Cái kết buồn của dự án tham vọng nhất lịch sử vũ trụ Sea Launch

Trên thực tế, đây là một giàn khoan dầu cũ của Na Uy, được điều chỉnh để phóng tên lửa thuộc phiên bản Zenit-3SL của dòng Zenit nổi tiếng.

Mục đích của dự án là đưa phương tiện phóng bằng đường biển đến xích đạo, nơi có các điều kiện tối ưu để phóng tàu vũ trụ vào quỹ đạo.

Trở lại tháng 3 năm 1993, doanh nghiệp NPO Energia của Nga, trước đây đã tham gia nghiên cứu sơ bộ về khả năng chế tạo tổ hợp tên lửa không gian trên biển, đã tiếp cận công ty hàng không vũ trụ Boeing của Mỹ với đề nghị tham gia thực hiện dự án này.

Vào mùa thu cùng năm, một cuộc họp giữa đại diện NPO Energia và Boeing đã diễn ra tại thành phố Turku (Phần Lan). Cùng tham gia sự kiện này còn có công ty đóng tàu Kvaerner của Na Uy (sau này là Aker Solutions).

Kết quả của cuộc họp là việc ký kết thỏa thuận khung về việc thành lập một sân bay vũ trụ trên biển.

Điều đáng chú ý là một năm sau, hiệp hội sản xuất Nhà máy chế tạo máy Yuzhny của Ukraine được đặt theo tên của A. M. Makarov (Yuzhmash) và phòng thiết kế Yuzhnoye cũng đã tham gia vào công việc trong khuôn khổ dự án.

Năm 1995, các bên quyết định thành lập Sea Launch Company, được cho là sẽ thực hiện dự án. Thành phần sở hữu của doanh nghiệp nói trên có vẻ đáng ngạc nhiên.

Nếu xem xét các chủ sở hữu của tập đoàn từ góc độ nhà nước, phía Mỹ nắm 40% cổ phần (Boeing Commercial Space Company - công ty con của Boeing), phía Nga - 25% (NPO Energia), phía Na Uy - 20% (công ty đóng tàu Aker Solutions) và phía Ukraine - 15% (Cục thiết kế Yuzhnoye và Hiệp hội sản xuất Yuzhmash).

Chi phí ban đầu để xây dựng một sân bay vũ trụ nổi ước tính khoảng 3,5 tỷ USD.

Nếu chúng ta nói về sự chuyên môn hóa chức năng của mỗi bên, thì công ty con của Boeing đã tham gia vào việc tạo ra phương tiện phóng và đảm bảo tích hợp các hệ thống trong toàn bộ dự án.

Aker Solutions đã chuyển đổi giàn khoan dầu cho nhu cầu phóng tên lửa. Các bên tham gia dự án còn lại tham gia vào việc chế tạo và chuẩn bị tên lửa sửa đổi Zenit-3SL; phương tiện phóng này là duy nhất đáp ứng tất cả các điều kiện cần thiết để phóng tên lửa một cách hiệu quả từ bệ phóng nổi.

Các doanh nghiệp Ukraine (PO Yuzhmash và Cục thiết kế Yuzhnoye) đã sản xuất phương tiện phóng hai tầng Zenit-2S.

NPO Energia sản xuất tầng trên của tên lửa (giai đoạn thứ ba) và công ty con của Boeing chuyên về khối tải trọng.

Cần lưu ý, bản thân phương tiện phóng được chế tạo ở Ukraine và các phụ tùng thay thế cần thiết do phía Nga chịu trách nhiệm được tập hợp lại.

Sau đó tên lửa Zenit-3SL tháo rời được gửi đến Mỹ, nơi nó được lắp ráp, chất lên tàu và đưa lên sân bay tới điểm phóng nằm trên đường xích đạo.

Bất chấp mọi chi phí, hiệu quả kinh tế của dự án nằm ở việc tiết kiệm nhiên liệu cần thiết để phóng tàu vũ trụ vào quỹ đạo.

Dự án Sea Launch đã có một kết cục đáng buồn.

Lần phóng đầu tiên trong chương trình Sea Launch diễn ra vào ngày 28/3/1999. Năm 2009, dự án gặp khó khăn về tài chính do không nhận đủ số lượng đơn hàng.

Trong quá trình tố tụng phá sản, Boeing buộc phải trả hết nợ cho các chủ nợ của toàn bộ tập đoàn, thanh toán cho họ 448 triệu USD. Vấn đề kết thúc bằng việc tổ chức lại toàn bộ, sau đó một trong những công ty con của NPO Energia nhận 95% cổ phần, 3% thuộc về Boeing, 2% thuộc về Aker Solutions.

Năm 2014, mọi hoạt động trong chương trình Sea Launch đều bị đình chỉ do tình hình chính trị ở Ukraine.

Tính đến thời điểm này, 36 vụ phóng đã được thực hiện, tàu vũ trụ từ các quốc gia khác nhau (Mỹ, Anh, UAE, Nhật Bản, Ý, Pháp, Hàn Quốc và Hà Lan) đã được đưa vào quỹ đạo Trái đất.

Vào năm 2016, người đứng đầu tập đoàn nhà nước Roscosmos - ông Igor Komarov cho biết dự án Sea Launch đang chuẩn bị để bán và đã tìm được người mua tiềm năng.

Khách hàng là Tập đoàn S7, chi phí mua lại tổ hợp là 6,28 tỷ rúp. Thỏa thuận đã kết thúc vào năm 2017. Chủ nhân mới đã nhận được tàu Sea Launch Commander, giàn Odyssey với thiết bị phân đoạn tên lửa được lắp đặt trên đó, thiết bị mặt đất tại cảng Long Beach ở Hoa Kỳ và nhãn hiệu Sea Launch.

Chủ sở hữu mới tuyên bố sẵn sàng tiến hành các vụ phóng thương mại từ năm 2019, vì mục đích này họ đã lên kế hoạch mua 50 tên lửa mới. Ngoài ra, còn có kế hoạch thay thế tên lửa Ukraine bằng Soyuz-5 được phát triển tại Nga (dự kiến chỉ bắt đầu bay thử nghiệm phương tiện phóng này vào năm 2024).

Cũng cần làm rõ rằng vào năm 2020, giàn khoan đã được gửi đến cảng Slavyanka, cách Vladivostok 50 km. Cùng năm đó, chủ sở hữu của Tập đoàn S7 - ông Vladislav Filev nhấn mạnh rằng mọi hành động để phát triển dự án này đã bị hoãn vô thời hạn.

Đồng thời ông Filev làm rõ rằng chi phí đặt tổ hợp Sea Launch ở Liên bang Nga hóa ra cao gấp đôi so với dự kiến, mặc dù ban đầu chính quyền Moskva cho biết các điều kiện kinh tế sẽ tương tự như ở Mỹ.

Vào năm 2022, đã xuất hiện thông tin về khả năng chuyển giao Sea Launch cho tập đoàn nhà nước Roscosmos, vì trong điều kiện kinh tế và chính trị hiện nay, việc phóng thương mại đã trở nên bất khả thi.

Hiện tại, dự án đang ở trạng thái “đóng băng”, triển vọng không rõ ràng và mọi công việc để duy trì nó ở trạng thái hoạt động đều là gánh nặng tài chính quá lớn đối với Tập đoàn S7, theo một trong những nhà quản lý cấp cao của công ty, vượt quá 1 triệu đô la mỗi tháng.

Dự án Sea Launch là một ví dụ nổi bật về hội nhập kinh tế và khoa học. Trong điều kiện hiện đại, sự hợp tác chặt chẽ như vậy giữa các quốc gia ở hai phía đối diện của rào cản có vẻ đáng ngạc nhiên.

Bây giờ chúng ta có thể nhận thấy rằng Nga đang gặp khó khăn khi tự mình theo đuổi chương trình này; chi phí tài chính của tất cả các dự án theo cách này hay cách khác liên quan đến không gian đều quá cao và chưa thực sự cần thiết.

Tên lửa Zenit-3SL thuộc Dự án Sea Launch gặp lỗi trong một lần phóng.

Theo Reporter

Bạch Dương