Cần làm gì để thị trường vật liệu xây dựng ổn định dài hạn?

Khoảng một tháng nay, giá cát, xi măng… tăng cao và khan hiếm nguồn cung tạo nên áp lực lớn cho ngành xây dựng từ đơn vị thi công nhà thầu dân dụng đến những công trình lớn. Các doanh nghiệp cho biết đây là giai đoạn đặc biệt, cần tính toán lại hợp đồng với khách hàng và chờ điều tiết từ thị trường.

Áp lực từ giá vật liệu xây dựng tăng

Theo khảo sát của KTSG Online tại một số khu vực, nhà cung cấp vật tư, giá các loại vật liệu xây dựng thô như cát, đá, gạch, sắt thép đang tăng mạnh trong thời gian gần đây, chủ yếu do cung không đáp ứng đủ cầu. Nhu cầu vật liệu cho các dự án đầu tư công và công trình trọng điểm quốc gia tăng cao, trong khi xây dựng dân dụng cũng sôi động hơn mọi năm, nhiều người sửa chữa, xây nhà.

Chỉ trong vòng nửa tháng, giá cát vàng xây dựng đã tăng từ khoảng 400.000 đồng/m³ lên 600.000-700.000 đồng/m³, nhưng vẫn khan hiếm. Đá 1x2 dùng đổ bê tông cũng tăng giá tương tự. Gạch ống từ mức 1.200 đồng/viên đã lên 1.700-1.800 đồng/viên. Giá sắt thép tiếp tục neo cao. Tình trạng này đang gây áp lực lớn lên chi phí xây dựng của nhiều doanh nghiệp và người dân.

Chủ tịch Hiệp hội Xây dựng và Vật liệu xây dựng TPHCM (SACA), ông Đinh Hồng Kỳ cho rằng đà tăng giá vật liệu xây dựng không đơn thuần là hiện tượng nhất thời, mà cho thấy những áp lực mang tính cơ cấu trong toàn bộ chuỗi cung ứng ngành xây dựng Việt Nam.

Từ đầu năm 2025 đến nay, giá cát đã tăng 10-12%, xi măng tăng 8-10%, trong khi chi phí logistics và nhân công cũng nhích lên theo đà phục hồi kinh tế. Đại diện Hiệp hội nhấn mạnh thách thức của chuỗi cung ứng xây dựng hiện nay không chỉ nằm ở giá vật liệu tăng, mà còn ở sự bất ổn trong phân bổ nguồn lực. Dù nguyên liệu dồi dào tại một số địa phương, nhưng vận chuyển, cấp phép và dự báo thị trường chậm khiến cung cầu lệch pha.

Việc thiếu hệ thống hậu cần xây dựng hiện đại làm doanh nghiệp phải chịu chi phí vận chuyển cao, giao hàng nhỏ lẻ, mất lợi thế cạnh tranh. Ông Kỳ nhấn mạnh, đây là lúc cần chuyển từ tư duy “mua - bán” sang quản trị chuỗi giá trị, tăng liên kết vùng và chia sẻ dữ liệu để giảm rủi ro vận hành.

Ông Lê Đức Quang, Tổng Giám đốc Công ty CP Đầu tư Xây dựng Thiết kế Go.ho, cho biết đã nhận thông báo điều chỉnh giá từ các nhà cung cấp vật liệu xây dựng trong khoảng 1-2 tháng gần đây, chủ yếu ở nhóm vật tư phần thô như xi măng, cát, đá, với mức tăng từ 20-25% tùy loại.

Trong bối cảnh mùa cao điểm xây dựng dân dụng, nguồn cung càng thêm khan hiếm, gây áp lực lên tiến độ các công trình mới khởi công. Theo ông Quang, nếu không tính toán kỹ hệ số trượt giá hoặc chi phí phát sinh, nhà thầu dễ bị ảnh hưởng biên lợi nhuận

Đại diện từ Thành Nam Group, ông Nguyễn Quách Cương, Chủ tịch HĐQT, cho biết giá vật liệu xây dựng tăng mạnh đang tạo sức ép lớn lên chi phí thi công, đặc biệt với các nhà thầu dân dụng.

Theo ghi nhận từ hệ thống Thành Nam Group, chi phí nguyên vật liệu đã tăng khoảng 8-12% so với quí 4-2024, tùy khu vực và chủng loại. Một số vật tư như cát vàng, thép hình và xi măng, các nhóm ảnh hưởng trực tiếp đến phần móng và kết cấu, thậm chí tăng cao hơn mức trung bình.

Nhiều công trình xây dựng khởi công từ đầu năm 2025 đến nay. Ảnh: DNCC

Trong cơ cấu chi phí xây dựng hiện nay, vật liệu chiếm tới 60-65% tổng chi phí, con số này có thể cao hơn với các công trình sử dụng kết cấu lớn hoặc vật liệu hoàn thiện chất lượng cao.

Doanh nghiệp xây dựng CBM nhận định, chính sách tăng thuế hàng hóa xuất nhập khẩu trên thị trường quốc tế đang đẩy giá nguyên vật liệu trong nước tăng mạnh, không chỉ ở ngành xây dựng mà nhiều lĩnh vực khác.

Chi phí đầu tư bị đội lên, tạo áp lực lớn cho nhà thầu và chủ đầu tư, trong khi giá bán bất động sản khó tăng tương ứng do sức mua suy yếu ở nhóm khách hàng thu nhập trung bình, khiến thị trường tiếp tục chênh lệch cung cầu.

Để thích ứng, doanh nghiệp đã chủ động nghiên cứu các giải pháp công nghệ nhằm tối ưu chi phí nhưng vẫn đảm bảo chất lượng sản phẩm. “Cụ thể, chúng tôi thử nghiệm việc kết hợp các chất phụ gia hoặc chất xúc tác với nguyên vật liệu phổ thông, ứng dụng trên nền tảng dây chuyền máy móc hiện đại nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng và giảm thiểu chi phí sản xuất”, đại diện CBM nói.

Cần cải cách quy hoạch và cấp phép mỏ

Khi giá vật tư đầu vào biến động mạnh và kéo dài, nếu không có điều khoản trượt giá hoặc biện pháp cân đối kịp thời, nhà thầu rất dễ bị đứt dòng tiền nhất là với các dự án thanh toán theo tiến độ. Trong bối cảnh đó, việc cập nhật dự toán sát thực tế và kiểm soát chặt chi phí vật tư đang trở thành yếu tố sống còn đối với doanh nghiệp xây dựng.

Trước áp lực đó, Thành Nam Group chủ động rà soát, phân loại công trình theo mức độ rủi ro để ưu tiên nguồn lực phù hợp; đồng thời mở rộng hệ thống cung ứng, làm việc trực tiếp với mỏ vật liệu nhằm giảm khâu trung gian và rút ngắn thời gian tiếp cận.

Song song đó, công ty đẩy mạnh chuyển đổi số trong quản lý thi công, ứng dụng phần mềm giám sát tiến độ, chi phí theo thời gian thực, bố trí nhân sự linh hoạt để tối ưu hiệu suất. Những bước đi này được doanh nghiệp xem là chiến lược chủ động thích ứng và nâng cao năng lực vận hành bền vững.

Còn doanh nghiệp CBM không chỉ tiếp tục thực hiện các dự án dân dụng trong nước, mà còn chủ động chuyển hướng, tích lũy kinh nghiệm để tiếp cận khách hàng và chủ đầu tư quốc tế. Mục tiêu sắp tới là tham gia vào các dự án lớn như siêu thị, trường học quốc tế và khu đô thị phức hợp.

Trong bối cảnh vật tư chiếm 55-70% tổng chi phí, muốn trúng thầu, nhiều nhà thầu buộc phải đột phá trong cách tiếp cận, tối ưu quy trình thi công để giữ lợi thế cạnh tranh.

Phía ông Đức Quang nhìn nhận thị trường chưa có phản ứng mạnh với sự sụt giảm đơn hàng, cần chờ thêm thời gian đánh giá. Với những hợp đồng ký kết, đặt cọc trong 1-2 tháng tới, doanh nghiệp đánh giá mức độ rủi ro để cam kết giữ giá. Những gói dịch vụ khác đi kèm vẫn không tăng giá và có chia sẻ cùng khách hàng.

Lượng công trình xây dựng ghi nhận tăng hơn cùng kỳ năm ngoái đang vào mùa khô cao điểm. Ảnh: DNCC

“Tôi chờ vào chính sách điều phối của nhà nước và điều tiết lại nguồn cung của thị trường như mở rộng nguồn cung vật tư qua giai đoạn loạt dự án công được cấp phép gần đây”, ông nói.

Ông Nhật Tân, đại diện T Concept cho biết giá vật tư xây dựng tăng mạnh khiến đơn giá phần thô phải điều chỉnh từ mức 3,8 đến 4 triệu đồng/m² năm ngoái lên 4 đến 4,5 triệu đồng/m² năm nay nhằm đảm bảo chất lượng thi công.

Sự thay đổi này khiến một số khách hàng cân nhắc trước khi ký hợp đồng. Để hỗ trợ, doanh nghiệp áp dụng giải pháp chia nhỏ thanh toán theo từng hạng mục, ưu tiên phần chính, còn các hạng mục phụ có thể dời sang giai đoạn sau, vẫn đảm bảo tính đồng bộ cho công trình.

Đồng thời, doanh nghiệp liên tục tìm kiếm nguồn cung mới với chi phí hợp lý và đẩy mạnh đào tạo nhân sự đa năng để tối ưu nguồn lực, giảm chi phí vận hành, từ đó mang lại lợi ích cao nhất cho cả khách hàng và doanh nghiệp.

Theo chuyên gia, thị trường vật liệu xây dựng chỉ ổn định khi chính sách, hạ tầng và cung cầu vận hành đồng bộ. Phía SACA nói cần cải cách quy hoạch và cấp phép mỏ theo hướng điều phối vùng, có trung tâm dự báo chuyên biệt. Đồng thời, phát triển logistics chuyên ngành, minh bạch dữ liệu giá và nhu cầu theo vùng qua nền tảng số.

Cuối cùng, cần thay đổi tư duy tiêu dùng, coi vật liệu thay thế là tiêu chuẩn để thúc đẩy ngành xây dựng phát triển xanh, bền vững và chủ động hơn trước biến động thị trường, ông Đinh Hồng Kỳ nhấn mạnh.

Hoàng An