Cần chiến lược để giữ vững vị thế trung tâm thu hút đầu tư

Philippines, Indonesia: Chính sách mở, thu hút đa ngành

Tại Philippines, ngành công nghiệp thuốc lá đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế quốc gia. Không chỉ mang lại nguồn thu lớn, ngành thuốc lá còn hỗ trợ sinh kế cho hàng triệu người dân, bao gồm nông dân trồng thuốc lá, người bán lẻ và lao động phi chính thức. Đầu tư trực tiếp nước ngoài vào ngành thuốc lá được xem là yếu tố quan trọng thúc đẩy tăng trưởng.

Song song với ngành thuốc lá truyền thống đang tồn tại, chính phủ nước này tận dụng sản xuất và xuất khẩu thuốc lá nung nóng (TLNN) - sản phẩm chứa nguyên liệu thuốc lá như thuốc lá truyền thống, nhưng tích hợp yếu tố công nghệ để làm nóng mà không đốt cháy. Đối với lĩnh vực này, chính phủ áp dụng chính sách thuế ưu đãi nhằm tăng sức cạnh tranh cho sản phẩm xuất khẩu. Theo đó, các sản phẩm TLNN sản xuất trong nước có thể được nhập khẩu vào nhiều thị trường lớn như ASEAN (trừ Việt Nam), Úc, New Zealand, Nhật Bản, Hàn Quốc và Hồng Kông (Trung Quốc) với mức thuế suất 0% theo các hiệp định thương mại tự do (FTA). Nhờ những điều kiện này, nhiều tập đoàn đa quốc gia đã và đang lên kế hoạch mở rộng đầu tư tại Philippines với định hướng xuất khẩu sang các thị trường trên khắp châu Á – Thái Bình Dương.

Còn tại Indonesia, việc trồng và chế biến thuốc lá có ý nghĩa lịch sử và kinh tế sâu sắc, đặc biệt đối với các nông dân quy mô nhỏ vốn phụ thuộc vào cây thuốc lá để duy trì sinh kế. Chính phủ Indonesia áp dụng hệ thống thuế tiêu thụ đặc biệt nhiều tầng, phức tạp nhằm bảo vệ các nhà sản xuất nhỏ và đảm bảo lợi nhuận cho toàn ngành, cũng như duy trì cách tiếp cận trung dung trong kiểm soát thuốc lá để cân bằng giữa lợi ích kinh tế và mục tiêu y tế công cộng.

Từ chính sách hài hòa đó, Indonesia đã và đang thu hút các tập đoàn thuốc lá đặt nền móng phát triển. Trong năm 2023, Tập đoàn Philip Morris đã đầu tư 330 triệu USD để xây dựng nhà máy sản xuất TLNN tiên tiến tại nước này. Đây là nhà máy đầu tiên của PMI tại Đông Nam Á và là nhà máy thứ 7 trên toàn cầu, ngoài phục vụ nhu cầu trong nước của Indonesia còn bao gồm nhiệm vụ xuất khẩu các sản phẩm TLNN đến hơn 15 thị trường quốc tế kể từ năm 2024.

Phòng Thí nghiệm Kiểm định và Phân tích thuốc lá không khói tại Indonesia. (Ảnh: TP)

Cũng tại Indonesia, PMI đã đặt Phòng Thí nghiệm Kiểm định và Phân tích đạt chuẩn toàn cầu đầu tiên tại khu vực châu Á, với đội ngũ khoảng 200 chuyên gia trình độ cao. Đây là những nhân tài hàng đầu của Indonesia, thực hiện công tác kiểm định chất lượng cho các sản phẩm thuốc lá không khói không chỉ cho thị trường nội địa mà còn cho các chi nhánh PMI khác trên toàn thế giới.

Hài hòa lợi ích kinh tế và sức khỏe cộng đồng

Thuốc lá là ngành kinh doanh có điều kiện và không được khuyến khích phát triển do quan ngại về sức khỏe cộng đồng. Tuy nhiên, số lượng người hút thuốc hiện nay vẫn chưa có dấu hiệu giảm. Khi nhu cầu vẫn tồn tại, việc sử dụng sản phẩm thuốc lá tiếp tục diễn ra – dù thông qua thị trường hợp pháp do Chính phủ quản lý hay thị trường chợ đen. Nếu nhu cầu sử dụng không được đáp ứng, người dùng sẽ tìm đến mặt hàng không chính thức với chất lượng ngoài vòng kiểm soát, gây khó khăn cả cho công tác quản lý và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Theo báo cáo mới nhất của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) về tình hình sử dụng thuốc lá năm 2025, mặc dù số người sử dụng thuốc lá trên toàn cầu có giảm, nhưng đến năm 2024 vẫn còn khoảng 1,2 tỷ người tiếp tục hút thuốc lá.

Như vậy, vẫn tồn tại thách thức khi chưa có giải pháp thực sự hiệu quả cho những người chưa thể cai thuốc lá hoàn toàn. Do đó, hướng tiếp cận giảm tác hại thuốc lá thay vì bỏ mặc người hút thuốc đang được các quốc gia linh hoạt áp dụng.

Theo khảo sát toàn cầu mới của công ty Povaddo, phần lớn người trưởng thành ủng hộ các giải pháp thay thế thuốc lá truyền thống để giảm tỷ lệ hút thuốc. Cụ thể, 78% tin rằng người hút thuốc nên có quyền tiếp cận với các lựa chọn thay thế tốt hơn thuốc lá điếu; 74% đồng ý rằng việc chuyển đổi sang các sản phẩm thay thế có thể cải thiện sức khỏe cộng đồng. Đáng chú ý, 87% khuyến khích chính phủ ưu tiên bằng chứng khoa học hơn là quan điểm thiên kiến, và 80% kỳ vọng các tổ chức y tế công cộng minh bạch trong việc chia sẻ toàn bộ dữ liệu và bằng chứng về các giải pháp thay thế này.

Hiện các sản phẩm không khói có nguyên liệu tương tự như thuốc lá điếu như TLNN đang được chính phủ các nước cung cấp hợp pháp toàn cầu nhằm cung cấp lựa chọn thay thế cho người hút thuốc và khuyến khích họ chuyển đổi hoàn toàn như là bước chuyển tiếp trước khi cai hoàn toàn. Mô hình này hiện đang được ứng dụng từ các quốc gia tiên tiến như châu Âu, Mỹ, Nhật, Hàn… đến các nước ASEAN như Philippines, Indonesia, Malaysia.

Nhiều địa điểm tại Nhật Bản cấm hút thuốc lá điếu nhưng cho phép sử dụng sản phẩm thay thế.

Chiến lược phát triển từ Tổng Công ty thuốc lá Việt Nam đến năm 2025 - tầm nhìn đến năm 2030 đã được Chính phủ phê duyệt năm 2024 cũng đặt mục tiêu phát triển ngành thuốc lá bền vững gắn với đổi mới công nghệ, hiện đại hóa máy móc trong sản xuất và giảm dần độc hại trong khói thuốc, phát triển sản phẩm đảm bảo xu hướng tiêu dùng và tính hiệu quả hạn chế ô nhiễm môi trường, hướng tới mục tiêu vì sức khỏe cộng đồng và trách nhiệm xã hội.

P.V