Cảnh báo nguy cơ suy thận mạn từ thói quen sinh hoạt ở người trẻ

Nhiều thói quen sinh hoạt gây tổn hại thận ở người trẻ

TS.BS.CKII Phạm Văn Hiền, Tổng thư ký Hội Lọc máu Việt Nam, khoa Thận nhân tạo Bệnh viện Chợ Rẫy cho biết, có nhiều nguyên nhân truyền thống gây bệnh thận ở người trẻ như viêm cầu thận mạn, bệnh thận nguyên phát, đái tháo đường và tăng huyết áp. Bên cạnh đó, bệnh còn chịu tác động từ các nguyên nhân khác như tổn thương thận cấp tính, yếu tố di truyền, bào thai, yếu tố chuyển hóa, thói quen sống bất lợi ở người trẻ, cùng các yếu tố môi trường, nghề nghiệp và áp lực khí hậu.

Bệnh nhân chạy thận nhân tạo tại Bệnh viện Thống Nhất.

Theo thống kê từ khoa Thận nhân tạo, Bệnh viện Chợ Rẫy, tỷ lệ người trẻ dưới 40 tuổi nhập viện vì suy thận mạn giai đoạn cuối đang tăng nhanh trong những năm gần đây. Hiện tại khoa cũng đang điều trị cho hằng trăm bệnh nhân chạy thận định kỳ, đồng thời số lượt bệnh nhân chạy thận cấp cứu mỗi ngày cũng rất lớn.

Theo ước tính, Việt Nam có hơn 10 triệu người mắc bệnh thận mạn tính, chiếm khoảng 12,8% dân số trưởng thành. Trong 3 tháng đầu năm 2024, trong số 450 bệnh nhân chạy thận định kỳ tại Bệnh viện Chợ Rẫy có khoảng 15% là người dưới 35 tuổi.

Các chuyên gia y tế cho biết thêm, nhiều yếu tố hiện nay đang tác động tiêu cực tới sức khỏe thận ở người trẻ. Trong đó, việc lạm dụng thuốc xổ trong giảm cân khiến cơ thể mất nước hay tình trạng giới trẻ lén lút tiêm steroid hoặc testosterone để kích thích cơ bắp, lạm dụng Whey Protein nhằm tăng cơ đều có thể gây tổn thương thận nghiêm trọng. Bên cạnh đó, việc bổ sung vô tội vạ các loại viên uống Vitamin C, Collagen mà không uống đủ nước cũng tiềm ẩn nguy cơ gây hại cho chức năng thận.

BS.CKII Trần Lê Quân, Phòng khám Đa khoa Ngọc Minh cảnh báo, tình trạng nhiều người trẻ thường xuyên lạm dụng nước tăng lực hoặc cà phê đậm để duy trì sự tỉnh táo, phục vụ công việc và “chạy deadline”, gây áp lực lên thận. Bác sĩ Quân phân tích, stress kéo dài dễ khiến cơ thể thiếu nước, làm thận không đủ lượng nước để lọc sạch tạp chất, từ đó tăng nguy cơ hình thành sỏi thận.

Tương tự, việc sử dụng nhiều cà phê và nước tăng lực làm cơ thể lợi tiểu, nếu không bù đủ nước sẽ khiến thận không có đủ nước để “làm việc”, làm gia tăng nguy cơ sỏi thận. Vì vậy, bác sĩ Quân khuyến cáo cần uống nước trước khi sử dụng cà phê hoặc nước tăng lực và lượng nước nạp vào cơ thể nên gấp 3 lần lượng caffeine đã tiêu thụ.

TS.BS.CKII Phạm Văn Hiền lưu ý, vấn đề mất nước dễ xảy ra ở những người uống rượu bia quá mức, đặc biệt là người trẻ. Theo bác sĩ Hiền, mất nước không chỉ đơn thuần là cảm giác khát mà còn gây mất cân bằng nước và điện giải trong cơ thể, ảnh hưởng tới chức năng của nhiều cơ quan, trong đó thận chịu tác động rõ rệt. Khi cơ thể mất nước và sử dụng rượu bia, thận phải lọc lượng chất độc lớn hơn, tạo ra tình trạng stress cho thận. Nếu tình trạng mất nước lặp đi lặp lại do uống rượu bia thường xuyên, nguy cơ tổn thương thận lâu dài sẽ gia tăng, góp phần dẫn tới suy thận hoặc bệnh thận mạn.

BS.CKII Bùi Thị Ngọc Yến, cán bộ giảng dạy Bộ môn Nội, Đại học Y Dược TP Hồ Chí Minh cho biết, việc tiêu thụ nhiều thức ăn nhanh, nhiều đường, thịt, chất béo, ăn mặn, cùng lối sống ít vận động và tình trạng béo phì ở trẻ em là những yếu tố tác động xấu tới gan và thận. Ngoài ra, việc giảm cân không đúng cách, như cắt giảm carbohydrate và tăng chất béo, protein cũng ảnh hưởng không tốt lên chức năng thận.

Các chuyên gia y tế cũng lưu ý cần thận trọng với trào lưu xăm hình nghệ thuật (tattoo), bởi việc sử dụng dụng cụ xăm không bảo đảm an toàn có thể làm lây nhiễm virus qua đường máu, như viêm gan B, viêm gan C. Những bệnh lý này có nguy cơ dẫn đến viêm cầu thận và ảnh hưởng lâu dài tới sức khỏe gan.

Bệnh tiến triển âm thầm, để lại hậu quả nặng nề

Theo PGS.TS Lê Đình Thanh, Giám đốc Bệnh viện Thống Nhất, một khảo sát nội bộ với quy mô vừa cho thấy, khoảng 9,8% người trong độ tuổi lao động mắc bệnh lý thận nhưng hoàn toàn không có triệu chứng. Nếu không được tầm soát và điều trị sớm, nhóm đối tượng này có nguy cơ tiến triển thành bệnh thận mạn giai đoạn cuối, buộc phải điều trị thay thế thận như chạy thận nhân tạo, lọc màng bụng hoặc ghép thận.

"Điều này không chỉ là bi kịch về sức khỏe đối với người bệnh, làm suy giảm hoặc mất khả năng lao động, mà còn tạo ra gánh nặng lớn cho xã hội. Chi phí điều trị thay thế thận hiện cao gấp khoảng 14 lần so với việc kiểm soát bệnh thận mạn ở giai đoạn chưa cần can thiệp", PGS.TS Lê Đình Thanh thông tin thêm.

Ước tính, sau khi trừ phần chi trả của bảo hiểm y tế, mỗi tháng người bệnh chạy thận vẫn phải tự chi trả từ khoảng 2,5 đến 12 triệu đồng cho thuốc men, xét nghiệm và đi lại, gây áp lực lớn đối với nhiều gia đình. Bệnh nhân suy thận mạn phải điều trị thay thế thận kéo dài suốt đời; nhiều trường hợp có thể duy trì sự sống từ 15 - 20 năm, thậm chí 20 - 30 năm nhờ chạy thận nhân tạo hoặc các phương pháp điều trị khác.

Chính vì vậy, chi phí điều trị được cộng dồn trong thời gian dài, tạo áp lực lớn không chỉ đối với người bệnh và gia đình mà còn đối với hệ thống y tế về ngân sách, nhân lực và đầu tư kỹ thuật. Thực tế, quỹ Bảo hiểm y tế hiện chi hơn 4.000 tỷ đồng mỗi năm cho điều trị chạy thận nhân tạo, chiếm khoảng 2,4 - 7,5% tổng chi y tế.

Bệnh thận mạn không chỉ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và tinh thần người bệnh, tạo gánh nặng kinh tế cho gia đình và xã hội, mà còn có đặc điểm diễn biến âm thầm, khó phát hiện ở giai đoạn sớm.

TS.BS.CKII Phạm Văn Hiền cho biết, giai đoạn đầu hầu như không có triệu chứng rõ ràng và không gây đau. Các biểu hiện lâm sàng rõ rệt thường chỉ xuất hiện ở giai đoạn muộn (giai đoạn 4 - 5), với những dấu hiệu như mệt mỏi kéo dài, buồn nôn, nôn, giảm cảm giác thèm ăn; phù chân, tay, mặt; tiểu ít hoặc tiểu nhiều bất thường. Ngoài ra, người bệnh có thể xuất hiện khó thở do phù phổi, ngứa da kéo dài do tích tụ chất thải, rối loạn giấc ngủ hoặc đau ngực do viêm màng ngoài tim.

Theo các chuyên gia y tế, việc phòng ngừa các tác nhân gây bệnh thận cần được truyền thông rộng rãi trong cộng đồng. BS.CKII Bùi Thị Ngọc Yến khuyến nghị, để phòng ngừa bệnh thận, uống đủ nước là yếu tố quan trọng giúp thận hoạt động hiệu quả; duy trì cân nặng hợp lý và tăng cường hoạt động thể lực phù hợp; thường xuyên kiểm tra và kiểm soát tốt đường huyết; thực hiện chế độ ăn uống lành mạnh, hạn chế muối, đường, chất béo; không hút thuốc lá…

Bên cạnh đó, các chuyên gia khuyến cáo người dân chỉ nên sử dụng thuốc khi thật sự cần thiết, với liều thấp nhất và trong thời gian ngắn nhất có hiệu quả. Trường hợp đau kéo dài hoặc có yếu tố nguy cơ, cần tham khảo ý kiến bác sĩ.

Theo TS.BS.CKII Phạm Văn Hiền, khi người bệnh bắt đầu xuất hiện các triệu chứng như mệt mỏi rõ rệt, đau ngực, phù hoặc rối loạn tiểu tiện, bệnh thường đã tiến triển đến giai đoạn muộn, khi chức năng lọc của thận suy giảm nghiêm trọng. Do đó, việc chủ động kiểm tra chức năng thận định kỳ, đặc biệt ở những người có yếu tố nguy cơ, là rất cần thiết. Khám sớm giúp phát hiện bệnh thận mạn trước khi xảy ra biến chứng nặng và góp phần kéo dài chức năng thận.

Bài và ảnh: Đan Phương/Báo Tin tức và Dân tộc