Cải thiện dinh dưỡng, nâng cao sức khỏe

Qua đó, Bộ Y tế kêu gọi toàn dân thực hiện dinh dưỡng hợp lý, đồng thời lựa chọn thực phẩm có nguồn gốc, bảo đảm an toàn nhằm tăng cường sức khỏe, góp phần phòng, chống bệnh tật.

Đại diện Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm Hà Nội kiểm tra nguồn gốc thực phẩm tại một cơ sở kinh doanh trên địa bàn huyện Đông Anh. Ảnh: Thu Trang

Hậu quả khi ăn uống thiếu lành mạnh

Những năm qua, Việt Nam đã đạt được nhiều tiến bộ trong việc cải thiện tình trạng dinh dưỡng và nâng cao sức khỏe người dân. Tỷ lệ suy dinh dưỡng trẻ em đã giảm đáng kể và được duy trì bền vững. Thêm vào đó, tình hình an ninh lương thực thực phẩm và bữa ăn của người dân được cải thiện rõ rệt.

Theo Viện Dinh dưỡng quốc gia, tỷ lệ suy dinh dưỡng thể nhẹ cân ở trẻ dưới 5 tuổi giảm từ 14,1% năm 2015 xuống còn 11,5% năm 2020. Ngoài ra, tỷ lệ suy dinh dưỡng thấp còi ở trẻ dưới 5 tuổi mỗi năm giảm 1%. Tuy nhiên, tỷ lệ suy dinh dưỡng thấp còi vẫn còn ở mức cao (19,6% năm 2020) và có sự chênh lệch giữa các vùng, nhất là vùng miền núi, vùng khó khăn so với thành phố, đồng bằng. Tỷ lệ này ở miền núi phía Bắc là 27,1% và Tây Nguyên là 29,8%. Nghèo đói, thiếu kiến thức là một trong những nguyên nhân của tình trạng suy dinh dưỡng.

Bác sĩ Nguyễn Văn Tiến (Viện Dinh dưỡng quốc gia) cho biết, hiện cả nước có 1.089 xã nghèo. Đặc biệt, người nghèo ở vùng dân tộc thiểu số còn bị thiếu ăn, thiếu lương thực, thực phẩm, thiếu thông tin... Đây là những nguyên nhân khiến tỷ lệ suy dinh dưỡng trẻ em thể nhẹ cân và thấp còi còn cao, cũng như thiếu vi chất dinh dưỡng, thiếu các dịch vụ y tế chăm sóc bà mẹ và trẻ em.

Cùng với suy dinh dưỡng, Việt Nam đang phải đối mặt với tình trạng mất cân đối về các chất dinh dưỡng làm gia tăng các bệnh mạn tính liên quan đến dinh dưỡng, như: Thừa cân béo phì, tăng huyết áp, đái tháo đường, gút, rối loạn mỡ máu...

Theo điều tra do Viện Dinh dưỡng quốc gia thực hiện, trong 10 năm qua (từ năm 2010 đến 2020), cơ cấu bữa ăn của người Việt có sự thay đổi rõ rệt, chất lượng bữa ăn được nâng lên.

Tuy nhiên, tính cân đối của khẩu phần ăn vẫn chưa bảo đảm. Cụ thể, khẩu phần ăn hằng ngày ở nhiều nơi còn quá nhiều đạm động vật, mức tiêu thụ thịt bình quân 134gram/người/ngày, trong đó thịt đỏ là 95,5gram (nhu cầu khuyến nghị 70gram/người/ngày), thịt gia cầm 36,2gram; các sản phẩm từ thịt là 4,7gram.

Cũng theo Viện Dinh dưỡng quốc gia, với khu vực thành thị mức tiêu thụ thịt cao hơn là 154gram/người/ngày, thịt đỏ là 155,3gram, thịt gia cầm 36,5gram và các sản phẩm từ thịt là 3,9gram. Còn ở những vùng nông thôn, tuy điều kiện kinh tế còn khó khăn nhưng mức tiêu thụ thịt là 126,2gram và thịt đỏ là 85,8gram. Từ đó dẫn tới lipid nguồn động vật nhiều hơn so với lipid nguồn thực vật (tỷ lệ giữa lipid động vật so với lipid tổng số là 51,4%).

Chính vì thói quen ăn uống thiếu lành mạnh, mất cân đối về các chất dinh dưỡng, ăn nhiều thịt, mỡ động vật nhưng ăn ít rau xanh và hoa quả của người Việt đã làm gia tăng các bệnh mạn tính liên quan đến dinh dưỡng, như: Thừa cân béo phì, tăng huyết áp, đái tháo đường, gút, rối loạn mỡ máu...

Bảo đảm cân bằng 4 nhóm chất

Theo các chuyên gia dinh dưỡng, việc thiếu hoặc thừa dinh dưỡng đều có những ảnh hưởng không tốt tới sức khỏe. Vì vậy, bảo đảm dinh dưỡng hợp lý là một vấn đề hết sức quan trọng nhằm nâng cao sức khỏe, cải thiện giống nòi, góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Thực tế, mỗi loại thực phẩm đều cung cấp một số chất dinh dưỡng nhất định nhưng với tỷ lệ khác nhau. Không một loại thực phẩm nào là hoàn hảo và cung cấp đủ các chất dinh dưỡng cho nhu cầu của cơ thể.

Chính vì vậy, xây dựng chế độ dinh dưỡng hợp lý, đặc biệt là với những đối tượng như: Trẻ em, người cao tuổi, phụ nữ mang thai... cần dựa vào thể trạng và nhu cầu dinh dưỡng trong từng thời điểm.

Một chế độ dinh dưỡng hợp lý là chế độ ăn uống có thể đáp ứng đầy đủ năng lượng và những dưỡng chất cần thiết, giúp cơ thể khỏe mạnh, chống lại bệnh tật.

Để xây dựng chế độ dinh dưỡng hợp lý, bác sĩ Nguyễn Văn Tiến đưa ra lưu ý, một bữa ăn khoa học cần phải bảo đảm đầy đủ và cân bằng 4 nhóm chất, gồm: Tinh bột (thường có trong gạo, mì, bánh mì, các loại khoai...); đạm (có nhiều trong thịt, cá, trứng, sữa, các loại đậu...); chất béo (có trong các loại bơ, dầu hạt, mỡ động vật...); vitamin, khoáng chất và dưỡng chất thực vật (chứa nhiều trong các loại rau, củ, quả).

Tùy theo nhu cầu tăng - giảm cân hoặc thể trạng, tình trạng sức khỏe mà mỗi người có thể điều chỉnh lượng tinh bột, đạm và chất béo trong khẩu phần ăn mỗi ngày. Tuy nhiên, riêng nhóm vitamin, khoáng chất và dưỡng chất thực vật, bất kể tăng hay giảm cân cũng không nên cắt giảm và phải tiêu thụ tối thiểu 400gram/ngày với đủ 5 màu sắc xanh, đỏ, cam, trắng, tím.

Hưởng ứng Tuần lễ Dinh dưỡng và phát triển năm nay, Bộ Y tế khuyến cáo, nên phát triển VAC (vườn - ao - chuồng) để tạo nguồn thực phẩm sẵn có, an toàn. Bên cạnh đó, tổ chức tốt bữa ăn gia đình, bữa ăn học đường bảo đảm đa dạng, cân đối, đủ dinh dưỡng. Ngoài ra, thực hiện chăm sóc dinh dưỡng hợp lý 1.000 ngày đầu đời giúp trẻ phát triển toàn diện về tầm vóc và trí tuệ.

Người dân cũng nên lưu ý khi lựa chọn thực phẩm có nguồn gốc, bảo đảm an toàn trong chế biến và bảo quản. Trước khi mua và sử dụng, nên đọc thông tin dinh dưỡng trên nhãn thực phẩm; đồng thời sử dụng nước sạch an toàn trong ăn uống, sinh hoạt; uống đủ nước theo nhu cầu cơ thể.