Cận cảnh chợ trái phiếu riêng lẻ

Dự kiến sẽ có khoảng 1.600 trái phiếu riêng lẻ được đưa lên giao dịch trên hệ thống của HNX.

Quy mô không kém so với chứng khoán cơ sở

Theo quy định tại khoản 3, Điều 3, Nghị định 65/2022/NĐ-CP, tất cả trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ phải được đưa vào giao dịch tập trung trên hệ thống giao dịch của HNX. Khoản 3, Điều 3, Nghị định 65/2022/NĐ-CP cũng quy định rõ việc đăng ký giao dịch trái phiếu tại sở giao dịch chứng khoán không hàm ý sở giao dịch chứng khoán xác nhận và đảm bảo cho tính hợp pháp của đợt chào bán trái phiếu của doanh nghiệp cũng như việc thanh toán đầy đủ lãi, gốc của trái phiếu.

Như vậy, doanh nghiệp đưa trái phiếu lên đăng ký giao dịch trên hệ thống giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ phải chịu trách nhiệm trước pháp luật về tính chính xác, trung thực, đầy đủ của hồ sơ đăng ký giao dịch và các thông tin công bố. Doanh nghiệp phải giải thích cho nhà đầu tư các thông tin liên quan đến phương án phát hành, các rủi ro pháp lý, rủi ro đầu tư, rủi ro sử dụng vốn, quyền, lợi ích, trách nhiệm pháp lý của doanh nghiệp phát hành và nhà đầu tư.

Trong thời hạn 3 tháng kể từ khi hệ thống đăng ký, lưu ký, giao dịch trái phiếu chính thức vận hành, trái phiếu phát hành theo quy định tại Nghị định 65/2022/NĐ-CP và Nghị định số 153/2020/NĐ-CP và còn dư nợ phải thực hiện đăng ký, lưu ký và đăng ký giao dịch.

Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội (HNX) cho biết, dự kiến có hơn 1.600 trái phiếu riêng lẻ do hơn 1.000 doanh nghiệp phát hành sẽ được giao dịch trên hệ thống. Theo đó, quy mô sàn trái phiếu không thua kém so với quy mô thị trường chứng khoán cơ sở.

Trái phiếu của các doanh nghiệp thực hiện được cam kết trả lãi cho nhà đầu tư, không vi phạm quy định sẽ được đưa lên giao dịch trước. Các doanh nghiệp bị chậm trả lãi, gốc tạm thời chưa lên sàn, sau 3 tháng cơ quan quản lý sẽ xem xét và quyết định về nhóm hàng hóa này. Theo quy định, sau 3 tháng, các doanh nghiệp phải đưa hàng hóa lên sàn, nếu không tổ chức phát hành sẽ vi phạm quy định về pháp luật chứng khoán.

Với các chức năng cơ bản của hệ thống giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ, trước mắt sẽ phục vụ 2 phân hệ monitor và thành viên. Phân hệ monitor bao gồm các chức năng vận hành thị trường; cài đặt các tham số của thị trường; quản lý thành viên, trái phiếu, tổ chức phát hành; thống kê và tính phí giao dịch. Phân hệ thành viên sẽ có các chức năng đặt lệnh, tra cứu sổ lệnh, thống kê giao dịch...

Bà Vũ Thị Thúy Ngà, Phó tổng giám đốc HNX cho biết, đến nay, có 63 công ty chứng khoán tham gia thử nghiệm hệ thống. Công tác chuẩn bị về công bố thông tin, ban hành các quy chế, quy trình giao dịch đang hoàn tất để có thể sẵn sàng giao dịch.

Cũng theo lãnh đạo HNX, phương thức giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ dự kiến áp dụng là giao dịch thỏa thuận (thỏa thuận thị trường và thỏa thuận thông thường) thông qua các thành viên giao dịch.

Đến thời điểm hiện tại, HNX đang hoàn thiện những bước cuối cùng để đưa hệ thống giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ vào hoạt động theo đúng quy định tại khoản 5, Điều 3, Nghị định 65/2020/NĐ-CP. Các giao dịch được thanh toán tức thời, tương tự phương thức thanh toán đang áp dụng trên thị trường chứng khoán phái sinh.

Sau khi hệ thống này đi vào hoạt động, HNX cho biết, sẽ có hệ thống thông tin đầy đủ về toàn bộ các giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ và thông tin về giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ sẽ được công bố công khai tại chuyên trang thông tin về trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ. Nhờ đó, các cơ quan quản lý có thông tin đầy đủ và cái nhìn tổng thể hơn về trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ, từ khâu phát hành trên thị trường sơ cấp đến giao dịch trên thị trường thứ cấp. Việc nhà đầu tư được tiếp cận thông tin đầy đủ hơn đối với trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ cũng nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nhà đầu tư.

Công ty chứng khoán thẩm định nhà đầu tư chuyên nghiệp

Theo quy định, để tham gia đầu tư trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ, nhà đầu tư phải đáp ứng điều kiện là nhà đầu tư chuyên nghiệp. Việc xác nhận nhà đầu tư chuyên nghiệp như thế nào hiện đang là điều thị trường quan tâm.

Lãnh đạo HNX cho biết, công ty chứng khoán sẽ chịu trách nhiệm thẩm định điều kiện này. Bên bán không cần chứng nhận nhà đầu tư chuyên nghiệp nhưng bên mua lại cần. Điều kiện nhà đầu tư chuyên nghiệp thực hiện theo Nghị định 153/2020/NĐ-CP, tức là nhà đầu tư phải có giá trị tài sản ròng chứng khoán từ 2 tỷ đồng trở lên hoặc có thu nhập chịu thuế từ 1 tỷ đồng trở lên. Tất nhiên, phía cơ quan quản lý sẽ hậu kiểm.

Chia sẻ góc nhìn về sàn giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ trên HNX, tổng giám đốc một công ty chứng khoán cho biết, chúng ta đã có sàn giao dịch trái phiếu doanh nghiệp phát hành đại chúng từ lâu, tuy nhiên luôn thiếu vắng hàng mới và sự tạo lập của các đầu phân phối lớn khiến gần như không có giao dịch. Đây thực sự là một điều đáng tiếc, bởi lẽ việc giao dịch trái phiếu phát hành đại chúng không cần đòi hỏi tiêu chuẩn nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp như phát hành riêng lẻ.

Trước mắt, trái phiếu riêng lẻ của các doanh nghiệp thực hiện được cam kết trả lãi cho nhà đầu tư, không vi phạm quy định được đưa lên giao dịch.

Tuy nhiên, cần phải nói rằng, các thủ tục phát hành đại chúng hiện tại còn mất rất nhiều thời gian, khiến doanh nghiệp không chủ động được thời gian, lên kế hoạch cân đối nguồn và không kịp tiến độ dòng tiền cho hoạt động sản xuất - kinh doanh.

Nhiều nhà đầu tư đang nắm giữ trái phiếu doanh nghiệp cũng đặt kỳ vọng vào sự giám sát và năng lực chế tài của HNX và Ủy ban Chứng khoán Nhà nước. Tức là, một khi có giao dịch thứ cấp được hình thành thì cả hai bên giao dịch đều phải tuân thủ các thỏa thuận với nhau và hai cơ quan này sẽ giám sát việc tuân thủ đó. Khi một bên vi phạm cam kết, phải có biện pháp chế tài, tránh rủi ro lan rộng và nhà đầu tư mất niềm tin như hiện nay.

Trung tâm Lưu ký chứng khoán Việt Nam (VSD) cho biết đang phối hợp với HNX, thành viên lưu ký và ngân hàng thanh toán (sau khi Ủy ban Chứng khoán Nhà nước lựa chọn ngân hàng này) xây dựng hệ thống giao dịch đăng ký, lưu ký và thanh toán trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ.

Bên cạnh đó, VSD cũng tiến hành rà soát các nội dung liên quan đến dự thảo Thông tư hướng dẫn việc đăng ký, lưu ký, thực hiện quyền, chuyển quyền sở hữu, thanh toán giao dịch và tổ chức thị trường giao dịch trái phiếu doanh nghiệp chào bán riêng lẻ tại thị trường trong nước để cơ quan quản lý xem xét ban hành. Đến nay, công tác chuẩn bị cho việc triển khai hoạt động đăng ký, lưu ký và thanh toán trái phiếu doanh nghiệp phát hành riêng lẻ tại VSD diễn ra theo đúng kế hoạch.

Với việc lưu ký trái phiếu doanh nghiệp, không phải nhà đầu tư, mà tổ chức phát hành có trách nhiệm lưu ký trái phiếu. Thực tế, nhiều công ty chứng khoán, ngân hàng mua buôn cả lô trái phiếu, sau đó xé nhỏ ra bán cho nhà đầu tư với kỳ hạn và giá trị khác nhau. Trên giấy tờ, công ty chứng khoán vẫn là trái chủ duy nhất của lô trái phiếu đó. Trong trường hợp này, theo lãnh đạo HNX, công ty chứng khoán phải thỏa thuận với nhà đầu tư để chuyển tên sở hữu sang nhà đầu tư, sau đó phối hợp với tổ chức phát hành lưu ký trái phiếu để trái phiếu được phép giao dịch.

Hoàng Anh - Thủy Anh