Cân bằng tâm lý mùa thi: Khi cha mẹ thôi áp đặt, thầy cô tích cực đồng hành

Đừng biến kỳ vọng thành gánh nặng

Với học sinh cuối cấp THPT, kỳ thi năm 2025 lại là một ẩn số khi đây là năm đầu tiên áp dụng đề thi tốt nghiệp theo Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 với yêu cầu chú trọng năng lực tư duy, vận dụng thực tiễn. Nguyễn Văn Long, học sinh lớp 12 của một Trường THPT tại Hà Nam chia sẻ: “Em lo lắng không phải vì chưa ôn, mà vì đề thi năm nay theo chương trình mới, cách ra đề khác trước. Ngoài việc nhớ kiến thức, tụi em còn phải học cách lập luận, làm bài theo năng lực. Cảm giác như mình đang đi trên một cây cầu chưa hoàn thiện. Càng gần ngày thi, em hay bị mất ngủ vì vừa ôn thi, vừa lo chọn ngành”.

Không chỉ học sinh lớp 12, mà ngay cả những học sinh lớp 9 cũng chuẩn bị bước vào kỳ thi lên lớp 10 - một kỳ thi có mức độ cạnh tranh khốc liệt, nhất là ở những thành phố lớn. Nguyễn Minh Châu, học sinh lớp 9 tại Hà Nội, bộc bạch: “Em đang trải qua những ngày ôn luyện căng như dây đàn, phải học cả sáng, tối, luyện đề, rồi đi học thêm. Bạn bè em đứa nào cũng sợ bị trượt trường công vì tỷ lệ chọi năm nay cao quá. Em đặt mục tiêu vào trường “top” nhưng rất lo mình sẽ không đạt được mục tiêu như kỳ vọng của thầy cô, bố mẹ...”. Kỳ thi bản lề này mang lại rất nhiều áp lực cho học sinh, từ sự kỳ vọng của bố mẹ đến áp lực với bạn bè và áp lực của chính bản thân. Không riêng Minh Châu, rất nhiều học sinh mới bước vào bậc trung học cơ sở đã cảm thấy bị đè nặng áp lực tâm lý trước kỳ thi tuyển vào cấp 3.

Áp lực từ chính sự kỳ vọng của phụ huynh, giáo viên hoặc từ bản thân khiến nhiều học sinh cảm thấy mệt mỏi, căng thẳng.

Cô Nguyễn Thanh Ngà - chuyên viên tâm lý học đường Trường THPT Đinh Tiên Hoàng (Hà Nội) cho biết: Đây là năm đầu tiên kỳ thi được tổ chức theo Chương trình Giáo dục phổ thông 2018, nên không ít học sinh lo lắng đề thi sẽ có sự thay đổi, mới mẻ, khác với các năm trước. Tuy nhiên, để chuẩn bị cho điều đó, nhà trường cũng đã tổ chức cho học sinh thi thử ít nhất hai lần trong học kỳ này, giúp các em cọ xát với đề thi dạng mới, làm quen với áp lực phòng thi và rèn luyện kỹ năng làm bài.

Thế nhưng vẫn còn tồn tại áp lực đến từ chính sự kỳ vọng của phụ huynh hoặc từ bản thân học sinh. Nhiều em đặt mục tiêu rất cao, thậm chí quá sức so với năng lực thực tế, dẫn tới căng thẳng, lo lắng khi bước vào kỳ thi. Hay có những phụ huynh lại đặt nặng vấn đề điểm số, trường top, ngành “hot” trong khi con mình có thể đã xác định được rõ ràng đam mê và năng lực của bản thân. Sự bất đồng kéo dài khiến nhiều em bị giằng xé giữa mong muốn của bản thân và kỳ vọng của gia đình.

TS Nguyễn Tùng Lâm, Phó Chủ tịch Hội Khoa học tâm lý giáo dục Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng giáo dục Trường THPT Đinh Tiên Hoàng (Hà Nội) cho biết: Năm nay, nhà trường có 276 học sinh lớp 12 tham dự kỳ thi tốt nghiệp THPT. Chúng tôi không tạo áp lực cho học sinh vì mỗi học sinh có năng lực khác nhau thì mục tiêu cũng phải khác nhau. Thầy cô tập trung vào hai nhóm: Một là nhóm yếu cần hỗ trợ để các em vượt qua kỳ thi; hai là nhóm khá, giỏi thì phấn đấu theo chỉ tiêu của từng em. Nhà trường không chạy theo thành tích giáo dục mà đặt sự tiến bộ, công bằng lên hàng đầu.

Thầy Tùng Lâm cho biết thêm, phụ huynh nên hiểu rằng, con cái không phải ai cũng giống nhau và mỗi em đều có chỉ tiêu riêng, cam kết riêng. Phụ huynh cần phối hợp với nhà trường phát hiện sớm những biểu hiện bất thường để cùng xử lý, tránh gây áp lực thái quá cho các em.

Chuyên gia tâm lý, ThS Vũ Thu Hà cho rằng, một trong những yếu tố gây stress lớn nhất cho học sinh chính là sự kỳ vọng không thực tế từ phía gia đình. “Mỗi học sinh đều có những khả năng và năng lực khác nhau. Thay vì ép buộc con em mình phải đạt điểm cao bằng mọi giá, phụ huynh nên là người đồng hành, động viên và khích lệ các con”, bà Hà khuyên. Việc thay đổi cách nhìn nhận của phụ huynh sẽ giúp giảm bớt sự căng thẳng cho học sinh, giúp các em cảm thấy thoải mái hơn trong học tập và có thể phát huy tối đa năng lực của bản thân.

Giữ vững tinh thần là chìa khóa vàng

TS Nguyễn Tùng Lâm đưa ra lời khuyên: “Kỳ thi cận kề, thời gian này các em phải tập trung ôn luyện nhưng đồng thời cũng phải có thời gian thư giãn, nghỉ ngơi hợp lý. Học mà không nghỉ ngơi thì càng gần kỳ thi lại càng dễ căng thẳng. Quan trọng là tự ôn lại kiến thức, vẽ sơ đồ tư duy, hệ thống lại nội dung để nhớ sâu, hiểu rõ. Nếu học theo kiểu nhồi nhét từng bài mà không nắm được cái cốt lõi thì rất khó làm bài dạng vận dụng”.

Một trong những yếu tố quan trọng nữa mà các chuyên gia tâm lý cho rằng, một lịch trình ôn tập phù hợp không chỉ giúp học sinh nắm vững kiến thức mà còn giảm thiểu cảm giác căng thẳng. Học sinh nên phân chia thời gian học tập sao cho hợp lý, đan xen giữa các môn học và những khoảng thời gian nghỉ ngơi, thư giãn. Việc này giúp tâm trí các em không bị quá tải, đồng thời duy trì hiệu quả học tập.

Các chuyên gia tư vấn học đường cũng cảnh báo: Càng gần kỳ thi, mạng xã hội càng trở thành nơi chứa đựng nhiều lo âu: những bài “dự đoán đề”, những dòng trạng thái “học ngày học đêm”, những lời than vãn tiêu cực… khiến học sinh dễ rơi vào cảm giác tự ti, lo sợ. Lời khuyên là tạm rời khỏi những nhóm mạng xã hội dễ gây áp lực. Thay vào đó là tham gia các buổi tư vấn tâm lý, giao lưu cùng bạn bè hoặc thầy cô sẽ giúp các em giải tỏa căng thẳng.

Có thể nói, những kỳ thi bản lề này là một thử thách lớn, nhưng cũng là cơ hội để học sinh thể hiện bản thân và mở ra những cánh cửa mới. Tuy nhiên, trong suốt hành trình đó, việc duy trì sức khỏe, giữ vững tinh thần, nhận được sự hỗ trợ từ gia đình và nhà trường sẽ là chìa khóa giúp các sĩ tử vượt qua kỳ thi một cách thành công.

Thu Hằng/VOV.VN