Cần làm rõ cơ chế quyền sở hữu trí tuệ từ nhiệm vụ khoa học công nghệ sử dụng ngân sách Nhà nước

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định điều hành phiên thảo luận. Ảnh: Hồ Long

Các ĐBQH đều đồng tình cao với việc sửa đổi, bổ sung Luật Sở hữu trí tuệ. Hiện nay, trên thế giới, sở hữu trí tuệ là một trong những lĩnh vực pháp luật có sự cập nhật và phát triển rất nhanh chóng để đáp ứng tốc độ phát triển của khoa học công nghệ.

Tại phiên thảo luận, Phó Trưởng đoàn ĐBQH thành phố Nguyễn Thị Sửu cho rằng dự thảo luật là một trong những văn bản được tiếp thu và giải trình linh hoạt, phản ứng nhanh. “Ngày 22 vừa qua đã có sự chỉnh sửa kịp thời, tôi cũng đã cập nhật dự thảo luật kèm báo cáo giải trình tiếp thu cùng ngày”, bà Sửu nói.

Theo đại biểu Nguyễn Thị Sửu, nhìn tổng thể, dự thảo luật đã có nhiều bước tiến tích cực trong việc cụ thể hóa các chủ trương về phát triển kinh tế tri thức, thúc đẩy chuyển giao công nghệ, thương mại hóa tài sản trí tuệ và tạo động lực sáng tạo.

Tuy nhiên, để đảm bảo tính chặt chẽ, đồng bộ của hệ thống pháp luật và tạo điều kiện triển khai thuận lợi trong thực tiễn, bà Sửu nêu bốn nhóm vấn đề trọng tâm cần chỉnh lý.

Trước hết là tính thống nhất và minh định trong các quyết định liên quan đến quyền sở hữu trí tuệ có nguồn gốc từ ngân sách Nhà nước.

“Dự thảo đã bổ sung nhiều nội dung quan trọng tại Điều 7, 8, 19, 164, 195 và 198b, hướng tới cơ chế linh hoạt cho Nhà nước trong khai thác tài sản trí tuệ vì mục tiêu quốc phòng, an ninh, dân sinh và lợi ích xã hội”, bà Sửu đánh giá. Tuy nhiên, theo bà Sửu, các quy định hiện nay vẫn còn dài, phân tán, thiếu hệ thống và chưa thể hiện rõ cơ chế phân quyền giữa tổ chức quản lý nhiệm vụ và cá nhân sáng tạo.

Đại biểu Nguyễn Thị Sửu tham gia thảo luận. Ảnh: Đoàn ĐBQH thành phố

Bà Sửu dẫn chứng, Điều 7, khoản 3 cho phép Nhà nước hạn chế quyền nhằm phục vụ chính sách công nhưng chưa làm rõ cơ chế phân quyền nội bộ; Điều 19 và 164 quy định tổ chức quản lý nhiệm vụ có quyền đăng ký bảo hộ nhưng không xác định nghĩa vụ phân chia lợi ích cho tác giả; trong khi Điều 8a về thương mại hóa tài sản trí tuệ chưa được kết nối đầy đủ với các điều khoản liên quan. Hệ quả là tranh chấp giữa tổ chức chủ trì và cá nhân sáng tạo vẫn xảy ra phổ biến, khiến cơ quan chủ trì dè dặt trong thương mại hóa, nhà khoa học thiếu động lực và Nhà nước khó đánh giá hiệu quả đầu tư công.

Để khắc phục, đại biểu Nguyễn Thị Sửu kiến nghị bổ sung một điều độc lập, gọi là Điều 8b: Quyền sở hữu trí tuệ từ nhiệm vụ khoa học công nghệ sử dụng ngân sách Nhà nước. Điều này sẽ tạo khung pháp lý thống nhất, tập trung làm rõ ba trụ cột: quyền sở hữu, quyền khai thác và phân chia lợi ích, đồng thời tạo cơ sở cho Chính phủ ban hành nghị định hướng dẫn đồng bộ.

Cụ thể, bà Sửu đề xuất: Đối tượng quyền sở hữu trí tuệ từ nhiệm vụ khoa học công nghệ thuộc quyền sở hữu của tổ chức được giao quản lý nhiệm vụ, trừ khi có thỏa thuận khác. Tổ chức quản lý nhiệm vụ có quyền đăng ký bảo hộ, chuyển giao quyền sử dụng, giao quyền khai thác và xử lý tranh chấp liên quan. Cá nhân có công tạo ra đối tượng sở hữu trí tuệ được phân chia lợi ích theo quy định pháp luật và thỏa thuận trong hợp đồng lao động hoặc hợp đồng nhiệm vụ. Chính phủ quy định chi tiết về điều kiện, thủ tục và tỷ lệ phân chia lợi ích.

Bà Sửu nhấn mạnh, cơ chế cốt lõi cần cho phép Nhà nước hạn chế quyền sở hữu trí tuệ vì mục tiêu quốc phòng, an ninh và lợi ích xã hội, đồng thời đảm bảo quyền khai thác và phân chia lợi ích minh bạch, tạo động lực sáng tạo bền vững.

Chiều cùng ngày, Quốc hội cũng đã tiến hành thảo luận tại hội trường về Luật Báo chí sửa đổi.

Lê Thọ