Cần khai thác hết thế mạnh mô hình điểm làng nghề

Tại không gian nghề gốm Bát Tràng xưa và nay, trưng bày những đồ gốm cổ của các thời đại khác nhau, toàn bộ không gian giống như một “lò gốm thu nhỏ” từ hình ảnh lò bầu, lò ga, lò hộp đến sản phẩm gốm thành phẩm… Ảnh: Mộc Miên

Đổi mới và khả năng thích ứng với thị trường toàn cầu

Trong số 3.000 sản phẩm OCOP của TP, có khoảng 800 sản phẩm đến từ các làng nghề, làng có nghề. Tổng giá trị sản xuất của 334 làng nghề, làng nghề truyền thống đã được công nhận ở Hà Nội đạt hơn 24.000 tỷ đồng/năm. Mới đây, làng nghề gốm Bát Tràng và lụa Vạn Phúc đã trở thành thành viên của Mạng lưới các TP thủ công sáng tạo thế giới đã khẳng định thế mạnh, tiềm năng của làng nghề Thủ đô.

Tháng 10/2024, Hội đồng giám khảo quốc tế - Hội đồng Thủ công thế giới đến thăm, làm việc tại làng nghề dệt lụa Vạn Phúc và làng gốm Bát Tràng. Tại Vạn Phúc, đoàn đã thăm các cơ sở sản xuất và trực tiếp xem các nghệ nhân của làng nghề thao tác một số công đoạn của quy trình sản xuất sản phẩm lụa theo phương pháp thủ công truyền thống và hiện đại. Đoàn đã đánh giá cao những kết quả đạt được của làng nghề và các nghệ nhân. Nhiều nghệ nhân và sản phẩm của làng nghề đã gây được ấn tượng mạnh đối với đoàn khảo sát của Hội đồng Thủ công Thế giới.

Làng nghề dệt lụa Vạn Phúc đã đáp ứng được các tiêu chí lựa chọn của Hội đồng Thủ công Thế giới dựa trên 4 trụ cột: kinh tế, văn hóa, xã hội và môi trường. Sau quá trình thẩm định và đánh giá, làng nghề dệt lụa Vạn Phúc đã chính thức được công nhận là thành viên thứ 68 của Mạng lưới các TP thủ công sáng tạo trên toàn thế giới. Sản phẩm đặc trưng của làng nghề Vạn Phúc là những sản phẩm lụa tơ tằm như: lụa hoa, lụa trơn, lụa se, với nhiều hoa văn phong phú từ truyền thống đến hiện đại. Nhưng đặc biệt phải kể đến sản phẩm lụa Vân - được ví như đặc sản của làng nghề dệt lụa. Lụa Vân nghĩa là mây trên lụa – nhìn lụa như thấy có mây. Hiện nay, các nghệ nhân của làng nghề còn khôi phục được sản phẩm Gấm đã bị thất truyền – trong quá khứ sản phẩm cùng với lụa Vân đã có mặt tại Đấu xảo Quốc tế Paris và đã được tặng danh hiệu “Sản phẩm đệ nhất vùng Đông Dương”.

Để trở thành thành viên Mạng lưới các TP thủ công sáng tạo toàn cầu, Bộ tiêu chí của Hội đồng Thủ công Thế giới không chỉ đòi hỏi sản phẩm mang giá trị thẩm mỹ và truyền thống mà còn nhấn mạnh tính sáng tạo, đổi mới và khả năng thích ứng với thị trường toàn cầu. Bộ tiêu chí này nhấn mạnh sự công nhận toàn cầu, đổi mới địa phương, cơ hội hợp tác và các yếu tố bảo vệ môi trường trong quá trình sản xuất.

Điều đáng mừng là trên thực tế sản phẩm lụa truyền thống của làng nghề Vạn Phúc đã đáp ứng các tiêu chí về thẩm mỹ, sáng tạo, đáp ứng nhu cầu, thị hiếu người tiêu dùng trong nước và quốc tế. Bên cạnh đó, tại làng nghề hiện vẫn còn có nhiều nghệ nhân, thợ giỏi vẫn đang miệt mài gắn bó với nghề. Họ làm việc với lòng đam mê, sự nhiệt huyết và chính họ là những người truyền lửa nghề từ thế hệ này sang thế hệ khác, không chỉ giữ gìn mà còn phát triển văn hóa truyền thống vào sản phẩm. Trong quá trình thẩm định tại làng nghề, đoàn Hội đồng giám khảo quốc tế - Hội đồng Thủ công thế giới đã đánh giá cao về yếu tố cộng đồng, yếu tố sáng tạo và bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống của làng nghề Vạn Phúc.

Theo thông tin từ Sở Nông nghiệp & Môi trường, trong bối cảnh Hà Nội triển khai đề án bảo tồn và phát triển làng nghề, Bát Tràng đã nổi bật lên như một biểu tượng cho sự phát huy thế mạnh của Thủ đô. Hội đồng giám khảo quốc tế đánh giá cao những giá trị độc đáo của làng nghề Bát Tràng, từ văn hóa, lịch sử đến kinh tế và tác động xã hội. Hội đồng cho rằng, Bát Tràng không chỉ hội tụ đầy đủ các tiêu chí của một làng nghề truyền thống, mà còn xứng đáng trở thành thành viên của Mạng lưới các TP thủ công sáng tạo toàn cầu.

Xây dựng phát triển làng nghề thành một “bảo tàng sống”

Tại Hội nghị Trao đổi kinh nghiệm xây dựng làng nghề tham gia thành viên Mạng lưới các TP thủ công sáng tạo thế giới được tổ chức mới đây tại Hà Nội, bà Hoàng Thị Hòa - Trưởng phòng Phát triển nông thôn (Sở Nông nghiệp & Môi trường Hà Nội) cho biết, thành công của làng nghề gốm sứ Bát Tràng và làng lụa Vạn Phúc trở thành thành viên Mạng lưới các TP thủ công sáng tạo thế giới.

Việc phát triển làng nghề không chỉ giúp giải quyết câu chuyện công ăn việc làm, phát triển kinh tế, góp phần nâng cao thu nhập cho người dân mà còn giúp bảo tồn giá trị văn hóa truyền thống làng nghề, đồng thời tạo dựng thương hiệu cho Thủ đô trên thị trường quốc tế. Việc tham gia Mạng lưới TP thủ công sáng tạo thế giới là cơ hội để các làng nghề khẳng định vị thế cũng như mở rộng hợp tác phát triển, đưa sản phẩm thủ công của Hà Nội đến gần hơn với cộng đồng người dân toàn cầu.

Bà Hà Thị Vinh - Chủ tịch Hiệp hội Thủ công mỹ nghệ và làng nghề Hà Nội cho rằng, để tham gia Mạng lưới TP thủ công sáng tạo thế giới, làng nghề Hà Nội cần có chiến lược bài bản, kế hoạch rõ ràng cho từng giai đoạn, đồng thời từ mô hình điểm sẽ nhân rộng ra các mô hình kế tiếp để khai thác được hết thế mạnh và tiềm năng của đất trăm nghề.

Đây cũng là cách Hà Nội gửi nét đẹp, giá trị của mình đến với bạn bè thế giới. Đặc biệt, các làng nghề không nên tập trung phát triển đơn thuần vào việc sản xuất mà hãy xây dựng phát triển làng nghề thành một “bảo tàng sống” biết kể chuyện, gửi gắm giá trị văn hóa lịch sử hàng nghìn năm vào từng sản phẩm. Trong đó sáng tạo chính là chìa khóa để nâng tầm thương hiệu. Ngoài ra cần sự đồng hành của chính quyền các cấp trong hỗ trợ hạ tầng, xúc tiến thương mại và bảo hộ sở hữu trí tuệ, giúp làng nghề vững bước trên con đường hội nhập…

Thái Phương