Cảnh báo: Nếu vỡ đập chất thải hạt nhân ở Kyrgyzstan, khu vực này sẽ trở thành vùng đất tử thần
Nếu hệ thống này vỡ, chất thải hạt nhân từ quặng uranium sẽ rò rỉ ra sông, khiến khu vực quanh thung lũng Fergana màu mỡ trở thành vùng đất chết không thể sinh sống được.
Theo nghiên cứu của Ủy ban Châu Âu và Ngân hàng Tái thiết và Phát triển Châu Âu (European Bank for Reconstruction and Development - EBRD), tình trạng sập xệ của những con đập chứa chất thải hạt nhân ở thị trấn Mailuu-Suu, Kyrgyzstan sẽ có nguy cơ trở thành thảm họa hạt nhân quy mô cực kỳ lớn. Nếu hệ thống đập này sụp đổ, hàng triệu người sinh sống ở xung quanh thung lũng Trung Á màu mỡ này sẽ phải di cư đi nơi khác. Fergana là thung lũng giao thoa giữa 3 quốc gia Uzbekistan, Tajikistan và Kyrgyzstan.
Hệ thống đập ngăn chất thải hạt nhân ở thị trấn Mailuu-Suu đã yếu, không còn vững chắc.
Hệ thống đập ở Mailuu-Suu được phân ra làm 2 bãi rác chứa khoảng 700 nghìn m³ chất thải mỏ uranium. Các mỏ ở Mailuu-Suu được được Liên Xô phát triển từ những năm 1940 - 1960 và biết đến như là những mỏ quặng uranium lớn nhất thế giới. Trong thị trấn cũng có một nhà máy chuyên chế biến quặng uranium khai thác từ các mỏ gần đó.
Vào năm 2007, vụ lở đất ở hệ thống đập Mailuu-Suu đã làm cho nền móng đập bị yếu. Trong trường hợp có động đất mạnh khiến đập bị vỡ, chất thải hạt nhân sẽ chảy vào hệ thống sông dùng để tưới tiêu nông nghiệp ở thung lũng Fergana, đồng nghĩa với việc nông sản sẽ bị ô nhiễm hạt nhân. Đây là khu vực đông dân nhất Trung Á với dân số lên tới 16 triệu người. Phần lớn dân số ở đây sinh sống bằng nghề trồng bông, lúa gạo, ngũ cốc, trái cây và rau.
Ông Gulshair Abdullayeva, Phòng Thí nghiệm X-quang ở Mailuu-Suu nhận định, nếu hệ thống đập chứa chất thải hạt nhân ở thị trấn bị vỡ, thảm họa này sẽ nguy hiểm giống như vụ nổ nhà máy điện hạt nhân Chernobyl năm 1986. Kỹ sư Sebastian Hess, đến từ công ty GEOS của Đức, chuyên về môi trường cho biết, các chất thải ở bãi rác hạt nhân ở dạng lỏng. Chính vì cấu trúc này nên nó rất nguy hiểm nếu chẳng may bị rò rỉ ra sông.
Để đảm bảo an toàn cho môi trường và cuộc sống của người dân xung quanh thung lũng Fergana, chính phủ Kyrgyzstan và GEOS đã đề xuất di chuyển bãi rác thải hạt nhân đến địa điểm khác cách xa sông hơn. Ước tính, chi phí để di chuyển vào khoảng 22 - 25 triệu EURO.
Nguy cơ chất thải hạt nhân rò rỉ ra hệ thống sông có thể đem lại nguy hiểm cho môi trường và người dân.
