Cần biết phản biện để không bị dẫn dắt, nhưng tránh nhầm lẫn với ngụy biện

Phản biện là một trong những kỹ năng thiết yếu mà mọi người nên nỗ lực để thành thạo. Đặc biệt là trong thời đại khủng hoảng thông tin và đầy rẫy fake news trên mạng xã hội. Để không bị chi phối bởi dư luận, những lời nhắc nhở áp đặt của đám đông và những cuộc tranh luận diễn ra hằng ngày, chúng ta cần xây dựng khả năng lập luận logic, đặt ra những câu hỏi để tìm kiếm sự thật và học cách trình bày bằng chứng một cách rõ ràng, trực quan sinh động. Từ đó nâng cao khả năng giao tiếp và phản biện, bảo vệ bản thân trước những hành vi gán ghép và quy chụp.

Luyện tập việc suy nghĩ kỹ lưỡng, phân tích đa chiều và đưa ra các bằng chứng, cùng lý lẽ logic để thuyết phục người khác là những hành động khuyến khích tư duy phản biện.

Phản biện không phải là không tiếp thu ý kiến khác, mà là một quá trình phân tích và đánh giá các khía cạnh của một quan điểm, rồi chỉ ra được những cái bất hợp lý, thiếu sót hoặc sai lệch của nó. Mục đích của phản biện là làm sáng tỏ vấn đề, khuyến khích tư duy đa chiều và sâu sắc hơn, quan trọng nhất là tìm kiếm sự thật.

Tuy nhiên, tranh luận thường dễ khiến người ta hăng máu, chỉ cần vượt qua một làn ranh mỏng manh, bạn dễ sa vào lỗi ngụy biện và dẫn dắt người khác đến những khái niệm bị đánh tráo, những lý lẽ sai lệch, nhằm chiến thắng và bẻ cong lý lẽ của người khác.

Kinh nghiệm sau việc nỗ lực phản biện trước những quy chụp vô căn cứ là vô cùng quý giá, nó không chỉ gia tăng trí tuệ mà, còn giúp xây dựng thói quen bảo vệ bản thân, không dễ dàng tin theo những quan điểm một chiều, những áp đặt thiếu sâu sắc được ẩn nấp dưới dạng lời khuyên.

Ngược lại, ngụy biện là một cạm bẫy con người rất dễ sa vào khi tranh luận với người khác. Đặc biệt khi bị nhắc nhở hay góp ý thiếu tinh tế, chúng ta sẵn sàng “xù lông nhím” và bảo vệ quan điểm cá nhân bằng những chiến thuật mạnh mẽ, bất chấp việc thao túng ngôn ngữ hoặc sử dụng lý lẽ sai để chiến thắng một cuộc tranh luận mà không quan tâm đến sự thật hay tính hợp lệ.

Thậm chí là sử dụng các lập luận sai lệch, hoặc nói dối để đánh lừa người khác, hoặc tấn công cá nhân, nói chung là chiến thắng bằng mọi giá.

Mục đích của ngụy biện là làm suy yếu độ tin cậy của một ý kiến và giảm bớt tác động của nó lên bản thân, hoặc người xung quanh. Tác hại của nó gần giống với thao túng tâm lý.

Trong khi phản biện là kỹ năng cần thiết để thúc đẩy sự hiểu biết và khuyến khích đối thoại, thì ngụy biện là hành động cãi cùn, ngoan cố, không chấp nhận những quan điểm khác mình.

Nghe có vẻ khác xa nhau nhưng rất dễ nhầm lẫn và mắc bẫy. Hãy nhớ rằng mục tiêu của mọi cuộc tranh luận không phải là đúng sai, mà là tìm ra sự thật và khám phá các quan điểm khác nhau đối với một vấn đề.

Ái Phương - Ảnh mang tính minh họa