Cảnh báo mới về uống đồ nóng: Nguy cơ gây ung thư!

Thói quen uống đồ nóng hơn bình thường hay uống liền những ngụm lớn đồ uống nóng có thể gây hại về lâu dài? Ảnh: Unsplash

Đồ uống nóng – từ trà, cà phê tới các loại thảo mộc truyền thống – từ lâu là một phần trong nhịp sống thường nhật, mang tính nghi thức cá nhân và đem lại cảm giác ấm áp, dễ chịu. Nhiệt độ pha và phục vụ đồ uống nhằm đảm bảo hương vị tối ưu vẫn là chủ đề gây tranh luận trong giới sành trà – cà phê. Tuy nhiên, một khía cạnh ít được chú ý hơn là tác động của nhiệt độ cao đối với sức khỏe, đặc biệt liên quan tới nguy cơ ung thư thực quản.

Theo các bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa, nguy cơ này không chỉ đến từ nhiệt độ tuyệt đối của đồ uống mà còn phụ thuộc vào lượng chất lỏng nóng được tiêu thụ trong một lần uống và tốc độ uống. Điều đó đặt ra câu hỏi: liệu thói quen gọi “extra hot” (nóng hơn bình thường) khi mua cà phê hay uống liền những ngụm lớn đồ uống nóng có thể gây hại về lâu dài?

Mối liên hệ đã được xác lập ở thực quản

Các bằng chứng khoa học hiện nay không cho thấy mối liên hệ giữa đồ uống nóng và ung thư vòm họng. Với ung thư dạ dày, dữ liệu vẫn chưa rõ ràng. Tuy nhiên, mối liên hệ giữa đồ uống rất nóng và ung thư thực quản – cơ quan còn được gọi là ống dẫn thức ăn – đã được ghi nhận.

Đồ uống rất nóng trên 65°C được Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế xếp vào nhóm “có thể gây ung thư” do nguy cơ với thực quản. Ảnh: Getty Images

Năm 2016, Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC) – thuộc Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) – đã phân loại việc uống đồ uống trên 65°C vào nhóm “có thể gây ung thư cho con người” (nhóm 2A). Đây là cùng nhóm rủi ro với khói củi trong nhà hoặc ăn nhiều thịt đỏ. Báo cáo nhấn mạnh: yếu tố rủi ro nằm ở nhiệt độ, không phải loại đồ uống.

Kết luận của IARC chủ yếu dựa trên dữ liệu từ Nam Mỹ, nơi maté – đồ uống thảo mộc truyền thống – thường được uống ở khoảng 70°C. Các nghiên cứu tại khu vực này cho thấy: uống maté ở nhiệt độ rất nóng với tần suất lớn làm tăng nguy cơ ung thư thực quản. Những nghiên cứu tại Trung Đông, châu Phi và một số nước châu Á cũng củng cố phát hiện tương tự, khi ghi nhận nguy cơ cao hơn ở nhóm thường xuyên tiêu thụ đồ uống rất nóng.

Nghiên cứu lớn tại Anh bổ sung thêm bằng chứng

Trong một thời gian dài, dữ liệu về mối liên hệ này ở châu Âu và các quần thể phương Tây còn hạn chế. Năm 2025, khoảng trống đó được lấp đầy bởi nghiên cứu quy mô lớn tại Vương quốc Anh, với gần 500.000 người trưởng thành tham gia. Kết quả xác nhận: uống lượng lớn trà và cà phê ở nhiệt độ rất nóng có liên quan tới nguy cơ ung thư thực quản.

Bằng chứng mới tại Anh cho thấy rủi ro ung thư tăng mạnh ở người uống lượng lớn và nhanh trong một lần.

Cụ thể, nghiên cứu chỉ ra: người uống 8 cốc trà hoặc cà phê rất nóng mỗi ngày trở lên có khả năng phát triển ung thư thực quản cao gấp gần 6 lần so với người không uống đồ uống nóng. Dù vậy, nghiên cứu cũng nhấn mạnh bối cảnh: liều lượng – tần suất cao trong thời gian dài mới là yếu tố tạo nên khác biệt rủi ro rõ rệt.

Nhiệt gây tổn thương tế bào, không phải chất trong đồ uống

Cơ chế được các nhà khoa học đưa ra là: nhiệt độ cao có thể làm tổn thương tế bào ở lớp niêm mạc của thực quản, dẫn tới chấn thương nhiệt kéo dài, và tích lũy tổn thương theo thời gian có thể góp phần vào quá trình hình thành ung thư. Giả thuyết này đã được đề xuất từ gần 90 năm trước và tiếp tục được kiểm chứng trong các mô hình nghiên cứu hiện đại.

Các thí nghiệm trên động vật cung cấp nhiều bằng chứng về cơ chế gây hại. Một nghiên cứu năm 2016 trên chuột – thuộc nhóm dễ phát triển ung thư – cho thấy: chuột uống nước 70°C xuất hiện tổn thương tiền ung thư ở thực quản sớm hơn và nhiều hơn, so với nhóm chuột uống nước ở nhiệt độ thấp hơn. Điều đó cho thấy nhiệt độ rất cao có thể thúc đẩy sự phát triển sớm của các bất thường niêm mạc thực quản.

Nhiệt độ đồ uống rất cao có thể thúc đẩy sự phát triển sớm của các bất thường niêm mạc thực quản.

Một giả thuyết khác là: nhiệt gây suy yếu hàng rào bảo vệ tự nhiên của niêm mạc thực quản, khiến cơ quan này dễ bị tấn công và tổn thương hơn bởi trào ngược axit dạ dày. Sự kết hợp giữa nhiệt độ cao và trào ngược axit mạn tính có thể tạo ra vòng lặp viêm – tổn thương kéo dài, làm tăng xác suất phát triển ung thư theo thời gian.

“Ngụm lớn” gây sốc nhiệt mạnh hơn bản thân nhiệt độ

Không phải mọi trường hợp uống đồ nóng đều mang rủi ro như nhau. Một nghiên cứu đo nhiệt độ bên trong thực quản khi người tham gia uống cà phê ở các mức nhiệt khác nhau cho thấy: kích cỡ ngụm uống có tác động lớn hơn nhiệt độ của đồ uống đối với mức tăng nhiệt trong thực quản.

Theo đó:

• Một ngụm lớn 20 ml với cà phê ở 65°C có thể làm nhiệt độ bên trong thực quản tăng tới12°C.

• Ngược lại, ngụm nhỏ, thỉnh thoảng ở 65°C ít khả năng gây ra vấn đề lâu dài.

Kết quả này gợi ý rằng uống nhanh, lượng lớn trong một lần mới là yếu tố gây bỏng nhiệt cục bộ rõ rệt và đáng lo ngại. Uống ít và chậm, đặc biệt nếu chỉ là thỉnh thoảng, không được xem là nguyên nhân chính làm gia tăng rủi ro ung thư.

57,8°C – mức tối ưu giữa hương vị và an toàn

Trong thực tế pha chế, đồ uống như cà phê thường được ủ ở nhiệt độ rất cao – gần điểm sôi của nước. Các sản phẩm cà phê mang đi đôi khi được phục vụ ở mức khoảng 90°C để đảm bảo còn ấm khi người dùng uống sau đó tại văn phòng hoặc ở nhà, nơi đồ uống sẽ tự làm nguội dần.

57,8°C là nhiệt độ phục vụ tối ưu, vừa giữ được hương vị đồ uống, vừa hạn chế khả năng gây sốc nhiệt cho niêm mạc thực quản.

Một nghiên cứu tại Mỹ – tính toán điểm cân bằng giữa nguy cơ chấn thương nhiệt thực quản và bảo toàn hương vị – đưa ra con số 57,8°C là nhiệt độ phục vụ tối ưu, vừa giữ được hương vị vừa hạn chế khả năng gây sốc nhiệt cho niêm mạc thực quản.

Khuyến nghị an toàn: Để nguội, mở nắp, uống chậm

Các bác sĩ tiêu hóa khuyến nghị người tiêu dùng:

• Để đồ uống nguội 5 phút, nhiệt độ có thể giảm 10–15°C.

• Mở nắp đồ uống mang đi để làm nguội nhanh hơn – tốc độ làm nguội có thể nhanh gấp 2 lần so với khi đậy nắp.

• Khuấy, thổi nhẹ, thêm sữa hoặc nước mát nếu cần.

• Uống ngụm nhỏ ban đầu để kiểm tra nhiệt độ, tránh uống lượng lớn khi còn quá nóng.

Lời khuyên chung là: giảm tốc độ uống, kiên nhẫn chờ làm nguội, tận hưởng nghi thức đồ uống một cách thong thả – bởi rủi ro chủ yếu đến từ thói quen uống nóng quá mức, nhanh và nhiều trong một lần, lặp lại trong nhiều năm, thay vì bản chất của trà hay cà phê.

Hồng Nhung