Cần cách tiếp cận bài bản và phối hợp liên vùng

Phóng viên Hànôịmới đã ghi nhận ý kiến của một số chuyên gia, nhà quản lý về vấn đề này.

Ông Nguyễn Đình Hoa - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội:
Xác định đúng nguyên nhân

Tình trạng ô nhiễm sông ngòi tại Hà Nội hiện nay là hệ quả của nhiều nguyên nhân. Quá trình đô thị hóa diễn ra nhanh chóng trong khi hệ thống hạ tầng xử lý nước thải không theo kịp đã dẫn đến việc phần lớn nước thải sinh hoạt bị xả trực tiếp ra sông, kênh, ao hồ. Bên cạnh đó, chất thải công nghiệp, nước thải từ các làng nghề và hóa chất sử dụng trong sản xuất nông nghiệp cũng góp phần làm trầm trọng thêm mức độ ô nhiễm.

Hoạt động khai thác cát và nạo vét lòng sông thiếu kiểm soát cũng là một nguyên nhân góp phần làm suy giảm dòng chảy tự nhiên, trong khi mực nước nhiều sông như sông Hồng, sông Thái Bình liên tục thấp hơn thiết kế từ 2 - 4m, ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng tiếp nước cho sông Tô Lịch, Kim Ngưu, Nhuệ, Đáy… Cùng với đó, sự thiếu hụt trong cơ chế giám sát và phối hợp đồng bộ giữa các đơn vị chức năng cũng khiến tình trạng ô nhiễm tiếp tục lan rộng, ngày càng khó kiểm soát.

Trước thực trạng đó, Thành phố Hà Nội đã tập trung triển khai các giải pháp cải tạo hệ thống sông nội đô. Một số dự án tiêu biểu có thể kể đến như xây dựng trạm bơm Liên Mạc nhằm đưa nước từ sông Hồng vào sông Nhuệ, với tổng mức đầu tư trên 4.000 tỷ đồng; khảo sát khả năng tiếp nước từ sông Hồng cho sông Đáy đang được tiến hành. Đặc biệt, Thành phố đang thực hiện rà soát, nâng cấp toàn diện hệ thống thủy lợi với mục tiêu khơi thông dòng chảy, theo phương châm: “Sông muốn sạch thì phải có dòng chảy và điểm tắc ở đâu thì khơi thông ở đó”.

GS.TS Trần Đình Hòa, Giám đốc Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam:
Liên kết vùng để giải bài toán ô nhiễm liên tỉnh

Thực trạng suy thoái và ô nhiễm nguồn nước sông hiện nay không chỉ là bài toán riêng của Hà Nội, mà còn là vấn đề chung của toàn vùng Đồng bằng Bắc Bộ. Kể từ sau công cuộc Đổi mới năm 1986, tốc độ gia tăng dân số và quá trình đô thị hóa diễn ra nhanh chóng, kéo theo sự "đô thị hóa" của nhiều vùng nông thôn. Điều này dẫn đến áp lực ngày càng lớn trong việc khai thác, sử dụng nước và xử lý nước thải. Tại nhiều địa phương, nước thải vẫn được xả trực tiếp ra sông mà chưa qua xử lý, trong khi biến đổi khí hậu làm gia tăng hiện tượng mưa ít, dòng chảy suy giảm, khiến tình trạng ô nhiễm ngày càng trầm trọng hơn. Với đặc điểm liên thông chặt chẽ của hệ thống sông ngòi, việc phục hồi các dòng sông không thể thực hiện một cách riêng lẻ theo địa giới hành chính mà cần một cách tiếp cận liên vùng, có sự điều phối tổng thể giữa các địa phương mà dòng sông đi qua. Trong đó, việc phối hợp về quy hoạch thoát nước, xử lý nước thải và duy trì dòng chảy là những yếu tố then chốt. Đồng thời, các chính sách về thủy lợi, phòng, chống thiên tai và phát triển đô thị bền vững cũng cần được tích hợp một cách đồng bộ.

Liên kết vùng không chỉ là yêu cầu về mặt kỹ thuật, mà còn là đòi hỏi về mặt chính trị - hành chính, nhằm thiết lập các cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các tỉnh, thành phố trong vùng. Đặc biệt, cần xây dựng bản đồ nguồn thải và đánh giá sức tải môi trường của các dòng sông, làm cơ sở khoa học cho việc kiểm soát ô nhiễm một cách hiệu quả và bền vững.

Ông Lê Văn Du - Trưởng phòng Quản lý hạ tầng cấp thoát nước (Sở Xây dựng Hà Nội):
Tạo dòng chảy - giải pháp căn cơ để cứu các dòng sông nội đô

Thành phố Hà Nội đang triển khai nhiều giải pháp nhằm cải thiện tình trạng ô nhiễm tại các dòng sông, trong đó, sông Tô Lịch được xem là điểm nhấn quan trọng. Trong giải pháp trước mắt, Thành phố đã chỉ đạo các đơn vị liên quan khẩn trương hoàn thành các dự án thu gom, xử lý toàn bộ nguồn nước thải đổ vào sông Tô Lịch, với hạn chót là ngày 30-8. Sau khi ngăn chặn hoàn toàn dòng ô nhiễm, Thành phố sẽ lấy nước từ Nhà máy Xử lý nước thải Yên Xá và từ hồ Tây (sau xử lý) để tạo dòng chảy sạch, góp phần “hồi sinh” dòng sông.

Nguồn nước sạch từ hai địa điểm này sẽ được dẫn vào sông tại cửa điều tiết A (phường Tây Hồ) và được giữ lại thông qua hệ thống đập dâng tại cầu Quang (phường Hoàng Liệt), nhằm duy trì độ sâu dòng chảy ổn định. Đây là bước tiến quan trọng, bởi dòng chảy liên tục chính là điều kiện tiên quyết để tái tạo hệ sinh thái, khử mùi và giảm thiểu ô nhiễm một cách bền vững.

Về lâu dài, Thành phố đang từng bước cải tạo hạ tầng hai bên bờ sông Tô Lịch, với mục tiêu không chỉ phục hồi chức năng thủy lợi, mà còn xây dựng không gian công cộng, cảnh quan sinh thái, đồng thời phát huy giá trị lịch sử - văn hóa của dòng sông. Khi môi trường và cảnh quan được cải thiện, sông Tô Lịch sẽ trở thành một “trục xanh” trong lòng đô thị, góp phần thúc đẩy phát triển du lịch và nâng cao chất lượng sống cho người dân Thủ đô.

Đức Duy ghi