Cần Thơ: Giải bài toán về mức sinh thấp và già hóa dân số nhanh

Chi cục Dân số - Xã hội thành phố Cần Thơ đẩy mạnh hoạt động tư vấn để các chính sách về dân số phát huy hiệu quả

Những thách thức từ "vùng mức sinh thấp"

Sau ngày 1/7/2025, thành phố Cần Thơ bước vào giai đoạn phát triển mới với quy mô dân số hơn 3,2 triệu người sau khi sáp nhập địa bàn 3 tỉnh, thành: Cần Thơ, Hậu Giang và Sóc Trăng. Tuy nhiên, đằng sau sự mở rộng về tầm vóc là một thực trạng đáng lo ngại: Mức sinh trung bình toàn thành phố hiện chỉ đạt khoảng 1,56 con/phụ nữ, riêng khu vực nội thành cũ chỉ ở mức 1,45 con - thấp hơn rất nhiều so với mức sinh thay thế lý tưởng (2,1 con).

Thành phố đang đứng trước những vấn đề mang tính căn cơ, mà theo bà Võ Thị Hoàng Loan, Chi cục trưởng Chi cục Dân số - Xã hội thành phố Cần Thơ, nhận định, nổi bật nhất là xu hướng kết hôn muộn và sinh con muộn trong giới trẻ. Điều này không chỉ là lựa chọn cá nhân mà đã trở thành rào cản lớn đối với mục tiêu phát triển bền vững của địa phương trong tương lai.

Bà Võ Thị Hoàng Loan - Chi cục trưởng Chi cục Dân số - Xã hội thành phố Cần Thơ

Những khó khăn này càng trở nên hữu hình hơn qua lời kể của ông Nguyễn Văn Hùng - Bí thư Chi bộ, một già làng uy tín kiêm tình nguyện viên dân số tại ấp Trường Thắng, xã Trường Long Tây, thành phố Cần Thơ. Ông Hùng chia sẻ rằng việc vận động thanh niên kết hôn trước tuổi 30 đang vấp phải sự kháng cự từ tư duy hiện đại, khi người trẻ đòi hỏi phải có việc làm ổn định và độc lập kinh tế mới dám lập gia đình. Nhiều cặp vợ chồng sau khi sinh một con đã nảy sinh tâm lý "ngán" sinh thêm vì sợ vất vả và áp lực tài chính.

Thậm chí, tại một số khu vực, những hủ tục như việc cha mẹ bắt chọn tuổi "đẹp" mới cho sinh con vẫn còn tồn tại, khiến nhiều đôi lứa lỡ mất "độ tuổi vàng" để đảm bảo sức khỏe cho cả mẹ và bé.

Ông Nguyễn Văn Hùng - Bí thư Chi bộ ấp Trường Thắng, xã Trường Long Tây, TP Cần Thơ

Công nghệ và chính sách: "Chìa khóa" mở nút thắt mức sinh

Để tháo gỡ những nút thắt này, ngay sau khi sáp nhập và hoàn thiện bộ máy nhân sự, Chi cục Dân số - Xã hội thành phố Cần Thơ đã bắt tay vào cuộc ngay với tinh thần quyết liệt. Việc đầu tiên là Chi cục đã đưa ứng dụng di động vào hoạt động, cho phép các cộng tác viên nhập liệu trực tiếp trên điện thoại và cập nhật mọi biến động về dân số theo thời gian thực.

Bà Võ Thị Hoàng Loan khẳng định, bước đi đột phá về công nghệ này không chỉ dừng lại ở mặt kỹ thuật mà nó trực tiếp giải quyết "nỗi lo" của người dân. Cụ thể: Dữ liệu chính xác giúp ngành y tế dự báo đúng nhu cầu hạ tầng, nơi nào cần thêm nhà trẻ, nơi nào thiếu vaccine, từ đó điều phối nguồn lực kịp thời, giúp các cặp vợ chồng trẻ yên tâm rằng con cái họ sẽ được chăm sóc trong một điều kiện tốt nhất.

Bên cạnh đó, thành phố cũng đang nỗ lực hoàn thiện các chính sách đặc thù nhằm khuyến khích mức sinh. Các nghị quyết về khen thưởng, hỗ trợ tài chính cho những cặp vợ chồng sinh đủ hai con trước tuổi 35 đang được tham mưu quyết liệt. Thành phố xác định rằng, thay vì những mệnh lệnh hành chính khô khan, chính việc đảm bảo an sinh xã hội và tạo ra một hệ sinh thái hỗ trợ nuôi dạy con cái mới là chìa khóa để thay đổi nhận thức.

Dù mới ở giai đoạn triển khai, song những chuyển biến tích cực đã bắt đầu hiện hữu. Tại các quận, huyện thí điểm, tỷ lệ phụ nữ sinh con thứ hai trước tuổi 35 đã có sự cải thiện nhẹ so với cùng kỳ năm trước. Ý thức của giới trẻ về "độ tuổi vàng" sinh sản cũng rõ nét hơn thông qua số lượng thanh niên chủ động đăng ký tham gia các lớp tư vấn tiền hôn nhân tăng vọt.

Sức mạnh cộng hưởng: Khi "ý Đảng, lòng dân" hòa làm một

Tuy nhiên, mọi chính sách từ tầm vĩ mô của Chi cục Dân số - Xã hội sẽ khó lòng chạm đến từng nếp nhà nếu thiếu đi sự cộng hưởng của các cơ quan ban ngành và sự nỗ lực không biết mệt mỏi của những hạt nhân tại cơ sở. Tại Cần Thơ, công tác dân số không còn là việc riêng của ngành y tế mà đã trở thành cuộc vận động sâu rộng với sự tham gia quyết liệt của Hội Liên hiệp Phụ nữ và những cộng tác viên mà mọi người vẫn hay gọi vui là "người vác tù và hàng tổng" đầy tâm huyết.

Chính sự phối hợp nhịp nhàng này đã tạo nên một mạng lưới an sinh đa tầng, nơi những con số khô khan được thay thế bằng những giải pháp cụ thể.

Bà Nguyễn Thị Thùy Linh - Chủ tịch Hội LHPN thành phố Cần Thơ

Bà Nguyễn Thị Thùy Linh - Chủ tịch Hội LHPN thành phố - nhấn mạnh, Hội đã phối hợp chặt chẽ để triển khai các mô hình như "Nam giới đồng hành" nhằm khuyến khích người chồng chia sẻ gánh nặng gia đình, giúp phụ nữ giải tỏa áp lực tâm lý để tự tin sinh đủ con. Các câu lạc bộ "Khỏe mẹ, khỏe con" còn hướng dẫn kỹ lưỡng cho hội viên về các mốc sàng lọc trước sinh, giúp nâng cao chất lượng giống nòi ngay từ trong bụng mẹ.

Bà Linh tự hào chia sẻ rằng tại các địa bàn triển khai điểm, hầu như không còn trường hợp trẻ em bị suy dinh dưỡng, con em sinh ra đều đảm bảo sức khỏe thể chất tốt nhất nhờ được tầm soát ngay từ tuần thai thứ 11.

Tại các ấp, các xã, tinh thần đó được cụ thể hóa bằng sự tận tụy của các cộng tác viên dân số. Tiêu biểu như ông Nguyễn Văn Hùng. Dù công việc hoàn toàn tự nguyện và không có lương, nhưng ông Hùng vẫn bền bỉ "đi từng ngõ, gõ từng nhà". Ông tâm sự: "Khó khăn nhất là công tác chăm sóc người cao tuổi, phải tìm mọi cách để các cụ đều được lên trạm khám ít nhất một lần mỗi năm. Với những cụ già yếu không thể đi lại, tôi chủ động liên hệ nhân viên y tế xuống tận nhà thăm khám".

Chính từ sự kiên trì đó, tỷ lệ tham gia Bảo hiểm y tế tại địa bàn đã đạt xấp xỉ 100%, tạo nên một "lá chắn" kinh tế vững chắc giúp bà con yên tâm ổn định cuộc sống.

Tầm nhìn 2026: Hiện thực hóa những kỳ vọng dài hơi

Hướng tới năm 2026, ngành dân số thành phố Cần Thơ đã xây dựng một lộ trình toàn diện hơn để tiếp tục cải thiện mức sinh thay thế. Trọng tâm của năm tới sẽ là việc chuẩn hóa dữ liệu dân số sau sáp nhập và mở rộng các chính sách hỗ trợ trực tiếp. Thành phố dự kiến sẽ tăng cường đầu tư vào mạng lưới y tế kỹ thuật cao và hệ thống nhà trẻ, mẫu giáo tại các khu công nghiệp để giải phóng sức lao động, giảm bớt áp lực nuôi dạy con cái cho các cặp vợ chồng trẻ.

Bà Võ Thị Hoàng Loan kỳ vọng rằng vào năm 2026, các chính sách khen thưởng sinh đủ hai con sẽ không chỉ là hỗ trợ tài chính một lần mà hướng tới các gói phúc lợi dài hạn về giáo dục và y tế. Đồng thời, chương trình "Tầm soát trước sinh và sơ sinh" diện rộng trên toàn bộ 103 đơn vị hành chính cấp phường, xã mới sẽ được đẩy mạnh, hướng tới mục tiêu mọi trẻ em sinh ra đều được bảo vệ sức khỏe ngay từ đầu

Những bước đi khẩn trương và đầy trách nhiệm này chính là lời giải thực tế nhất cho bài toán dân số hiện nay của thành phố. Khi chính sách phù hợp với thực tế của cộng đồng Cần Thơ hoàn toàn có thể hy vọng vào một cơ cấu dân số trẻ, khỏe mạnh và chất lượng để duy trì sự thịnh vượng, bền vững cho thủ phủ miền Tây.

Kim Thanh