Cải cách pháp luật: Bệ phóng cho Hải quan số, tiếp sức doanh nghiệp

Ngày 1/10/2025, Cục Hải quan tổ chức Hội nghị chuyên đề về xây dựng văn bản quy phạm pháp luật để triển khai các nghị quyết của Bộ Chính trị và thực hiện mô hình Hải quan số. Hội nghị được tổ chức trực tiếp và trực tuyến với 19 điểm cầu tại chi cục hải quan khu vực.

Hạn chế cơ chế “xin - cho”

Theo bà Trần Thị Thúy Hòa, Phó trưởng ban Pháp chế Cục Hải quan, ngành Hải quan nhiều năm qua đã nỗ lực hoàn thiện hệ thống pháp luật, đơn giản hóa thủ tục, hài hòa với chuẩn mực quốc tế, tạo thuận lợi cho hoạt động xuất nhập khẩu và thương mại xuyên biên giới. Công tác rà soát và đề xuất sửa đổi, bổ sung văn bản pháp luật được thực hiện thường xuyên, trở thành nhiệm vụ trọng tâm hàng năm.

Toàn cảnh hội nghị.

Đặc biệt, từ tháng 5/2025 đến nay, cơ quan Hải quan đã tiến hành rà soát toàn diện hệ thống pháp luật, bảo đảm phù hợp với Nghị quyết 18 của Trung ương về sắp xếp tổ chức bộ máy tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, đồng thời đáp ứng yêu cầu phân cấp, phân quyền mạnh mẽ.

Đặc biệt, quá trình này được gắn với việc thực hiện bốn nghị quyết chiến lược của Bộ Chính trị (Nghị quyết số 57-NQ/TW, 59-NQ/TW, 66-NQ/TW, 68-NQ/TW), góp phần đáp ứng lộ trình chuyển đổi sang Hải quan số, Hải quan thông minh, thúc đẩy cải cách toàn diện.

Kết quả rà soát cho thấy có 99 văn bản pháp luật cần được điều chỉnh, bao gồm 2 luật, 13 nghị định, 15 quyết định của Thủ tướng Chính phủ, 49 thông tư, 17 thông tư liên tịch, 2 quyết định của Bộ trưởng Bộ Tài chính và 1 quyết định của Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan. Đồng thời, cơ quan Hải quan kiến nghị sửa đổi, bổ sung hoặc bãi bỏ 106 văn bản pháp luật, trong đó có tới 84 văn bản do chính cơ quan Hải quan chủ trì soạn thảo.

Đáng chú ý, để phục vụ triển khai Hải quan số, cơ quan Hải quan đề xuất sửa đổi, bổ sung 18 văn bản pháp luật, trong đó 13 văn bản do cơ quan Hải quan chủ trì soạn thảo, gồm 1 luật, 4 nghị định và 8 thông tư.

Cho biết thêm, ông Nguyễn Văn Thọ, Cục trưởng Cục Hải quan chia sẻ, việc rà soát và hoàn thiện pháp luật hải quan là một trong ba đột phá chiến lược về quản lý nhà nước, đặt nền tảng cho môi trường kinh doanh minh bạch, ổn định và chi phí tuân thủ thấp, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia và thu hút đầu tư.

Ngay sau khi Bộ Chính trị ban hành bốn nghị quyết chiến lược, Cục Hải quan đã nhanh chóng quán triệt sâu rộng tới cán bộ, công chức, chuyển hóa các nghị quyết thành hành động cụ thể trong mọi lĩnh vực nghiệp vụ, đồng thời phối hợp với các bộ, ngành rà soát, thể chế hóa kịp thời những nội dung cần thiết.

Việc hoàn thiện pháp luật gắn liền với yêu cầu cải cách thể chế, loại bỏ các rào cản tiếp cận thị trường, hạn chế cơ chế “xin - cho”, chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm, tạo điều kiện thuận lợi tối đa cho doanh nghiệp.

Cục Hải quan cũng đẩy mạnh ứng dụng công nghệ hiện đại, số hóa, tự động hóa quy trình nghiệp vụ, áp dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và dữ liệu lớn (Big Data) nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, giảm thiểu tiếp xúc trực tiếp, rút ngắn thời gian và chi phí làm thủ tục cho doanh nghiệp.

Đồng thời, việc cải cách pháp luật cũng hướng tới xây dựng nền hành chính số và quản trị dữ liệu hiện đại, giúp doanh nghiệp dễ dàng kết nối, khai thác dữ liệu an toàn, minh bạch.

Cục trưởng Nguyễn Văn Thọ phát biểu tại hội nghị.

Hải quan số - động lực đổi mới và hội nhập

Cục Hải quan đặt mục tiêu trong năm 2025 sẽ tiếp tục đẩy mạnh rà soát, sửa đổi, bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật còn bất cập, kịp thời tháo gỡ các “điểm nghẽn” pháp lý, tạo thuận lợi cho hoạt động thương mại, đầu tư và hội nhập quốc tế.

Cục trưởng Nguyễn Văn Thọ yêu cầu các đơn vị trực thuộc ngành Hải quan tập trung triển khai thực hiện các nghị quyết của Bộ Chính trị, Quốc hội và Chính phủ; tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho cán bộ, công chức - đặc biệt là đội ngũ làm công tác tham mưu, xây dựng chính sách - về nội dung và ý nghĩa của bốn nghị quyết chiến lược.

Bên cạnh đó, các đơn vị cần khẩn trương rà soát, đề xuất sửa đổi và hoàn thiện những văn bản pháp luật phục vụ triển khai Phương án cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính theo Quyết định số 2421/QĐ-BTC ngày 9/7/2025 của Bộ trưởng Bộ Tài chính và Quyết định số 1848/QĐ-TTg ngày 27/8/2025 của Thủ tướng Chính phủ, bảo đảm hoàn thành đúng tiến độ.

Theo lãnh đạo Cục Hải quan, nhiệm vụ trọng tâm của ngành trong thời gian tới là hoàn thiện cơ sở pháp lý để triển khai Hải quan số, Hải quan thông minh, phù hợp với yêu cầu chuyển đổi số quốc gia.

Đây là bước đi quan trọng để nâng cao chất lượng quản lý, phòng chống gian lận thương mại, bảo đảm an ninh kinh tế và đồng thời hỗ trợ cộng đồng doanh nghiệp phát triển bền vững.

Những nỗ lực này không chỉ mang lại lợi ích cho hoạt động quản lý nhà nước mà còn góp phần quan trọng trong việc nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, thu hút đầu tư, thúc đẩy thương mại quốc tế và hội nhập sâu rộng vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Cục trưởng Nguyễn Văn Thọ khẳng định: “Công tác rà soát, sửa đổi và hoàn thiện pháp luật trong lĩnh vực hải quan giai đoạn tới sẽ tiếp tục được coi là nhiệm vụ chính trị trọng tâm của ngành, đặt nền móng cho quá trình hiện đại hóa và hội nhập của hải quan Việt Nam, tạo thuận lợi tối đa cho cộng đồng doanh nghiệp, đóng góp tích cực vào phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.”

Cục Hải quan đặt mục tiêu hoàn thành việc đơn giản hóa thủ tục hải quan, thực hiện cắt giảm ít nhất 30% thời gian xử lý thủ tục hành chính, ít nhất 30% chi phí tuân thủ pháp luật, cắt giảm ít nhất 30% điều kiện kinh doanh theo đúng yêu cầu tại các nghị quyết của Bộ Chính trị.

Hồng Vân