Cần chi quỹ bảo hiểm thất nghiệp công bằng với 'người cả đời không thất nghiệp'

Nhằm góp phần hoàn thiện Luật Việc làm (sửa đổi), Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam đã tổ chức nhiều hội nghị tham vấn ý kiến các chuyên gia, nhà khoa học, cán bộ công đoàn về dự luật trên. Trong đó, nhiều đại biểu bày tỏ chưa đồng tình với quy định thời gian hưởng bảo hiểm thất nghiệp (BHTN).

Không bảo lưu thời gian đóng BHTN

Theo dự thảo Luật Việc làm (sửa đổi), mức hưởng trợ cấp thất nghiệp hằng tháng bằng 60% mức bình quân tiền lương tháng đóng BHTN của 6 tháng đã đóng BHTN gần nhất trước khi thất nghiệp, nhưng tối đa không quá 5 lần mức lương tối thiểu tháng theo vùng.

Người đóng BHTN từ 12 đến dưới 36 tháng sẽ hưởng 3 tháng trợ cấp. Sau đó, cứ thêm 12 tháng đóng thì cộng 1 tháng hưởng, tối đa không quá 12 tháng. Người đóng đủ 144 tháng (tức 12 năm) sẽ hưởng tối đa 12 tháng trợ cấp.

Thời gian đóng trên 144 tháng sẽ không được bảo lưu để tính hưởng trợ cấp thất nghiệp cho lần tiếp theo.

Như vậy, người có đi làm và đóng BHTN nhiều hơn 12 năm thì thời gian hưởng trợ cấp thất nghiệp tối đa mà họ có thể nhận được cũng chỉ là 12 tháng. Nếu chưa từng nghỉ việc hưởng trợ cấp cũng không được bảo lưu thời gian dôi dư.

Người lao động tham gia các phiên giao dịch việc làm để tìm kiếm công việc mới. Ảnh: HCES

Theo Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, qua lấy ý kiến cán bộ công đoàn, chuyên gia, tất cả đều cho rằng đây là quy định “chưa hợp lý”. Cần sửa luật theo hướng không quy định trần thời gian hưởng mà phải theo nguyên tắc đóng - hưởng.

Mục đích của hướng sửa này nhằm giúp người lao động đảm bảo quyền lợi tương xứng với mức đóng và thời gian đóng BHTN; hỗ trợ họ trong giai đoạn khó khăn khi chưa tìm được việc làm, đặc biệt đối với nhóm lớn tuổi hoặc trong các ngành nghề đặc thù.

Thêm vào đó, chính sách không giới hạn thời gian hưởng sẽ tăng cường tính bền vững và hấp dẫn của BHTN, khuyến khích người lao động tham gia dài hạn. Quỹ BHTN hiện được đánh giá là ổn định và có dư địa để hỗ trợ người lao động tốt hơn, nhất là khi chỉ có một phần nhỏ trong số đó đủ điều kiện hưởng trợ cấp thất nghiệp dài hạn.

Cần hỗ trợ theo nhiều hình thức

Theo Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, quy định không được bảo lưu thời gian đóng BHXH dẫn đến vấn đề là có người lao động “cả đời không thất nghiệp” nhưng không bao giờ được thụ hưởng quyền lợi từ quỹ BHTN. Mặc dù mức đóng BHTN của họ vào quỹ BHTN tăng theo thâm niên làm việc.

Để giải bài toán này, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam đề nghị có thể nghiên cứu quy định theo hướng thân nhân “người lao động cả đời không thất nghiệp” nếu gặp rủi ro về việc làm được hưởng chính sách từ quỹ BHTN, hoặc được hưởng tỉ lệ phần trăm nhất định của số tiền đã đóng vào quỹ BHTN khi nghỉ hưu, hoặc có cơ chế thưởng cho người có thời gian dài tham gia BHTN.

Quy định trên sẽ tạo tư tưởng tích cực của người lao động về sự tiếp nối hưởng trợ cấp thất nghiệp giữa các thế hệ. Tạo niềm tin của họ vào chính sách BHTN thực sự là chính sách an sinh xã hội theo quy định tại Công ước của Tổ chức lao động quốc tế (ILO).

Thêm vào đó, nếu giữ và cho phép người lao động được hưởng trợ cấp thất nghiệp với thời gian trên 144 tháng thì họ sẽ yên tâm làm việc, gắn bó với doanh nghiệp. Họ không cần “bất đắc dĩ” thất nghiệp để hưởng quỹ BHTN cho bớt thiệt mà quỹ vẫn có nguồn thu bền vững do những người này khi làm càng lâu thì mức đóng càng cao.

Trung tâm giới thiệu việc làm Hà Nội tư vấn cho người lao động tìm việc làm mới. Ảnh: HCES

Ngoài ra, người có thời gian tham gia BHTN trên 144 tháng đều là những người làm việc ổn định, có thể là cả đời không thất nghiệp.

“Theo đó, việc điều tiết quỹ theo hướng hỗ trợ cho thân nhân người lao động khi gặp rủi ro về việc làm (có thể dưới dạng vay vốn, hỗ trợ học nghề...), hoặc hỗ trợ trực tiếp khi họ nghỉ hưu, hoặc cơ chế thưởng cho người có thời gian dài tham gia BHTN là quyền lợi chính đáng và có thể thực hiện được…” - đại diện Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam nhấn mạnh.

Bác quan điểm BHTN là quỹ ngắn hạn

Theo Bộ LĐ-TB&XH (nay là Bộ Nội vụ - đơn vị chủ trì soạn thảo luật), BHTN là loại hình bảo hiểm ngắn hạn, tính chia sẻ rủi ro cao. Mặt khác, “không bảo lưu đối với thời gian đóng trên 144 tháng” kế thừa quy định hiện hành của Luật Việc làm 2013, không phải quy định mới và nhằm đảm bảo cân đối quỹ.

Tuy nhiên, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam “bác” lập luận cho rằng đây là quỹ ngắn hạn. Bởi lẽ, Luật Việc làm và các văn bản hướng dẫn hiện hành không có quy định nào xác định quỹ BHTN là quỹ ngắn hạn.

Vì vậy, đại diện người lao động kiến nghị cơ quan soạn thảo cần phải có tính toán lâu dài hơn đối với quỹ này, sử dụng phần kết dư để có chính sách hỗ trợ người lao động tham gia BHTN mà không thất nghiệp. Hoặc, khi tình trạng thất nghiệp của người lao động được giải quyết thì quỹ BHTN có thể trở thành quỹ an sinh xã hội, phòng ngừa rủi ro cho những tình huống bất khả kháng gây ảnh hưởng đến việc làm.

Góp ý cho vấn đề này, tại lần trình lấy ý kiến các đại biểu Quốc hội gần đây, một số đại biểu Quốc hội cũng đề xuất bỏ quy định “thời gian đóng trên 144 tháng sẽ không được bảo lưu để tính hưởng trợ cấp thất nghiệp cho lần tiếp theo”. Mục đích là để đảm bảo quyền lợi của người lao động và khuyến khích người có tay nghề lâu năm, làm việc lâu dài với doanh nghiệp, tuân thủ nguyên tắc đóng - hưởng.

Thêm vào đó, có ý kiến đề nghị cho người lao động được hưởng BHTN tương đương với thời gian đã đóng, đóng đủ 12 tháng thì được hưởng thêm 1 tháng trợ cấp thất nghiệp. Trường hợp vẫn giữ quy định như hiện nay cần phải quy định thời gian đóng BHTN trên 144 tháng sẽ được bảo lưu để tính hưởng trợ cấp thất nghiệp cho lần tiếp theo.

“Quy định như vậy nhằm bảo đảm tối đa quyền lợi chính đáng của người đóng BHTN là có đóng có hưởng một cách tương xứng” - đại biểu Quốc hội nêu quan điểm.

Ngoài ra, có ý kiến đại biểu cho rằng quy định không được bảo lưu tiền đóng vào quỹ BHTN tiềm ẩn nhiều hệ lụy. Cụ thể ở đây là vừa gây thiệt thòi cho người lao động, đồng thời cũng sẽ có nguy cơ khuyến khích rút BHXH 1 lần khi người lao động không còn động lực để gắn bó với hệ thống bảo hiểm lâu dài.

“Thậm chí quy định trên còn xảy ra tình trạng nghỉ việc giả giữa người lao động và doanh nghiệp để trục lợi chính sách trợ cấp thất nghiệp…” - đại biểu Quốc hội cảnh báo.

VIẾT LONG