Can thiệp sáng tạo để giảm tử vong mẹ tại các khu vực dân tộc thiểu số
Các can thiệp đổi mới, sáng tạo có kết hợp các yếu tố văn hóa xã hội có thể thu hẹp khoảng cách trong chăm sóc sức khỏe bà mẹ, góp phần giảm tử vong mẹ tại các khu vực dân tộc thiểu số ở Việt Nam.
Dự án triển khai các sáng kiến quan trọng nhằm cải thiện khả năng tiếp cận và sử dụng dịch vụ chăm sóc sức khỏe bà mẹ và kế hoạch hóa gia đình có chất lượng cho phụ nữ dân tộc thiểu số, nhằm đảm bảo không một phụ nữ nào tử vong vì nguyên nhân có thể phòng tránh được trong khi mang thai và sinh đẻ.
Mặc dù Việt Nam đã đạt được những tiến bộ đáng kể trong việc giảm tỷ lệ tử vong mẹ, sự chênh lệch giữa các vùng miền vẫn còn rất lớn. Tỷ lệ tử vong mẹ ở các khu vực miền núi và dân tộc thiểu số vẫn ở mức báo động, dao động từ 100-150/100.000 ca sinh sống, cao gấp 2-3 lần so với mức trung bình quốc gia là 46/100.000. Đặc biệt, trong nhóm dân tộc dễ bị tổn thương như H’Mông, nguy cơ tử vong mẹ cao gấp 7 lần so với nhóm dân tộc Kinh.
Nhằm đánh giá việc triển khai các can thiệp giảm tử vong mẹ tại khu vực miền núi có nhiều đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống, đoàn giám sát chung từ Bộ Y tế, Merck Sharp & Dohme (MSD) và Quỹ Dân số Liên hợp quốc (UNFPA) đã tiến hành đánh giá tiến độ dự án “Không ai bị bỏ lại phía sau: Các can thiệp sáng tạo để giảm tử vong mẹ tại các khu vực dân tộc thiểu số ở Việt Nam” tại tỉnh Lai Châu từ ngày 2-4/4.
Dự án này do MSD for Mothers, MSD Việt Nam và UNFPA tài trợ với sự hợp tác của Bộ Y tế và Sở Y tế 6 tỉnh miền núi (Lai Châu, Sơn La, Bắc Kạn, Gia Lai, Kon Tum và Đắk Nông), có tổng ngân sách hơn 2 triệu USD.
Dự án triển khai các sáng kiến quan trọng nhằm cải thiện khả năng tiếp cận và sử dụng dịch vụ chăm sóc sức khỏe bà mẹ và kế hoạch hóa gia đình có chất lượng cho phụ nữ dân tộc thiểu số, nhằm đảm bảo không một phụ nữ nào tử vong vì nguyên nhân có thể phòng tránh được trong khi mang thai và sinh đẻ.
Trong khuôn khổ chuyến công tác, đại diện từ UNFPA, MSD và Bộ Y tế đã đến thăm Trạm Y tế xã Mù Sang và Trung tâm Y tế huyện Phong Thổ. Đoàn đã trao đổi với nhân viên y tế, các đối tác địa phương và phụ nữ dân tộc thiểu số nhằm đánh giá các kết quả triển khai dự án trong 3 năm qua.
Dù còn có nhiều khó khăn như thiếu thốn trang thiết bị và nhân lực y tế, địa hình hiểm trở, và rào cản văn hóa, với nỗ lực của hệ thống y tế cơ sở, chỉ đạo tích cực của các ban ngành địa phương và với sự hỗ trợ của dự án, công tác chăm sóc sức khỏe bà mẹ đã đạt được một số kết quả tích cực.
Tại xã Mù Sang, tỷ lệ sinh con tại cơ sở y tế tăng từ 24% (2022) lên 61% (2024). Tỷ lệ phụ nữ khám thai từ 4 lần trở lên tăng từ 27,2% lên 41,7%. Tỷ lệ phụ nữ áp dụng các biện pháp tránh thai hiện đại cũng tăng từ 59,9% lên 62,2% sau 3 năm dự án.
Trong năm 2024, các hoạt động truyền thông và chiến dịch truyền thông lồng ghép với cung cấp dịch vụ đã cung cấp dịch vụ sức khỏe sinh sản, kế hoạch hóa gia đình cho 339 bà mẹ, cung cấp thông tin và truyền thông cho 479 phụ nữ và nam giới tại xã.
Chuyến công tác ghi nhận nỗ lực của Việt Nam hướng tới việc đạt được Mục tiêu phát triển bền vững về giảm tỷ lệ tử vong mẹ vào năm 2030. (Nguồn: UNFPA)
Bên cạnh đó, đoàn công tác đã làm việc với Sở Y tế để thảo luận các phát hiện của chuyến giám sát và công tác chỉ đạo và đầu tư cho hệ thống y tế cơ sở nhằm đảm bảo tính bền vững của dự án sau khi kết thúc giai đoạn triển khai. Lãnh đạo của ngành y tế cam kết tích hợp các hoạt động của dự án vào các chương trình y tế địa phương nhằm cải thiện sức khỏe bà mẹ có hiệu quả trong thời gian tới.
Các phát hiện của chuyến giám sát tái khẳng định sự cấp thiết của các can thiệp đổi mới, sáng tạo có kết hợp các yếu tố văn hóa xã hội để thu hẹp khoảng cách trong chăm sóc sức khỏe bà mẹ tại các khu vực dân tộc thiểu số, để không một phụ nữ nào tử vong vì các nguyên nhân có thể phòng tránh được trong khi mang thai và sinh đẻ.
Trưởng Đại diện UNFPA tại Việt Nam Matt Jackson nhấn mạnh, tỷ lệ tử vong mẹ trong các cộng đồng dân tộc thiểu số vẫn ở mức cao do kết hợp giữa khó khăn trong việc tiếp cận các cơ sở y tế tại các khu vực miền núi và rào cản văn hóa. UNFPA đang hợp tác với các đối tác để triển khai các giải pháp đổi mới nhằm nâng cao chất lượng và khả năng tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe bà mẹ tại các địa bàn ưu tiên.
"Kết quả đã cho thấy sự gia tăng trong việc khám thai định kỳ, số ca sinh tại cơ sở y tế và sự hiện diện của nhân viên y tế tại cộng đồng... Tất cả đều góp phần vào việc sinh nở an toàn và chấm dứt các trường hợp tử vong mẹ có thể phòng tránh được”, ông Matt Jackson cho biết.
Tổng Giám đốc MSD tại Việt Nam Katharina Geppert phát biểu: “Tại MSD, chúng tôi tin rằng, mọi bà mẹ đều xứng đáng được tiếp cận dịch vụ chăm sóc an toàn và chất lượng. Thông qua hợp tác với UNFPA và Chính phủ Việt Nam, chúng tôi đang đầu tư vào các can thiệp sáng tạo để mang lại tác động lâu dài đến sức khỏe bà mẹ ở những cộng đồng khó khăn nhất.”
Về phần mình, Phó Cục trưởng, Cục Bà mẹ và Trẻ em, Bộ Y Tế Trần Thị Bích Loan khẳng định: "Đảm bảo an toàn cho các bà mẹ khi mang thai và sinh con là một ưu tiên hàng đầu của Chính phủ Việt Nam. Dự án này góp phần tích cực giảm tỷ lệ tử vong mẹ ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số, thông qua việc tăng cường hệ thống y tế cơ sở nhằm cải thiện tiếp cận dịch vụ y tế có chất lượng.
"Chúng tôi cam kết tiếp tục hợp tác với UNFPA, MSD và các đối tác để đảm bảo rằng mọi phụ nữ, dù ở bất kỳ đâu, đều có quyền được mang thai và sinh con an toàn", bà Trần Thị Bích Loan nói.
Chuyến công tác ghi nhận nỗ lực của Việt Nam hướng tới việc đạt được Mục tiêu phát triển bền vững về giảm tỷ lệ tử vong mẹ vào năm 2030. Hành động kịp thời và đầu tư bền vững là điều cần thiết để đảm bảo không ai bị bỏ lại phía sau.
