Cần thêm giải pháp cho phát triển đối tượng tham gia BHXH

Người dân đến cơ quan Bảo hiểm xã hội tỉnh để làm thủ tục hưởng bảo hiểm xã hội một lần. Ảnh: H.DUNG

Để đạt được chỉ tiêu Chính phủ, Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh, BHXH Việt Nam giao cho ngành BHXH Đồng Nai trong năm nay, đòi hỏi ngành Bảo hiểm phải có nhiều giải pháp căn cơ hơn nữa trong phát triển đối tượng tham gia các loại bảo hiểm.

* Gia tăng số người nhận BHXH một lần

9 giờ sáng 9-6, tại cơ quan BHXH tỉnh đã có rất đông người dân đến làm thủ tục liên quan đến các chế độ bảo hiểm. BHXH tỉnh đã phát ra 1,2 ngàn số thứ tự, những người đến sau 9 giờ đều được bảo vệ mời về và hẹn chiều quay trở lại vì đã hết số thứ tự cho buổi sáng.

Tại ngày đầu lễ ra quân hưởng ứng Tháng Vận động triển khai BHXH toàn dân do BHXH tỉnh phối hợp với Bưu điện tỉnh tổ chức mới đây, các cán bộ, nhân viên 2 ngành đã tuyên truyền, vận động được 603 người dân trong tỉnh tham gia BHXH tự nguyện.

Ngồi chờ làm thủ tục hưởng BHXH một lần, chị Trần Thị Tuyết (ngụ P.Tân Mai, TP.Biên Hòa) cho biết, trước đây chị làm việc ở một công ty chuyên sản xuất linh kiện điện tử tại KCN Biên Hòa 1, có thời gian tham gia BHXH bắt buộc đã được 19 năm 10 tháng. Tháng 6-2019, khi đang có mức lương hơn 7 triệu đồng/tháng, chị Tuyết buộc phải nghỉ việc để ở nhà chăm sóc mẹ già bị nhiều bệnh mạn tính. Thời gian nghỉ việc ở nhà, chị Tuyết đã hưởng 10 tháng tiền BHTN với tổng cộng hơn 40 triệu đồng. Đến nay, do cần tiền để trang trải cuộc sống của 2 mẹ con, chi phí thuốc men cho mẹ, chị Tuyết đành phải “bấm bụng” làm hồ sơ để được hưởng BHXH một lần.

Chị Tuyết chia sẻ: “Tôi biết tôi chỉ cần đóng thêm 2 tháng BHXH nữa là đủ 20 năm để được hưởng lương hưu nhưng do thời điểm này gia đình quá khó khăn, mà thời gian để hưởng lương hưu của tôi còn khá lâu nên tôi không còn lựa chọn nào khác. Do nghỉ làm ở công ty nên tôi cũng không tham gia BHYT trong thời gian qua”.

Trong khi đó, anh Trương Thanh Phong (ngụ xã Xuân Tâm, H.Xuân Lộc) đến cơ quan BHXH tỉnh nhận thẻ ATM để nhận tiền BHTN.

Người dân đến cơ quan Bảo hiểm xã hội tỉnh để làm thủ tục hưởng bảo hiểm xã hội một lần. Ảnh: HẠNH DUNG

Anh Phong cho hay, anh làm việc tại một công ty ở KCN Amata được 1,5 năm, đã nghỉ việc được 3 tháng. Hiện, anh đang làm ở nhà và không tham gia BHXH bắt buộc. Theo anh Phong, anh không quan tâm lắm đến việc tham gia BHXH bắt buộc vì anh nghĩ mình còn trẻ, còn có thể “xê dịch” ở nhiều nơi làm việc khác nhau, thậm chí có thể tự kinh doanh tại nhà. Vì thế, dù đã đi làm vài năm nhưng anh Phong cũng không để ý mình đã đóng BHXH bắt buộc được bao nhiêu tháng.

Bà Lê Thị Thanh Hằng, Phó chánh Văn phòng BHXH tỉnh cho biết, trung bình mỗi ngày bộ phận một cửa phát ra khoảng 1,3-1,5 ngàn số thứ tự và tiếp nhận từ 900-1.000 hồ sơ liên quan đến các loại bảo hiểm. Trong 2 tháng gần đây, số người đến làm thủ tục để hưởng BHXH một lần tăng mạnh so với những tháng trước đó và cùng kỳ năm ngoái.

Cụ thể, riêng trong tháng 5-2020, cơ quan chức năng đã chi trả trợ cấp BHXH một lần cho hơn 6,1 ngàn người, tăng 55% so với tháng 4. Lũy kế từ đầu năm đến nay, có hơn 22,8 ngàn người đã lãnh tiền trợ cấp BHXH một lần, tăng 1,9% so với cùng kỳ năm 2019. Số người hưởng BHTN từ đầu năm đến nay là hơn 16 ngàn người, tăng 0,6% so với cùng kỳ năm ngoái.

* Nhiều nguyên nhân

Theo số liệu thống kê của BHXH tỉnh, toàn tỉnh hiện có hơn 2,4 triệu người tham gia BHYT, giảm 88,8 ngàn người so với cuối năm 2019, đạt tỷ lệ bao phủ 83,7% dân số (đã bao gồm lực lượng vũ trang), thấp hơn 6,3% so với chỉ tiêu của Thủ tướng Chính phủ giao, thấp hơn 7% so với chỉ tiêu Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh giao.

Số người tham gia BHXH bắt buộc là hơn 777 ngàn người, giảm 55,2 ngàn người so với cuối năm 2019, chiếm 46,4% lực lượng lao động.

Số người tham gia BHTN là 758,2 ngàn người, giảm 54,4 ngàn người so với cuối năm 2019, chiếm 44,8% lực lượng lao động.

Số người tham gia BHXH tự nguyện là hơn 8,4 ngàn người, thấp hơn 810 người so với cuối năm ngoái.

Ông Huỳnh Anh Tú, Trưởng phòng Truyền thông và phát triển đối tượng (BHXH tỉnh) cho biết, có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng giảm số người tham gia các loại bảo hiểm trong thời gian qua trên địa bàn tỉnh.

Trước hết phải kể đến việc tuân thủ pháp luật về BHXH, BHYT còn hạn chế của nhiều đơn vị sử dụng lao động ở nhóm doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ. Theo số liệu do Cục Thuế Đồng Nai, trong 5 tháng đầu năm, toàn tỉnh mới chỉ có 678 doanh nghiệp vừa và nhỏ đăng ký tham gia BHXH, BHYT, BHTN cho hơn 4 ngàn lao động, còn hơn 3,4 ngàn doanh nghiệp chưa tham gia, cần phải rà soát, khai thác và yêu cầu đăng ký tham gia BHXH, BHYT, BHTN cho người lao động theo quy định.

Một nguyên nhân khác cũng quan trọng không kém là do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19 trong những tháng đầu năm khiến những doanh nghiệp nhập khẩu nguyên, vật liệu từ Đài Loan, Trung Quốc gặp nhiều khó khăn. Đến khoảng tháng 5, tháng 6 thì những doanh nghiệp này rơi vào tình trạng cạn nguyên liệu sản xuất, nhất là các doanh nghiệp chuyên ngành dệt may. Do đó, doanh nghiệp buộc phải cắt giảm lao động, cho lao động tạm ngưng công việc… Điều này dẫn đến thực tế số người tham gia BHXH bắt buộc, BHYT tại các doanh nghiệp giảm.

Thực hiện chỉ đạo của Chính phủ, BHXH Việt Nam, Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh, BHXH tỉnh đã phối hợp với các ngành chức năng rà soát số lượng doanh nghiệp gặp khó khăn do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19 để tạm dừng đóng vào quỹ hưu trí (BHXH bắt buộc), tử tuất. Kết quả cho thấy, có 70 doanh nghiệp đủ điều kiện được tạm dừng đóng quỹ hưu trí, tử tuất cho hơn 10,3 ngàn người lao động với số tiền hơn 78,7 tỷ đồng.

So với mặt bằng chung cả nước, Đồng Nai có số lao động phải tạm dừng đóng quỹ hưu trí, tử tuất khá cao (đứng thứ 3 cả nước sau TP.HCM và Hà Nội) nhưng số tiền mà các doanh nghiệp được tạm đóng lại đứng vị trí đầu tiên do phần lớn các lao động bị ngừng việc, tạm ngưng việc làm đều có thâm niên công tác, số tiền lương và tiền đóng BHXH cao.

Về số người tham gia BHXH tự nguyện đạt thấp, nguyên nhân là do ngân sách nhà nước hỗ trợ tiền đóng cho người tham gia BHXH tự nguyện còn khiêm tốn. Mặt khác, chính sách BHXH tự nguyện mặc dù có nhiều thuận lợi cho người tham gia nhưng chưa thực sự hấp dẫn đối với người dân, nhất là sự khác biệt trong mức hưởng so với BHXH bắt buộc. Cụ thể, người tham gia BHXH bắt buộc được hưởng 5 chế độ gồm: hưu trí, tử tuất, ốm đau, thai sản, tai nạn lao động - bệnh nghề nghiệp. Còn đối tượng tham gia BHXH tự nguyện chỉ được hưởng 2 chế độ là hưu trí và tử tuất.

Đối tượng tham gia BHXH tự nguyện chủ yếu là người lao động ở khu vực phi chính thức, lao động tự do, lao động nông thôn với đặc điểm mặt bằng thu nhập bình quân thấp, không ổn định, điều kiện kinh tế còn hạn chế cộng với ảnh hưởng của đại dịch Covid-19 những tháng đầu năm nên cũng gặp khó khăn trong việc tham gia.

* Cần giải pháp căn cơ

Theo lãnh đạo BHXH tỉnh, việc phát triển đối tượng tham gia BHXH, BHYT, BHTN chưa bao giờ khó khăn như thời gian gần đây. Tuy nhiên, đây cũng là tình trạng chung của nhiều tỉnh, thành trong cả nước. Do đó, trong 6 tháng cuối năm, ngành BHXH sẽ nỗ lực triển khai nhiều giải pháp, đặc biệt đẩy mạnh tuyên truyền để người dân hiểu về lợi ích của việc tham gia các loại bảo hiểm để tham gia.

Giám đốc BHXH tỉnh Phạm Minh Thành cho biết, để thực hiện đạt các chỉ tiêu số người tham gia BHXH, BHYT, BHTN trong năm nay, lãnh đạo BHXH tỉnh đã chỉ đạo các phòng nghiệp vụ chuyên môn chủ động tham mưu những giải pháp cụ thể, phối hợp với các sở, ban, ngành trong tỉnh nắm tình hình “sức khỏe” của các đơn vị, doanh nghiệp. Qua đó để có giải pháp hỗ trợ, vận động đơn vị, doanh nghiệp tham gia đóng BHXH, BHYT, BHTN cho người lao động. Đồng thời báo cáo kịp thời những thuận lợi, khó khăn trong quá trình thực hiện cho lãnh đạo tỉnh để tiếp tục phối hợp với các sở, ngành liên quan cùng hỗ trợ BHXH tỉnh thực hiện bù đắp số lượng đối tượng sụt giảm trong thời gian qua.

Ngoài ra, BHXH tỉnh sẽ phối hợp với Cục Thuế Đồng Nai thống kê số doanh nghiệp vừa và nhỏ, hộ gia đình chưa tham gia BHXH, BHYT, BHTN. Sau đó sẽ đến tận doanh nghiệp, đơn vị để thông báo, yêu cầu các đơn vị, doanh nghiệp thực hiện trích nộp số tiền vào quỹ hưu trí, tử tuất theo đúng quy định của pháp luật, đảm bảo quyền lợi cho người lao động, chính sách an sinh xã hội của tỉnh và tỷ lệ bao phủ BHYT toàn dân.

Đối với những đơn vị không chấp hành đóng BHXH, BHYT, BHTN cho người lao động hoặc không ký biên bản làm việc, các cơ quan chức năng sẽ thực hiện thanh tra chuyên ngành đóng BHXH, BHYT, BHTN đột xuất và xử lý vi phạm theo quy định. Trường hợp đơn vị, doanh nghiệp cố tình trốn đóng, sẽ kiến nghị cơ quan công an điều tra, khởi tố theo quy định của Bộ luật Hình sự.

Bên cạnh đó, BHXH tỉnh sẽ phối hợp với Bưu điện tỉnh; cung cấp danh sách những đối tượng đến hạn đóng BHXH tự nguyện, BHYT, giao chỉ tiêu đến các đại lý thu, BHXH, BHYT cấp huyện để tuyên truyền, đôn đốc, vận động người dân tham gia xuyên suốt, không bỏ ngang giữa chừng.

Tính đến cuối tháng 5-2020, tổng số nợ BHXH, BHYT, BHTN trong toàn tỉnh là 796 tỷ đồng, chiếm 3,4% kế hoạch thu. Trong đó, nợ BHXH là 534,1 tỷ đồng, nợ BHYT 157,3 tỷ đồng, nợ BHTN 28,5 tỷ đồng, còn lại nợ lãi 76 tỷ đồng.

Từ đầu năm đến nay, lực lượng chức năng đã tổ chức 41 cuộc thanh, kiểm tra. Qua thanh, kiểm tra đã thu hồi hơn 1,7 tỷ đồng từ các doanh nghiệp do chưa đóng BHXH, BHYT, BHTN, bảo hiểm tai nạn - bệnh nghề nghiệp cho người lao động theo quy định.

Hạnh Dung