Căn nguyên tái bùng dịch ở các 'hình mẫu' chống Covid-19

Kể từ đầu năm nay cho tới cuối tháng 4, số ca nhiễm mới hàng ngày ở cả Singapore và Đài Loan gần như bằng 0 hoặc chỉ có một con số. Song, chỉ trong tuần trước, Singapore ghi nhận thêm 248 ca dương tính với SARS-CoV-2, còn Đài Loan có tới 1.200 ca mắc mới trong cộng đồng, buộc các nhà chức trách phải siết chặt những biện pháp hạn chế và đóng cửa trường học.

So với nhiều "điểm nóng" về dịch trên thế giới, các con số trên tương đối nhỏ. Nhưng đối với Singapore và Đài Loan, chúng là điều không tưởng chỉ cách đây vài tháng. Vậy đâu là nguyên nhân khiến hai hình mẫu chống Covid-19 của châu Á tái bùng dịch?

Các binh sĩ mặc đồ bảo hộ đang tiến hành phun khử khuẩn tại một ga tàu điện ngầm sau khi số ca mắc Covid-19 tăng đột biến ở Đài Bắc, Đài Loan. Ảnh: Reuters

Đài Loan

Theo BBC, Đài Loan là một trong những nơi đầu tiên "cấm cửa" du khách nước ngoài ngay sau khi Trung Quốc đại lục thông báo phát hiện virus gây bệnh viêm phổi bí ẩn. Những biện pháp kiểm soát biên giới cứng rắn này hiện giữ nguyên hiệu lực.

Tuy nhiên, chính quyền và các cư dân trên hòn đảo bắt đầu trở nên lơ là cảnh giác. Phó giáo sư Lin Hsien-ho thuộc Đại học Đài Loan cho biết, các bệnh viện địa phương đã ngừng tiến hành xét nghiệm Covid-19 cho những người bị sốt, một triệu chứng phổ biến của việc nhiễm virus corona chủng mới.

Theo dữ liệu của trang thống kê trực tuyến Our World in Data, tính trung bình, Đài Loan đang tiến hành 0,57 xét nghiệm cho mỗi 1.000 người vào giữa tháng 2. Trong khi, tỷ lệ này trong cùng khoảng thời gian ở Singapore là 6,21 và ở Anh là 8,68.

"Các bác sĩ không còn coi dịch bệnh là nghiêm trọng. Các bệnh viện mất cảnh giác và không tiến hành nhiều hoạt động truy vết tiếp xúc. Chắc chắn đã có cảm giác tự mãn trong cộng đồng", tiến sĩ Lin nhận định. Học giả này nói thêm, thực tế bắt nguồn từ niềm tin phổ biến rằng virus không thể xuyên thủng các hàng rào biên giới chặt chẽ của Đài Loan.

Vấn đề trở nên nghiêm trọng khi chính quyền địa phương nới lỏng yêu cầu cách ly đối với các phi công chưa được tiêm chủng từ 14 ngày như ban đầu xuống còn 5 ngày và cuối cùng chỉ còn 3 ngày.

Ngay sau đó, một chùm lây nhiễm xuất hiện, liên quan đến số ít phi công của hãng China Airlines đã lưu trú ở khách sạn Novotel gần sân bay Đào Viên. Nhiều trường hợp trong chùm lây nhiễm này được phát hiện mắc biến thể B.1.1.7 có nguồn gốc từ Anh.

Virus tiếp đó lây lan trong cộng đồng và cuối cùng xâm nhập vào các "tiệm trà", những địa điểm giải trí dành cho người lớn ở Đài Loan. "Mọi người hát, uống rượu, tiếp xúc thường xuyên trong môi trường đóng kín. Đó không chỉ là một mà nhiều tiệm trà trên cùng một con phố, một sự cố siêu lây nhiễm quy mô rất lớn", tiến sĩ Lin mô tả.

Chuyên gia dịch tễ học Chen Chien-jen cho biết thêm, việc nhiều người có kết quả xét nghiệm dương tính không sẵn lòng khai báo việc họ đã đến các tụ điểm giải trí dành cho người lớn như vậy càng khiến công tác truy vết liên lạc khó khăn hơn. "Việc đó nhắc nhở chúng ta rằng, ngay cả khi một tỷ lệ rất nhỏ dân số vi phạm các quy định, nó sẽ dẫn đến thảm họa", giáo sư Chen giải thích.

Theo ông Chen, Đài Loan đã không rút ra bài học từ ngành công nghiệp giải trí dành cho người lớn ở Nhật, lĩnh vực có thời điểm cũng là "điểm nóng" lây nhiễm trước khi bị buộc phải tạm dừng hoạt động.

Phó giáo sư Alex Cook thuộc Đại học quốc gia Singapore (NUS) đánh giá, tình huống của Đài Loan phản ánh nguy cơ của một chiến lược chú trọng quá nhiều đến việc kiểm soát biên giới nhưng không đủ mức vào các biện pháp ngăn chặn mầm bệnh phát tán bên trong vùng lãnh thổ.

Singapore quyết định tái áp đặt các biện pháp hạn chế nghiêm ngặt, gần giống phong tỏa như cách đây một năm từ ngày 16/5 - 13/6 để ứng phó diễn biến dịch đáng lo ngại. Ảnh: AP

Singapore

Ở Singapore là một câu chuyện khác. Các biện pháp phòng chống Covid-19 ở đây luôn nghiêm ngặt dù số ca mắc thấp. Người dân không được tụ họp quá 8 người nơi công cộng. Các câu lạc bộ chưa được phép tái mở cửa và nhà chức trách vẫn áp hạn chế đối với những sự kiện quy tụ đông người như đám cưới.

Tuy nhiên, vẫn có những khoảng trống trong chương trình tiêm chủng quốc gia. Đến cuối tháng 4, sân bay Changi, nơi sở hữu trung tâm mua sắm hút khách, đã biến thành ổ dịch lớn nhất nước trong năm nay.

Nhà chức trách phát hiện, một số lượng lớn nhân viên sân bay dương tính với SARS-CoV-2 đã làm việc tại một khu vực chuyên đón tiếp những người nhập cảnh từ các nước nguy cơ cao, bao gồm cả một vài quốc gia Nam Á. Một số nhân viên này sau đó tiếp tục dùng bữa tại các khu ẩm thực của sân bay, nơi mở cửa tự do cho công chúng, khiến virus tiếp tục lây lan. Vì vậy, Singapore hiện tạm thời phải đóng cửa các nhà ga ở Changi đối với những người không phải là khách đi máy bay.

Nhiều ca bệnh sau đó được phát hiện đã mắc B.1.617, một biến thể rất dễ lây lan xuất hiện đầu tiên ở Ấn Độ.

Singapore hiện cũng thông báo sẽ phân tách các chuyến bay và hành khách đến từ những quốc gia và khu vực có nguy cơ cao với những chuyến bay và hành khách đến từ những vùng nguy cơ thấp hơn. Các nhân viên sân bay cũng phải làm việc cách biệt theo khu vực.

Một số người đặt câu hỏi tại sao các biện pháp như vậy không được thực hiện sớm hơn khi các lỗ hổng tiềm ẩn đã được chỉ ra từ một tháng trước đó. Song, giáo sư Teo Yik Ying, hiệu trưởng Trường Y tế cộng đồng NUS tin, việc biến thể mới xâm nhập vào đảo quốc sư tử là "không thể tránh khỏi".

“Tôi hiểu tại sao mọi người lại cảm thấy thất vọng vì phần lớn người dân Singapore đã tuân thủ nghiêm các quy định. Nhưng chúng tôi không giống Trung Quốc, nước có thể đóng cửa hoàn toàn. Đất nước, nền kinh tế của chúng tôi gắn liền với danh tiếng, vị thế của một trung tâm thương mại. Nếu nhìn vào Mỹ năm ngoái, các ca mắc trầm trọng nhất không phải đến từ Trung Quốc, mà là từ những người nhập cảnh từ châu Âu. Liệu Singapore có thể đóng cửa biên giới với bao nhiêu quốc gia?", ông Ying bày tỏ.

Trong khi đó, giáo sư Cook tin, Singapore vẫn đang ở "vị thế rất tốt" để kiểm soát dịch bệnh. Theo học giả này, nếu so sánh với Anh, số ca nhiễm mới hàng ngày ở Singapore chỉ xấp xỉ 10% mức của Anh sau khi đã điều chỉnh khác biệt về quy mô dân số. Đảo quốc sư tử chỉ đang siết chặt các biện pháp phòng ngừa để tránh lâm vào tình cảnh "vỡ trận".

Người cao tuổi ngồi chờ tiêm vắc-xin ngừa Covid-19 tại một trung tâm tiêm chủng ở Singapore. Ảnh: Reuters

Quá trình chủng ngừa chậm

Theo BBC, cả Singapore và Đài Loan đều vấp phải một vấn đề đau đầu về chủng ngừa Covid-19.

Nhiều người ở Đài Loan không muốn tiêm vắc-xin khi mọi thứ đang tiến triển tốt đẹp. Những lo ngại xung quanh chế phẩm của AstraZeneca, loại vắc-xin chính mà hòn đảo đang dự trữ càng làm tăng thêm sự do dự này.

Tuy nhiên, tình trạng tăng vọt các ca mắc khiến người dân ở Đài Loan đang đổ xô đi tiêm chủng. Rắc rối là nhà chức trách hiện không có đủ vắc-xin để tiêm cho dân. Cho đến nay, vùng lãnh thổ có 24 triệu dân này mới chỉ nhận được 300.000 liều vắc-xin.

Giáo sư Chen cho hay, chính quyền địa phương đã nỗ lực để mua vắc-xin từ các công ty quốc tế nhưng không thành công. Đối với họ, giải pháp duy nhất để duy trì nguồn cung là tự sản xuất. Đài Loan đang thực hiện các bước cần thiết để sản xuất 2 loại vắc-xin tự chế, dự kiến có thể tới tay người dùng nhanh nhất vào cuối tháng 7 sắp tới.

Chuyện tương tự cũng xảy ra ở Singapore. Khoảng 30% người dân tại đây đã được tiêm ít nhất một liều vắc-xin, tỷ lệ chủng ngừa Covid-19 cao nhất Đông Nam Á, theo thống kê của trang Our World in Data. Song, quốc gia này đang gặp khó khăn về nguồn cung dù chính phủ đặt mục tiêu sẽ chủng ngừa cho toàn dân vào cuối năm nay.

Giáo sư Teo nhận định, nhu cầu về vắc-xin sẽ dài hạn và Singapore cần phải nhanh chóng tự sản xuất được vắc-xin như Anh, Mỹ hay Trung Quốc để không phải phụ thuộc về nguồn cung. Ông lưu ý, dịch tái bùng mạnh ở cả Singapore và Đài Loan là bài học cho các quốc gia và vùng lãnh thổ có thể đang chứng kiến sự sụt giảm về các ca mắc.

“Khi chứng kiến các quốc gia ở châu Âu hay Mỹ bắt đầu nới lỏng các biện pháp phòng chống Covid-19, tôi nghĩ rằng họ nên hết sức thận trọng và nhìn ra thế giới để xem điều gì đang diễn ra. Những gì đã xảy ra ở Đài Loan, Singapore là dấu hiệu cho thấy chúng ta không nên mất cảnh giác", ông Teo nhấn mạnh.

Tuấn Anh