Cấm xe máy xăng theo khung giờ ở Hà Nội: Ô nhiễm giảm được bao nhiêu?

Trước thực tế Hà Nội đang phải đối mặt với ô nhiễm ngày càng nghiêm trọng, đặc biệt trong những ngày này, người dân Thủ đô đang trải qua những ngày "siêu ô nhiễm" không khí từ sáng tới đêm nên việc hạn chế xe xăng để giảm ô nhiễm được đông đảo người dân ủng hộ. Tuy nhiên, trước một thay đổi lớn khi phải chuyển đổi phương tiện xanh, nhiều người dân bày tỏ băn khoăn: “Thành phố Hà Nội cũng chưa đưa ra khung giờ cấm một cách rõ ràng, người dân cũng gặp khó khăn để chuyển đổi phương tiện theo khung giờ quy định và cấm theo giờ thì cũng chỉ tác động rất ít đến phát thải gây ô nhiễm không khí”.

Việc Hà Nội thí điểm cấm xe chạy xăng, dầu theo giờ được đánh giá là bước đi quan trọng trong quản lý giao thông đô thị và kiểm soát ô nhiễm không khí tại khu vực trung tâm.

“Hà Nội cần làm rõ ô nhiễm không khí đến từ đâu, vì ngoài các phương tiện còn nhiều khu công nghiệp, nhà máy nằm xung quanh thành phố, bao nhiêu % ô nhiễm đến từ xe xăng và Thành phố cần làm rõ với giải pháp này thì giảm được ô nhiễm không khí là bao nhiêu”.

Thành phố Hà Nội dự kiến từ ngày 1/7/2026 sẽ thí điểm cấm xe máy chạy xăng trong 9 phường nội đô thuộc Vành đai 1, và thay vì cấm hoàn toàn cả ngày như trước, thành phố điều chỉnh theo hướng cấm theo khung giờ hoặc khu vực để giảm sốc đối với người dân. Với lộ trình này, chính quyền và người dân Hà Nội còn 7 tháng nữa để chuẩn bị chuyển đổi.

PGS. TS Hoàng Anh Lê, Khoa Môi trường, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội phân tích, quyết định cấm xe máy xăng theo giờ dựa trên căn cứ của việc ô nhiễm không khí do phương tiện giao thông gây ra hình thành theo giờ; thông thường mật độ giao thông cao và phương tiện có lưu lượng lớn vào khung giờ cao điểm và đây cũng là thời điểm ô nhiễm do phương tiện giao thông gây ra lớn nhất. Do đó, khung giờ cấm xe máy chạy xăng có thể sẽ là giờ cao điểm sáng, chiều trong giao thông.

“Có thể chúng ta sẽ điều chỉnh trong khoảng thời gian 7-9 giờ sáng, chiều từ 5-7 giờ tối để mật độ các phương tiện tham gia giao thông giảm đi, đồng nghĩa với mức phát thải từ các phương tiện tham gia giao thông thấp xuống và làm cho chất lượng không khí môi trường phần nào cải thiện”, PGS. TS Hoàng Anh Lê nói.

TS. Chu Mạnh Hùng, nguyên Vụ trưởng Vụ Môi trường, Bộ Giao thông vận tải khẳng định, khi cấm xe máy chạy xăng dù chỉ cấm theo khung giờ hay theo khu vực nhất định thì mục tiêu trước mắt là giảm phát thải sẽ đạt được, đồng thời với việc giảm mật độ phương tiện, giảm ùn tắc giao thông: “Tuy là giải pháp tình thế thì tôi cho là chúng ta nên làm và quyết tâm làm thì mới thành công được. Đây là biện pháp ban đầu và để thực hiện được cần các giải pháp cụ thể hơn nữa trong chủ trương lớn này; chúng ta phải xác định được mục tiêu của chủ trương này là gì, người dân tổ chức cho đi lại thế nào”.

Các chuyên gia đều cho rằng, việc hạn chế và cấm xe máy dùng động cơ xăng không những giảm được ô nhiễm không khí mà còn giảm được tai nạn giao thông và làm đẹp cảnh quan đô thị.

Bà Nguyễn Hương Huế, Cán bộ phụ trách giao thông của Cơ quan phát triển Pháp (AFD) cũng nhấn mạnh, việc cấm xe máy chạy xăng, dầu có tác động gần như tức thời đến chất lượng không khí mà người dân có thể cảm nhận được ngay. Theo bà Hương Huế, việc Hà Nội sẽ thực hiện vùng phát thải thấp từ ngày 1/7/2026, trong đó cấm xe máy xăng theo khung giờ là một giải pháp có tính khả thi và hiệu quả.

“Mục đích của hành động đầu tiên này không nhằm vào việc tính toán xem ta sẽ giảm được bao nhiêu lượng phát thải mà nó có những mục đích khác quan trọng hợn. Thứ nhất và cũng là quan trọng nhất là khuyến khích người sử dụng các phương tiện gây ô nhiễm nhất thay đổi hoặc sửa đổi thói quen di chuyển. Việc hạn chế theo khung giờ trong giai đoạn đầu giúp người dân chuẩn bị dần tâm lý và thích nghi dần với việc từ bỏ phương tiện gây ô nhiễm”, bà Hương Huế nói.

PGS. TS Vũ Thanh Ca, giảng viên cao cấp Trường Đại học Tài nguyên Môi trường cho rằng, việc cấm xe máy chạy xăng không những giúp giảm ô nhiễm không khí tại Hà Nội mà còn mang lại lợi ích giảm ùn tắc và tai nạn giao thông, từ đó tạo ra giá trị kinh tế và xã hội bền vững. Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi phương tiện phải song hành với việc hoàn thiện mạng lưới giao thông công cộng.

“Để thực hiện vùng phát thải thấp và giải quyết được vấn đề ô nhiễm không khí thì phải có một cách tiếp cận hệ thống, đầu tiên là phải tạo điều kiện cho người dân sử dụng phương tiện công cộng, hệ thống xe buýt điện phải đảm bảo đầy đủ về tần suất với lộ trình phù hợp. Nếu 1/7 cấm xe máy chạy xăng thì hệ thống xe buýt phải triển khai ít nhất trước đó 3 tháng”, PGS. TS Vũ Thanh Ca nói.

Các chuyên gia đều cho rằng, việc hạn chế và cấm xe máy dùng động cơ xăng không những giảm được ô nhiễm không khí mà còn giảm được tai nạn giao thông và làm đẹp cảnh quan đô thị. Việc triển khai quy định này cần có sự tham gia vào cuộc của chính quyền địa phương, cộng đồng dân cư cùng cơ chế minh bạch, công bằng để đi tới hiệu quả trên thực tiễn.

Một số ý kiến phản biện cho rằng mức hỗ trợ 20% giá trị xe hoặc tối đa 5 triệu đồng là chưa đủ tạo động lực lớn trong bối cảnh giá xe điện cao và chi phí hạ tầng vẫn còn lớn.

Việc Hà Nội thí điểm cấm xe chạy xăng, dầu theo giờ được đánh giá là bước đi quan trọng trong quản lý giao thông đô thị và kiểm soát ô nhiễm không khí tại khu vực trung tâm. Tuy nhiên, với thời hạn triển khai chỉ còn 7 tháng nữa, chính sách này đang đặt ra nhiều câu hỏi lớn cần sớm có câu trả lời thỏa đáng.

Nguyễn Yên/VOV-Giao thông