Cảnh báo sớm – 'lá chắn sinh mạng' trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu

Tổng Thư ký LHQ Antonio Guterres phát biểu trong một cuộc họp báo ở New York, Mỹ. Ảnh tư liệu: THX/TTXVN

Phát biểu tại Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO) ở Geneva (Thụy Sĩ), ông Guterres cảnh báo: “Không một quốc gia nào có thể an toàn trước những tác động tàn phá của thời tiết cực đoan – và việc cứu mạng người đồng nghĩa với việc phải đảm bảo mọi người đều được tiếp cận các hệ thống cảnh báo sớm”.

Nêu bật tầm quan trọng của các hệ thống này, người đứng đầu LHQ cho biết cảnh báo sớm giúp nông dân bảo vệ cây trồng và vật nuôi, giúp các gia đình sơ tán an toàn và cộng đồng tránh khỏi thảm họa. Theo ông, tỷ lệ tử vong do thiên tai tại các quốc gia có hệ thống cảnh báo sớm hiệu quả thấp hơn ít nhất 6 lần so với những nơi không có. Việc cảnh báo trước 24 giờ về một sự kiện thời tiết nguy hiểm có thể giúp giảm thiệt hại tới 30%.

Năm 2022, ông Guterres đã phát động sáng kiến “Cảnh báo sớm cho tất cả mọi người”, đặt mục tiêu đến năm 2027 mọi người dân trên toàn thế giới đều được một hệ thống cảnh báo đa thiên tai bảo vệ. Tính đến nay, hơn 1/2 số quốc gia đã triển khai hệ thống này, trong đó các nước kém phát triển nhất gần như đã tăng gấp đôi năng lực cảnh báo. Tuy nhiên, ông thừa nhận tiến độ vẫn chưa đủ nhanh: “Chúng ta vẫn còn một chặng đường dài phía trước”.

Tổng Thư ký WMO, bà Celeste Saulo, cũng nhấn mạnh cần phải mở rộng quy mô triển khai cảnh báo sớm, khi tác động của biến đổi khí hậu đang gia tăng nhanh chóng, khiến thời tiết cực đoan hủy diệt sinh kế và làm xói mòn những thành quả phát triển đạt được sau nhiều năm.

Theo thống kê của WMO, trong 50 năm qua, các thảm họa liên quan đến thời tiết, nước và khí hậu đã cướp đi sinh mạng của hơn 2 triệu người, trong đó các quốc gia đang phát triển chiếm tới 90% số ca tử vong. Tại cuộc họp đặc biệt của Đại hội Khí tượng thế giới tổ chức đầu tuần này, các quốc gia đã nhất trí thông qua “Lời kêu gọi hành động khẩn cấp” nhằm thu hẹp các khoảng trống trong hệ thống giám sát khí tượng toàn cầu.

Ông Guterres cũng lưu ý rằng nguồn tài chính là yếu tố then chốt để đạt được mục tiêu này. Việc đưa cảnh báo sớm đến mọi cộng đồng đòi hỏi dòng tài chính mạnh mẽ hơn, song nhiều quốc gia đang phát triển vẫn bị hạn chế do nợ công cao, không gian tài khóa eo hẹp và những rủi ro mang tính hệ thống ngày càng lớn. Ông đồng thời kêu gọi hành động mạnh mẽ hơn nhằm giải quyết tận gốc nguyên nhân của khủng hoảng khí hậu.

Dù thừa nhận mức tăng nhiệt độ toàn cầu vượt ngưỡng 1,5 độ C so với thời tiền công nghiệp trong vài năm tới là “khó tránh khỏi”, ông Guterres khẳng định vẫn còn hy vọng nếu các quốc gia hành động kịp thời. Ông kêu gọi khai thác tối đa “tiềm năng vô hạn” của năng lượng tái tạo – nguồn năng lượng mà ông mô tả là “rẻ nhất, nhanh nhất và thông minh nhất”.

Tổng Thư ký LHQ cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc chống lại thông tin sai lệch và hành vi “tẩy xanh”, đồng thời bảo vệ quyền tự do nghiên cứu của các nhà khoa học. Ông bày tỏ ủng hộ cộng đồng khoa học và đánh giá cao “ý tưởng, chuyên môn và tầm ảnh hưởng” của WMO – tổ chức mà ông coi là không thể thay thế.

Nhân dịp kỷ niệm 75 năm thành lập WMO, ông Guterres gửi lời tri ân tới cơ quan này vì những đóng góp to lớn trong công tác quan trắc và dự báo khí tượng, “giúp bảo vệ cộng đồng, cứu hàng triệu sinh mạng và ngăn thiệt hại hàng tỷ USD mỗi năm”.

Phương Oanh (TTXVN)