lớn, Chính phủ Nhật Bản đã cảnh báo rằng có 70% đến 80% khả năng Nhật Bản sẽ bị rung chuyển bởi siêu động đất Rãnh Nankai khác trong vòng 30 năm tới, dự kiến có cường độ từ 8 đến 9 độ richter.

Giáo sư Yoshioka từ Đại học Kobe cũng nhận định rằng con số 70%-80% có thể là quá cao và dữ liệu được lấy từ một lý thuyết cụ thể, khiến nó có thể có sai sót. Tuy nhiên, ông vẫn dự đoán "một trận động đất lớn sẽ xảy ra ở khu vực này" trong tương lai.

Ông Yoshioka nhận định thường là sau một trận động đất, trận động đất thứ hai sẽ cường độ lớn hơn có thể diễn ra sau đó. Đó là lý do tại sao các nhà chức trách Nhật Bản đã ban hành cảnh báo chưa từng có vào thứ Năm tuần trước.

Sẵn sàng chuẩn bị

Người dân Nhật Bản luôn sẵn sàng chuẩn bị trước các trận động đất lớn tiềm tàng.

Yota Sugai, một sinh viên đại học 22 tuổi cho biết việc nhìn thấy cảnh báo trên truyền hình "khiến tôi cảm thấy cấp bách và sợ hãi, giống như một lời cảnh tỉnh". Sau trận động đất hôm thứ Năm tuần trước, Yota Sugai đã đảm bảo nguồn cung cấp khẩn cấp như thực phẩm và nước, theo dõi các bản đồ trực tuyến để biết các khu vực nguy hiểm và cân nhắc đến việc đến thăm người thân ở các vùng ven biển, giúp họ lập kế hoạch sơ tán.

Trong khi đó, sinh viên Mashiro Ogawa, 21 tuổi, đã thực hiện các biện pháp phòng ngừa tương tự, chuẩn bị một "bộ dụng cụ khẩn cấp" ở nhà và thúc giục gia đình cũng làm như vậy. Ogawa cũng không đến các bãi biển trong thời gian này và thay đổi vị trí sắp xếp đồ đạc trong nhà.

"Trước đây, tôi không cảm thấy đây là một vấn đề nghiêm trọng, nhưng bây giờ tôi cảm thấy rất thực tế", Mashiro Ogawa nói.

Một phần lý do khiến người dân Nhật Bản coi trọng công tác chuẩn bị là vì có quá nhiều trận động đất rung chuyển ở nước này và gây ra hậu quả đáng sợ. Thảm họa năm 2011 đã để lại những vết sẹo lớn trong tâm lý quốc gia, và những vết sẹo này càng trầm trọng hơn do những trận động đất lớn mới thường xuyên xảy ra ở nước này sau mỗi vài năm.

"Mỗi lần, chúng ta lại chứng kiến cảnh mất mát thương tâm về người, các tòa nhà bị đè bẹp và sóng thần gây ra sự tàn phá, để lại ấn tượng sợ hãi lâu dài. Nỗi sợ hãi này có thể được nhiều người dân chia sẻ. Tôi nghĩ điều này góp phần đáng kể vào lý do tại sao Nhật Bản lại chuẩn bị kỹ lưỡng như vậy", Giáo sư Yoshioka đến từ Đại học Kobe cho biết.

Đó là lý do tại sao "chính phủ Nhật Bản cũng nhấn mạnh vào việc chuẩn bị của người dân để tránh một thảm kịch lớn khác như trận động đất năm 2011. Nhật Bản dường như được công nhận là quốc gia đi đầu thế giới về công tác chuẩn bị và khả năng phục hồi sau động đất, từ cơ sở hạ tầng và quy định xây dựng cho đến các hệ thống cứu hộ và cứu nạn.

Trong khi đó, Megumi Sugimoto, Phó giáo sư tại Đại học Osaka chuyên về phòng chống thiên tai nhận định sự chuẩn bị đã bắt đầu từ trường học – ngay cả các trường mẫu giáo cũng tổ chức diễn tập sơ tán và động đất cho trẻ mới biết đi.

"Không chỉ có động đất và sóng thần, mà các thảm họa khác cũng thường xuyên xảy ra ở Nhật Bản, đặc biệt là vào mùa hè. Bà Megumi Sugimoto cho rằng nhận thức và các biện pháp phòng ngừa của người dân, như dự trữ vật tư khẩn cấp, có thể giúp bảo vệ mọi người khỏi "bất kỳ loại thảm họa nào"./.

Hồng Nhung