Cần luật hóa các biện pháp tránh sự can thiệp vào kết luận thanh tra

Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Thanh tra sửa đổi tại hội nghị ĐBQH chuyên trách vào sáng 7/9, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng cho biết, dự luật lần này được chỉnh lý, bổ sung các quy định nhằm bảo đảm thống nhất với quy định của Luật Kiểm toán nhà nước.

Từ đó khắc phục tình trạng chồng chéo, trùng lặp trong hoạt động thanh tra, giữa hoạt động thanh tra với kiểm tra, kiểm toán làm tăng chi phí, gây phiền hà, bức xúc cho đối tượng thanh tra, kiểm tra.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng

Đồng thời, dự luật cũng được bổ sung quy định về việc sử dụng kết luận thanh tra, kết luận kiểm toán và trách nhiệm của các cơ quan trong việc sử dụng các kết luận này…

“Thực tế hiện nay, Thanh tra Chính phủ và Kiểm toán nhà nước đã ký Quy chế phối hợp để xử lý kịp thời các chồng chéo, trùng lặp trong quá trình tổ chức thực hiện nhiệm vụ theo quy định của pháp luật”, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật nói.

Đoàn thanh tra không có thanh tra viên thì chỉ là đoàn kiểm tra

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Mạnh Cường cho rằng quy định về thành lập đoàn thanh tra có Trưởng đoàn và thành viên. Điều này khác với luật hiện hành, là bỏ quy định đoàn thanh tra phải có thanh tra viên.

“Thực tế cho thấy có trường hợp là trưởng đoàn thì không phải thanh tra viên nhưng trong đoàn thì phải có thanh tra viên. Thanh tra viên thì có yêu cầu khắt khe về tiêu chuẩn thời gian công tác, phải thi tuyển… để bảo đảm chất lượng của đoàn thanh tra và để thực hiện các thẩm quyền của thanh tra viên”, đại biểu Cường phân tích.

Vì vậy, ông đề nghị cân nhắc sửa đổi vì “nếu đoàn thanh tra mà không cần thanh tra viên thì chế định thanh tra viên sẽ vô nghĩa. Đoàn thanh tra không có thanh tra viên thì tôi nghĩ chỉ nên là đoàn kiểm tra thôi”.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Mạnh Cường

Về thẩm quyền của thành viên đoàn thanh tra, đại biểu Nguyễn Mạnh Cường cho biết, trong đoàn thanh tra thì có thể có thành viên là thanh tra viên và có người không phải là thanh tra viên. Tuy nhiên, dự thảo Luật thì lại quy định chung nhiệm vụ, quyền hạn của các thành viên đoàn thanh tra là như nhau, không có sự phân biệt.

Trong khi đó có những cái quyền hạn rất quan trọng, liên quan đến quyền, nghĩa vụ của đối tượng bị thanh tra, như quyền thanh tra của cơ quan, tổ chức khác như là quyền yêu cầu cung cấp thông tin, tài liệu yêu cầu, báo cáo về văn bản giải trình…. Đây là những quy định chung không mang tính chính quy, bài bản như là đối với thanh tra viên. Vì vậy, đại biểu Nguyễn Mạnh Cường đề nghị cần phân định rất rõ thẩm quyền.

Đại biểu Lê Hữu Trí (đoàn Khánh Hòa) cho rằng, dự luật cần thiết kế các biện pháp để bảo đảm vị thế chính trị, tính độc lập gắn với tính chịu trách nhiệm của người đứng đầu của các cơ quan thanh tra nhà nước tương xứng với chức trách, nhiệm vụ được giao, nhất là bảo đảm thực hiện hiệu quả chức năng quản lý nhà nước về công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.

Ông nêu thực tiễn hoạt động thanh tra, người đứng đầu cơ quan thanh tra vẫn không độc lập hoàn toàn trong việc xác định đối tượng thanh tra, trong kết luận và kiến nghị xử lý.

“Trên thực tế đã có không ít trường hợp người đứng đầu cơ quan thanh tra và trưởng đoàn thanh tra phải báo cáo xin ý kiến thủ trưởng của cơ quan quản lý nhà nước theo yêu cầu của thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước cung cấp trước khi người đứng đầu cơ quan thanh tra ký kết luận. Điều đó cũng có nghĩa kết luận thanh tra sẽ không bảo đảm tính khách quan nếu thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước có sự lệch lạc”, ông Trí nhấn mạnh.

Vì vậy, theo đại biểu tỉnh Khánh Hòa, để bảo đảm hoạt động thanh tra được chính xác, khách quan, chống tham nhũng, tiêu cực, có hiệu quả, dự luật cần quy định rõ các biện pháp tránh sự can thiệp của thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước, của người đứng đầu cơ quan thanh tra đối với hoạt động của đoàn thanh tra.

Ông đề nghị bổ sung xây dựng kế hoạch thanh tra và xử lý kết luận sau thanh tra nếu trong trường hợp người đứng đầu cơ quan thanh tra trình kế hoạch thanh tra hoặc kết luận thanh tra mà thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước cùng cấp không chấp thuận thì phải thể hiện bằng văn bản và nêu rõ lý do.

Không làm phát sinh biên chế khi lập thanh tra tổng cục, cục

Liên quan đến tổ chức bộ máy thanh tra, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng cho biết, Thường trực Ủy ban Pháp luật và cơ quan soạn thảo khẳng định, việc thành lập thanh tra tổng cục, cục thuộc bộ về thực chất không làm phát sinh tổ chức, biên chế mới do hiện tại ở các cơ quan này đã có bộ máy và biên chế làm nhiệm vụ thanh tra chuyên ngành.

Tiếp thu ý kiến của các đại biểu Quốc hội, dự thảo luật đã bổ sung quy định về tiêu chí, nguyên tắc thành lập thanh tra tổng cục, cục thuộc bộ trong 3 trường hợp.

Đó là theo quy định của luật; tại các tổng cục, cục thuộc bộ có phạm vi đối tượng quản lý nhà nước về chuyên ngành, lĩnh vực lớn, phức tạp, quan trọng với phát triển kinh tế - xã hội do Chính phủ quy định trên cơ sở đề nghị của Tổng Thanh tra Chính phủ sau khi thống nhất với bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang Bộ; theo yêu cầu của điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên.

Đại biểu Nguyễn Đại Thắng (đoàn Hưng Yên) đồng tình quy định như trong dự thảo là phù hợp, đáp ứng được yêu cầu quản lý và tạo cơ sở pháp lý minh bạch hoạt động thanh tra chuyên ngành của các cơ quan này.

Để nâng cao hoạt động thanh tra tổng cục, của cục, bộ và kiểm soát chặt chẽ việc thành lập cơ quan thanh tra tại những cơ quan này, đại biểu tán thành cao với việc quyết định trong dự thảo luật các tiêu chí, nguyên tắc thành lập thanh tra Tổng cục, cục, cục thuộc bộ trong 3 trường hợp như quy định của dự thảo luật.

Dự luật này đã được Quốc hội cho ý kiến lần đầu tại kỳ họp 3 và dự kiến thông qua tại kỳ họp 4 vào tháng 10 tới đây.

Thu Hằng