Cảnh báo 'bẫy Boomer'

Các nội dung giả mạo được tạo ra bằng công nghệ AI đang tạo nên những cái gọi là “bẫy boomer”. Ảnh minh họa: A.N/BNEWS

Trí tuệ nhân tạo (AI) đang ngày càng bị lợi dụng để thực hiện các hành vi lừa đảo tinh vi, đặc biệt nhắm vào người lớn tuổi là những người có ít kinh nghiệm và dễ bị tổn thương trong môi trường trực tuyến. Các nội dung giả mạo được tạo ra bằng công nghệ AI, từ thông tin, hình ảnh đến video, đang tràn lan trên mạng xã hội, tạo nên những cái gọi là “bẫy boomer” — chiêu trò lừa đảo tinh vi nhắm vào thế hệ "baby boomer" (những người trên 60 tuổi).

Một ví dụ điển hình là hình ảnh giả mạo lan truyền trên mạng xã hội tại Bỉ, được phóng viên TTXVN tại Brussels ghi nhận. Hình ảnh này mô tả một cậu bé khóc nức nở, cầm tấm bảng ghi dòng chữ “Ông già Noel không có thật”, xung quanh là cảnh cả gia đình đang chế giễu cậu bé. Bức ảnh đã nhận được hàng trăm bình luận, bày tỏ cả sự phẫn nộ và thương cảm. Tuy nhiên, tất cả đều là sản phẩm của công nghệ deepfake, hoàn toàn không có thật. Đây chỉ là một trong vô số chiêu trò lợi dụng cảm xúc người dùng để thao túng và lừa gạt.

Các “bẫy boomer” thường khai thác mạnh mẽ cảm xúc của người dùng thông qua các hình ảnh dễ gây xúc động như chú chó bị bỏ rơi, bà cụ cô đơn hay cựu chiến binh xúc động bên lá cờ. Những nội dung này được thiết kế kỹ lưỡng để tạo ra sự phẫn nộ, thương cảm hoặc bất ngờ, khiến người xem dễ dàng chia sẻ mà không kiểm chứng.

Theo một nghiên cứu tại vùng nói tiếng Pháp Wallonie của Bỉ, những người trên 70 tuổi thường có kỹ năng công nghệ thấp, khiến họ dễ dàng trở thành mục tiêu của các chiêu trò lừa đảo. Thêm vào đó, sự phát triển quá nhanh của công nghệ cũng làm tăng sự mệt mỏi và thiếu cảnh giác của nhóm đối tượng này.

Không chỉ dừng lại ở việc thu hút lượt xem và kiếm tiền từ quảng cáo, một số nhóm đối tượng còn sử dụng các “bẫy boomer” cho mục đích lừa đảo tài chính tinh vi hơn. Các cuộc thi giả mạo, xổ số dỏm hay thậm chí là các chiêu trò lừa đảo tình cảm đều nhắm vào những người cao tuổi vốn dễ tin vào các câu chuyện đầy cảm xúc trên mạng xã hội.

Một khi người dùng tương tác với các nội dung này, họ có nguy cơ trở thành mục tiêu cho các cuộc tấn công phức tạp hơn qua tin nhắn hay email giả mạo.

Mặc dù các hình ảnh do AI tạo ra ngày càng khó phân biệt với hình ảnh thực tế nhưng vẫn có một số dấu hiệu có thể giúp người dùng nhận diện như những chi tiết kỳ lạ (bàn tay dị dạng, khuôn mặt mờ hoặc đối xứng bất thường), văn bản không gẫy gọn (AI thường khó tạo ra các văn bản rõ ràng và dễ đọc), hay câu chuyện quá hoàn hảo (những kịch bản đánh mạnh vào cảm xúc nhưng không có nguồn gốc rõ ràng).

Dù các nền tảng mạng xã hội như Facebook, Instagram hay Threads đã bắt đầu gắn nhãn “Được tạo bằng AI” cho các hình ảnh giả mạo nhưng hành động này là khá chậm và cũng không lọc được hết. Nhiều nội dung giả mạo vẫn bị bỏ lọt và tạo điều kiện cho các “bẫy boomer” tiếp tục lan rộng.

Do đó, bên cạnh việc tăng cường các biện pháp kỹ thuật thì nâng cao nhận thức và kỹ năng số cho người lớn tuổi sẽ là điều vô cùng cần thiết. Các chương trình giáo dục truyền thông và tập huấn về cách kiểm chứng thông tin, nhận diện tin giả cần được đẩy mạnh. Đây chính là “vũ khí” hiệu quả nhất để chống lại các chiêu trò lừa đảo tinh vi sử dụng AI trong thời đại số.

Hương Giang (P/v TTXVN tại Bỉ)