Cần cơ chế đồng bộ để đẩy mạnh công trình xanh trong xây dựng – đô thị

Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Văn Sinh phát biểu tại tọa đàm "Giải pháp thúc đẩy công trình xanh, giao thông xanh hướng tới mục tiêu phát triển bền vững".

Bộ Xây dựng vừa tổ chức Tọa đàm “Giải pháp thúc đẩy công trình xanh, giao thông xanh hướng tới mục tiêu phát triển bền vững” tại Hà Nội.

Phát biểu khai mạc, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Văn Sinh nhấn mạnh: công trình xanh là một cấu phần quan trọng trong tiến trình phát triển kinh tế xanh của lĩnh vực xây dựng – đô thị. Việc đẩy mạnh công trình xanh không chỉ giúp giảm tiêu thụ năng lượng, nước, vật liệu và phát thải CO2, mà còn thúc đẩy sản xuất, sử dụng vật liệu tái chế, nâng cao hiệu quả sử dụng đất đô thị và chất lượng môi trường sống. Tính đến hết quý 3/2025, cả nước đã có hơn 600 công trình xanh, với tổng diện tích sàn xây dựng gần 17 triệu m2.

NHIỀU THÁCH THỨC TRONG QUÁ TRÌNH THỰC HIỆN

Chia sẻ tại sự kiện, đại diện cơ quan quản lý, chuyên gia và doanh nghiệp đều nhìn nhận rằng dù chuyển đổi xanh không còn là lựa chọn mà đã trở thành yêu cầu tất yếu của thời đại song hành trình phát triển công trình xanh ở Việt Nam vẫn đối mặt với nhiều trở ngại.

Những rào cản lớn hiện nay không chỉ đến từ chi phí đầu tư ban đầu cao, mà còn xuất phát từ hạn chế về nhận thức, năng lực tư vấn, nguồn nhân lực và chính sách khuyến khích chưa đủ mạnh để thúc đẩy doanh nghiệp tham gia sâu rộng…

Theo ông Nguyễn Quốc Hiệp, Chủ tịch Hiệp hội Các nhà thầu xây dựng Việt Nam (VACC), tại Việt Nam, khái niệm công trình xanh vẫn khá mới mẻ. Ngay cả một số chủ đầu tư và nhà thầu cũng chưa thực sự nắm rõ các tiêu chí cụ thể của loại hình này.

Ông cho biết hiện doanh nghiệp của mình đang triển khai dự án khu đô thị quy mô 37 ha tại Lạng Sơn, nằm trên khu vực có địa hình đan xen giữa núi và đồng bằng, được kỳ vọng là một trong những công trình trọng điểm của tỉnh. Định hướng phát triển bền vững, doanh nghiệp đã mạnh dạn thuê đơn vị tư vấn LEED để thực hiện chứng chỉ công trình xanh, nhưng chi phí tư vấn lại khá cao. Thậm chí, phía tư vấn thông tin nếu nâng cấp từ hạng bạc lên hạng vàng có thể chênh lệch 11 tỷ đồng, do yêu cầu sử dụng vật liệu và quy trình thi công nghiêm ngặt hơn.

Đồng quan điểm, ông Nguyễn Hồng Hải, Viện trưởng Viện Khoa học Công nghệ Xây dựng (Bộ Xây dựng), nhận định hiện vẫn tồn tại khoảng cách giữa nhận thức và đầu tư cho công trình xanh. Đây là một trong những rào cản đáng kể. Đơn cử như vừa qua, khi Bộ Xây dựng giao Viện biên soạn Quy chuẩn 09 về công trình công nghiệp, việc tích hợp tiêu chí công trình xanh nhằm giảm phát thải carbon đã gặp không ít khó khăn. Bởi quy chuẩn mang tính bắt buộc, đồng nghĩa với việc phải có cơ chế kiểm tra, kiểm định, đánh giá sản phẩm cụ thể. Trong khi theo phản ánh của doanh nghiệp, chi phí đầu tư ban đầu cho công trình xanh vẫn là thách thức lớn, không dễ dàng đáp ứng.

Mặt khác, ngày càng có nhiều đơn vị tham gia nghiên cứu và tư vấn công trình xanh nhưng trình độ và hiểu biết vẫn còn hạn chế. Ông Hải bổ sung: Nhà nước đã nhận thức rõ tầm quan trọng của công trình xanh và từng bước ban hành các chính sách ưu đãi về tín dụng, quy hoạch, thuế… Tuy nhiên, việc triển khai chưa tạo thực sự được động lực đủ mạnh để khuyến khích doanh nghiệp mở rộng đầu tư.

Ở góc độ địa phương, Phó Giám đốc Sở Xây dựng Hà Nội Luyện Văn Phương chỉ ra rằng các chính sách khuyến khích công trình xanh hiện mới dừng ở mức vận động. Phần lớn chủ đầu tư thực hiện công trình xanh là do tự nguyện khi nhận thấy giá trị và lợi ích lâu dài mà chứng chỉ này mang lại.

CHỌN ĐÚNG ĐƠN VỊ TƯ VẤN RẤT QUAN TRỌNG

Theo bà Đỗ Ngọc Diệp, Quản lý Chương trình công trình xanh và công trình thích ứng rủi ro biến đổi khí hậu Việt Nam, Tổ chức tài chính quốc tế (IFC), mỗi năm, Việt Nam có khoảng 4 triệu m2 sàn xây dựng được cấp chứng chỉ xanh, trải rộng ở nhiều loại hình dự án như khách sạn, bệnh viện, trường học, thậm chí cả nhà ở xã hội.

Về mặt tiêu chí, Việt Nam đang áp dụng 4 bộ phổ biến gồm LEED, LOTUS, Green Mark và EDGE. Các chứng chỉ này đánh giá công trình dựa trên nhiều yếu tố như: tiết kiệm nước và năng lượng, sử dụng vật liệu thân thiện môi trường, chất lượng không khí trong nhà, khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu và hiệu quả quản lý vận hành…

Tuy nhiên, khi chủ đầu tư bắt đầu tiếp cận mô hình công trình xanh, việc lựa chọn đơn vị tư vấn uy tín, có kinh nghiệm là rất quan trọng. Nếu chọn đúng, doanh nghiệp sẽ được hướng dẫn cụ thể và có mức chi phí hợp lý. Ngược lại, nếu chọn sai có thể bị đưa ra mức giá “trên trời”. Do đó, chủ đầu tư cần đặc biệt thận trọng khâu này.

Với vấn đề này, bà Lưu Thị Thanh Mẫu, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Đầu tư và xây dựng Phúc Khang, kiến nghị Bộ Xây dựng nên sớm ban hành bộ tiêu chí và tiêu chuẩn công trình xanh riêng của Việt Nam, được tích hợp và chọn lọc từ hệ thống quốc tế đang áp dụng, sao cho phù hợp với điều kiện trong nước. Đặc biệt, các nhà đầu tư trong nước đã có đủ kiến thức và kinh nghiệm thực tiễn để tham mưu, góp ý cho Bộ trong quá trình xây dựng bộ tiêu chí này. Đây sẽ là cơ sở và động lực quan trọng để doanh nghiệp chủ động, tích cực hơn trong việc triển khai công trình xanh.

Bà Mẫu cũng đề xuất Bộ Xây dựng có thể triển khai ngay các chính sách “luồng xanh” nhằm thúc đẩy chương trình “cải tạo xanh” đối với khoảng 40.000 công trình đang trong quá trình cải tạo trên cả nước, với những tiêu chí cơ bản gồm: tăng cường mảng xanh, tiết kiệm điện và nước.

Ông Nguyễn Trung Thành, Vụ trưởng Vụ Khoa học Công nghệ, Môi trường và Vật liệu xây dựng (Bộ Xây dựng), khẳng định công trình xanh là mô hình được thiết kế, xây dựng và vận hành theo hướng giảm thiểu tối đa tác động tiêu cực đến môi trường tự nhiên – một hướng đi đặc biệt ý nghĩa trong bối cảnh hiện nay.

Để thúc đẩy phát triển, cần tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật đồng bộ, khả thi và minh bạch; đồng thời, đánh giá thực tiễn, điều chỉnh tiêu chí sao cho phù hợp với điều kiện Việt Nam. Cùng với đó, chú trọng phát triển nguồn nhân lực cho công trình xanh, từ đơn vị tư vấn, nhà đầu tư đến người sử dụng, nhằm đảm bảo việc triển khai hiệu quả và đúng định hướng. “Khuyến khích nhà đầu tư phát triển công trình xanh không chỉ là quyền lợi mà còn là trách nhiệm chung, góp phần quan trọng vào mục tiêu đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia và phát triển bền vững”, ông Thành nhận định.

Thanh Xuân