Cần hoàn thiện thể chế và đa dạng hàng hóa cho thị trường chứng khoán

TS. Trần Thăng Long, Giám đốc Phân tích BSC

Nâng hạng là cú hích dài hạn, nhưng cần thời gian thích ứng và chuẩn bị kỹ lưỡng

TS. Trần Thăng Long cho rằng, mặc dù hầu hết các quỹ đầu tư châu Á đã hiện diện tại Việt Nam, tỷ trọng đầu tư hiện vẫn dưới 0,5%, cho thấy dư địa tăng trưởng còn rất lớn. Khi Việt Nam chính thức được FTSE công nhận là thị trường mới nổi thứ cấp vào tháng 9/2026, quá trình phân bổ vốn sẽ tăng mạnh sau 6-12 tháng chuyển đổi, khi các quỹ điều chỉnh danh mục theo chuẩn mới. Tuy nhiên, trước khi dòng tiền lớn đổ vào, nhiều quỹ đầu tư ở nhóm “cận biên” sẽ phải tái cơ cấu danh mục, dẫn đến xu hướng bán ròng của nhà đầu tư nước ngoài trong ngắn hạn. Hiện tượng này không chỉ riêng Việt Nam mà phổ biến trong chu kỳ nâng hạng của nhiều thị trường khu vực.

Theo ông Long, bức tranh dài hạn lại hoàn toàn khác. Khi lãi suất điều hành của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) bắt đầu hạ nhiệt, xu hướng mua ròng sẽ dần quay trở lại, mở ra cơ hội cho Việt Nam đón nhận làn sóng vốn mới. Đây chính là khoảng thời gian để các thành viên thị trường và cơ quan quản lý chuẩn bị, hoàn thiện hạ tầng, chính sách, cũng như năng lực tiếp cận dòng vốn quốc tế.

Củng cố nội lực - tăng sức hấp dẫn cho dòng vốn trung và dài hạn

Theo phân tích của BSC, thanh khoản thị trường Việt Nam đạt mức 30.000 - 40.000 tỷ đồng/phiên, thậm chí có phiên vượt 70.000 tỷ đồng, tương đương trên 1 tỷ USD/phiên, thuộc nhóm cao nhất khu vực Đông Nam Á. Nhiều nhà đầu tư quốc tế từng đánh giá Việt Nam là “thị trường nhỏ”, nay đã phải thay đổi quan điểm khi chứng kiến mức thanh khoản này. Số lượng tài khoản chứng khoán tăng từ 2 triệu lên gần 11 triệu trong giai đoạn 2021-2025, trong đó 2,5 triệu tài khoản đầu tư chứng chỉ quỹ - minh chứng cho sự phát triển mạnh mẽ của dòng tiền nội.

Dù khối ngoại bán ròng tới 90.000 tỷ đồng năm 2024 và 77.000 tỷ đồng tính đến hết tháng 9/2025, thanh khoản vẫn duy trì ổn định, phản ánh niềm tin của nhà đầu tư trong nước đối với tăng trưởng kinh tế và thị trường chứng khoán Việt Nam. Đây chính là nền tảng bền vững giúp Việt Nam giảm phụ thuộc vào dòng vốn ngắn hạn và hướng tới cấu trúc thị trường ổn định hơn trong giai đoạn hậu nâng hạng.

Cùng với dòng tiền mạnh mẽ, ông Long cho rằng cần tăng tốc hoàn thiện thể chế và mở rộng quy mô ngành quản lý quỹ. Hiện tổng tài sản của các quỹ mở trong nước chưa đến 3 tỷ USD, trong khi vốn hóa sàn HOSE đạt khoảng 280 tỷ USD, cho thấy dư địa phát triển còn rất lớn. Việc mở rộng các sản phẩm quỹ, phát triển quản lý tài sản chuyên nghiệp và khuyến khích nhà đầu tư đầu tư gián tiếp qua quỹ sẽ tạo nguồn vốn trung – dài hạn ổn định cho doanh nghiệp, thay thế dần kênh tín dụng ngân hàng truyền thống. Đồng thời, đây cũng là bước đi cần thiết trong lộ trình tái cấu trúc thị trường vốn Việt Nam đến năm 2030.

Hoàn thiện thể chế, đa dạng hóa hàng hóa và lan tỏa động lực tăng trưởng mới

Từ những quan sát thực tế, TS. Trần Thăng Long cho rằng thủ tục IPO và niêm yết hiện nay đã gọn nhẹ và hiệu quả hơn, giúp doanh nghiệp tiết kiệm thời gian và chi phí đáng kể. Làn sóng IPO mới đang hình thành, tiếp nối các thương vụ thành công của Vinamilk, FPT, ACV, Vinatex, Vietnam Airlines trong quá khứ. Tuy nhiên, để thị trường phát triển bền vững, Việt Nam cần đa dạng hóa ngành nghề niêm yết, khuyến khích doanh nghiệp thuộc lĩnh vực công nghệ, tiêu dùng, logistics, sản xuất công nghiệp lên sàn. Khi hàng hóa phong phú hơn, thị trường sẽ có khả năng hấp thụ tốt hơn dòng vốn quốc tế.

Song song với đó, việc nâng cao nhận thức và giáo dục tài chính cho nhà đầu tư cũng đóng vai trò đặc biệt quan trọng. Theo ông Long, nếu nhà đầu tư được trang bị kiến thức bài bản, họ sẽ ưu tiên đầu tư trung và dài hạn, hạn chế rủi ro và góp phần hình thành vòng quay vốn tích cực cho nền kinh tế. Đây là cách để Việt Nam tạo nền tảng vững chắc cho một chu kỳ tăng trưởng mới sau khi được nâng hạng.

Về triển vọng thị trường, ông Long dự báo GDP Việt Nam năm 2025 có thể vượt 8%, tạo nền vững cho năm 2026. Nhiều dự án hạ tầng lớn được khởi động trở lại sẽ lan tỏa hiệu quả, cùng với chính sách giải ngân đầu tư công chọn lọc và các biện pháp kích cầu tiêu dùng như hạ thuế VAT, thuế thu nhập cá nhân và doanh nghiệp. Những yếu tố này, kết hợp với việc BSC mở rộng kết nối với các nhà đầu tư quốc tế từ Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan (Trung Quốc), Hồng Kông (Trung Quốc) và Singapore, sẽ tạo nên nguồn vốn bền vững và đa dạng hơn cho thị trường. Đồng thời, việc thúc đẩy phát triển các công ty quản lý quỹ, số hóa sản phẩm và nâng cao hiểu biết tài chính sẽ giúp nhà đầu tư Việt Nam tiếp cận chuyên nghiệp hơn với thị trường chứng khoán, góp phần hiện thực hóa mục tiêu xây dựng nền tài chính hiện đại, hội nhập và bền vững đến năm 2045.

Trần Hương