Cam kết, nỗ lực nhất quán của Việt Nam trong việc bảo đảm quyền con người

Việc thực hiện nghiêm túc, hiệu quả các khuyến nghị UPR cũng đã mang lại nhiều tác động tích cực trong tiến trình hoàn thiện hệ thống pháp luật, bảo đảm việc thụ hưởng các quyền con người, chính sách an sinh xã hội, nâng cao đời sống của người dân ở Việt Nam. (Ảnh: Nguyễn Hồng)

Cách đây tròn 15 năm, Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc đã được thành lập, cùng với đó là sự ra đời và vận hành của Cơ chế rà soát định kỳ phổ quát về quyền con người (UPR). Đây là một trong những cơ chế quan trọng nhất của HĐNQ LHQ, được thành lập với nhiệm vụ rà soát tình hình nhân quyền tại tất cả các nước thành viên LHQ, trên nguyên tắc đối thoại, hợp tác, bình đẳng, khách quan, minh bạch, không phân biệt, qua đó thúc đẩy các nước thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ, cam kết quốc tế về quyền con người.

Đến nay, số lượng các nước đăng ký tham gia các phiên đối thoại UPR ngày càng tăng qua các năm, cho thấy sự quan tâm cao của cộng đồng quốc tế đối với với cơ chế này.

Chủ động, tích cực và trách nhiệm

Với chính sách nhất quán bảo vệ và thúc đẩy quyền con người, Việt Nam rất coi trọng và tham gia đầy đủ cơ chế UPR qua cả 3 Chu kỳ đến nay.

Việt Nam lần đầu tiên thực hiện cơ chế UPR vào tháng 5/2009, nhận được 123 khuyến nghị từ 60 nước, trong đó chấp thuận 96 khuyến nghị (hơn 78%). Tại UPR chu kỳ 2 diễn ra vào tháng 2/2014, Việt Nam nhận được 227 khuyến nghị từ 106 nước, trong đó chấp thuận 182 khuyến nghị (hơn 80%). Tại UPR chu kỳ III vào tháng 1/2019, Việt Nam nhận được 291 khuyến nghị từ 122 nước, trong đó chấp thuận 241 khuyến nghị (hơn 83%).

Việc thực hiện nghiêm túc, hiệu quả các khuyến nghị UPR cũng đã mang lại nhiều tác động tích cực trong tiến trình hoàn thiện hệ thống pháp luật, bảo đảm việc thụ hưởng các quyền con người, chính sách an sinh xã hội, nâng cao đời sống của người dân ở Việt Nam.

Để tiếp tục cụ thể hóa chủ trương trên, năm 2019, Thủ tướng Chính phủ Việt Nam đã ban hành Kế hoạch tổng thể triển khai thực hiện các khuyến nghị Việt Nam chấp thuận theo UPR chu kỳ III với nhiều nhiệm vụ, giải pháp cụ thể, trong đó có việc xây dựng Báo cáo giữa kỳ tự nguyện.

Tại Hội thảo “Giới thiệu phương pháp và thực tiễn tốt xây dựng báo cáo giữa kỳ tự nguyện thực hiện các khuyến nghị UPR chu kỳ III”, Thứ trưởng Ngoại giao Đặng Hoàng Giang nhấn mạnh việc xây dựng Báo cáo giữa kỳ tự nguyện cho thấy Chính phủ Việt Nam luôn dành sự quan tâm xuyên suốt đến tiến trình UPR, cam kết mạnh mẽ sẽ tiếp tục đóng góp tích cực, trách nhiệm vào công việc của Hội đồng Nhân quyền.

Đặc biệt, việc xây dựng Báo cáo này càng thêm ý nghĩa khi đặt trong bối cảnh Việt Nam làm thành viên không thường trực Hội đồng Bảo an nhiệm kỳ 2020-2021, đồng thời đang ứng cử làm thành viên Hội đồng Nhân quyền LHQ nhiệm kỳ 2023-2025.

Bản thân cái tên “tự nguyện” đã nói lên sự chủ động, tích cực và trách nhiệm của Việt Nam khi tham gia thực hiện các khuyến nghị UPR chu kỳ III của HĐNQ LHQ. Qua đó, tiếp tục triển khai đường lối nhất quán của Việt Nam trong việc bảo đảm quyền con người nói riêng và sự ủng hộ mạnh mẽ với LHQ và chủ nghĩa đa phương nói chung.

Bày tỏ sự ủng hộ với việc xây dựng Báo cáo giữa kỳ tự nguyện thực hiện các khuyến nghị UPR chu kỳ III của Việt Nam, Điều phối viên thường trú LHQ tại Việt Nam Kamal Malhotra đánh giá cao Việt Nam đã chủ động đương đầu với các thách thức trong bảo vệ và thúc đẩy quyền con người, sẵn sàng chấp thuận và có hành động triển khai các khuyến nghị trong những lĩnh vực còn khó khăn.

Đồng quan điểm, ông Arnauld Chaltin, Cán bộ nhân quyền, Chương trình nâng cao năng lực, Văn phòng Cao ủy Nhân quyền LHQ (OHCHR), cho rằng đây là cơ hội để Việt Nam xem lại, đánh giá những khuyến nghị nào đã làm tốt, và khuyến nghị nào cần đẩy mạnh nỗ lực hơn nữa.

Theo ông, đây đồng thời là cơ hội để các bên phối hợp, tìm ra những trở ngại, cái nhìn tổng quan về vấn đề cũng như đóng góp của các bên liên quan trong việc thực hiện các khuyến nghị UPR.

Trong khi đó, bà Caitlin Wiesen, Trưởng Đại diện thường trú Chương trình Phát triển LHQ (UNDP) tại Việt Nam, nhận định rằng dịch Covid-19 đang đặt ra những thách thức mới trong việc bảo vệ và thúc đẩy quyền con người.

Theo đại diện UNDP, Báo cáo giữa kỳ tự nguyện thực hiện các khuyến nghị UPR chu kỳ III của Việt Nam sẽ góp phần gắn kết sứ mệnh bảo đảm quyền con người song song với nỗ lực phòng chống Covid-19. Bà Caitlin Wiesen bày tỏ tin tưởng những nỗ lực này sẽ giúp Việt Nam nâng cao vị thế và vai trò quốc tế của mình khi đang ứng cử HĐNQ LHQ nhiệm kỳ 2023-2025.

Nhiệm vụ mới, thách thức mới

Theo Thứ trưởng Đặng Hoàng Giang, kể từ khi Việt Nam bảo vệ thành công Báo cáo quốc gia UPR chu kỳ III năm 2019 đến nay, bối cảnh trong nước và quốc tế đã có nhiều thay đổi lớn.

Một là, Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng Cộng sản Việt Nam đã thành công rất tốt đẹp, khơi dậy mạnh mẽ ý chí tự cường dân tộc, sức mạnh đại đoàn kết dân tộc và khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc, là nền tảng cam kết chính trị cao nhất để bảo đảm và thúc đẩy quyền con người.

Hai là, cũng như đa số các nước khác trên thế giới, Việt Nam đang phải gồng mình ứng phó với đại dịch Covid-19. Bằng sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị và sự chung sức, đồng lòng của người dân, cùng sự hợp tác hiệu quả với các đối tác quốc tế, Việt Nam đã đạt được những kết quả tích cực bước đầu trong thực hiện “mục tiêu kép”, vừa phòng chống dịch bệnh vừa phục hồi, phát triển kinh tế-xã hội.

Tuy nhiên dịch Covid-19 còn diễn biến phức tạp, ảnh hưởng nặng nề đến đời sống người dân, nhất là những hộ nghèo và cận nghèo. Chính phủ Việt Nam đang triển khai đồng bộ nhiều chính sách, giải pháp quyết liệt nhằm đẩy mạnh tiêm phòng vaccine, bảo vệ sức khỏe cộng đồng, bảo đảm an sinh xã hội, quyết không đánh đổi tiến bộ và công bằng xã hội, sức khỏe của người dân để chạy theo tăng trưởng kinh tế đơn thuần.

Ba là, thế giới vẫn tiếp tục phải đối mặt với những thách thức nghiêm trọng như chiến tranh, xung đột, tranh chấp lãnh thổ, tài nguyên, an ninh lương thực, an ninh nguồn nước, biến đổi khí hậu, khủng bố và tội phạm xuyên quốc gia.

Cộng hưởng với những tác động của dịch bệnh, những thách thức này đang đặt ra áp lực lớn lên hệ thống y tế, lao động, giáo dục, môi trường trên thế giới nói chung và Việt Nam cũng không phải là ngoại lệ.

Nhu cầu tập trung ứng phó và phục hồi sau đại dịch sẽ khiến nguồn lực hợp tác phát triển toàn cầu bị căng trải, thiếu hụt, ảnh hưởng đến tiến độ và kết quả hoàn thành các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDG). Đây đều là những nhân tố đang và sẽ ảnh hưởng nhiều mặt đến Việt Nam, một đất nước đang trong quá trình hội nhập quốc tế ngày một sâu rộng.

Hội thảo 'Giới thiệu phương pháp và thực tiễn tốt xây dựng Báo cáo giữa kỳ tự nguyện thực hiện các khuyến nghị UPR chu kỳ III' ngày 14/7. (Ảnh: Nguyễn Hồng)

Trong bối cảnh đó, Báo cáo giữa kỳ tự nguyện của Việt Nam sẽ cung cấp những thông tin chân thực, toàn diện và phản ánh những cam kết, nỗ lực nhất quán của Việt Nam để tiếp tục ổn định kinh tế-xã hội, bảo đảm quyền con người, nhất là những nhóm dễ bị tổn thương trong bối cảnh khó khăn của đại dịch Covid-19.

Do là văn bản mang tính tự nguyện và không có yêu cầu cụ thể về thể thức nên Báo cáo giữa kỳ của các quốc gia sẽ mang tính đa dạng và khái quát cao, được xây dựng theo chính sách, cách tiếp cận, điều kiện và hoàn cảnh cụ thể của mỗi nước.

Phát huy kinh nghiệm từ việc triển khai thành công các khuyến nghị UPR từ các chu kỳ trước, đồng thời lắng nghe những bài học kinh nghiệm từ Bộ Ngoại giao các nước Thái Lan, Hàn Quốc, Nhật Bản trong quá trình triển khai các khuyến nghị UPR, Việt Nam kỳ vọng có thể xây dựng một Báo cáo giữa kỳ tự nguyện đầy đủ, chi tiết, cũng như thúc đẩy thực hiện Kế hoạch tổng thể thực hiện các khuyến nghị UPR chu kỳ III đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt năm 2019, góp phần triển khai chủ trương, chính sách “lấy dân làm gốc”, “lấy nhân dân làm trung tâm” như Đại hội Đảng lần thứ XIII đã xác định.

Các chu kỳ UPR của một nước thường cách nhau thời gian tương đối dài (khoảng 5 năm). Do đó để, kịp thời cập nhật tình hình thực hiện một cách tổng thể nhất, thể hiện sự tích cực, trách nhiệm đối với cơ chế UPR nói riêng, việc thúc đẩy quyền con người nói chung, một số quốc gia đã nộp Báo cáo giữa kỳ lên Hội đồng Nhân quyền LHQ. Việc nộp Báo cáo giữa kỳ thực hiện các khuyến nghị UPR mang tính chất tự nguyện và được cộng đồng quốc tế đánh giá cao. Cho đến tháng 6/2021, có 78 nước đã nộp Báo cáo này lên Hội đồng Nhân quyền LHQ trong đó chu kỳ III có 15 nước nộp.