Cảnh báo sớm sạt lở đất, giảm thiểu thiệt hại

Nguy cơ mất an toàn

Gia đình ông Nguyễn Đức Thử là một trong 16 hộ ở khu vực dốc Chợ, thôn Lầm, xã Trường Sơn (Lục Nam) phải di dời khỏi nhà do sạt lở đất khi bão số 3 tràn về. Ông bộc bạch: “Điểm sạt lở ở ngay sau nhà tôi. Do mưa to, đất trên đồi trượt xuống đã vùi lấp khu chuồng chăn nuôi và mấy con lợn của gia đình, sau đó đất theo nước mưa tràn ra đường tỉnh 293”.

Vết nứt khu vực sạt lở trên đồi dốc Chợ, xã Trường Sơn ngày càng sâu, rộng hơn.

Theo Phòng Nông nghiệp và PTNT huyện Lục Nam, trên địa bàn huyện có 7 điểm sạt lở đất (6 điểm do bão số 3 gây ra, 1 điểm ở khu dốc Lỉnh, xã Nghĩa Phương sạt lở từ trước, đang được khắc phục). Trong số này có 3 điểm ở xã Trường Sơn. Ông Nguyễn Văn Hưng, Phó Chủ tịch UBND xã Trường Sơn cho hay, các điểm sạt lở trên địa bàn xã ảnh hưởng đến 18 hộ, 63 nhân khẩu. Đáng lo ngại, điểm nứt lún ở khu dốc Chợ (phía sau nhà ông Thử) dài khoảng 35 m, rộng khoảng 30 cm, sâu khoảng 70 cm, có chỗ sâu hơn 1 m.

Hiện UBND xã Trường Sơn đã di dời 16 hộ dân (58 nhân khẩu) ở phía dưới điểm sạt trượt đến nơi an toàn; căng dây cảnh báo nguy hiểm, đồng thời báo cáo huyện để kịp thời có phương án khắc phục. Ngọn đồi ở khu vực này rộng gần 10 ha, chủ yếu là đất đỏ, khi trời nắng thì khô cứng nhưng hễ mưa là nhão như bùn. Do đó, nếu không kịp thời khắc phục sự cố, khi mưa nhiều có nguy cơ sạt lở tiếp.

Bên cạnh các thiệt hại về cây trồng, vật nuôi, nhà ở, bão số 3 và mưa lũ còn gây ra hàng trăm điểm sạt lở, sự cố trên các tuyến giao thông, đê điều, đồi rừng, khu dân cư,… Các địa phương bị ảnh hưởng, thiệt hại nhiều là Sơn Động, Lục Ngạn, Lục Nam, Yên Thế, Yên Dũng.

Tại huyện Sơn Động, bão số 3 gây ra 77 điểm sạt lở. Riêng tại xã Tuấn Đạo xảy ra 5 điểm. Đến ngày 16/9, xã vẫn còn 7 hộ dân chưa thể về nhà vì ở đó có nguy cơ sạt lở cao, không an toàn. Ngày 17/9, xã tiếp tục phát hiện một sườn đồi bị lún, nứt thuộc thôn Tuấn Sơn. Khu vực này xuất hiện 2 vết nứt dài khoảng 60 m, rộng 30 cm, sâu khoảng 40 cm. Các vết nứt đe dọa sạt lở, ảnh hưởng đến sự an toàn của các hộ dân sinh sống xung quanh. Hiện xã đã di dời 30 hộ cùng tài sản đến nơi an toàn, tập trung xử lý, khắc phục sự cố.

Tại thị trấn Nham Biền (Yên Dũng), bão số 3 đã gây sạt lở 2 đoạn đê bối có tổng chiều dài gần 150 m, làm thiệt hại nhiều diện tích lúa, thủy sản.

Thống kê sơ bộ của Ban Chỉ huy Phòng, chống thiên tai-Tìm kiếm cứu nạn tỉnh, bên cạnh các thiệt hại về cây trồng, vật nuôi, nhà ở, bão số 3 và mưa lũ còn gây ra hàng trăm điểm sạt lở, sự cố trên các tuyến giao thông, đê điều, đồi rừng, khu dân cư,… Các địa phương bị ảnh hưởng, thiệt hại nhiều là Sơn Động, Lục Ngạn, Lục Nam, Yên Thế, Yên Dũng.

Rút gọn thủ tục, đẩy nhanh tiến độ khắc phục

Ngày 27/10/2023, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định phê duyệt Đề án cảnh báo sớm sạt lở đất, lũ quét khu vực miền núi, trung du Việt Nam, trong đó có tỉnh Bắc Giang. Thực hiện đề án này, qua rà soát, thống kê, các huyện, thị xã, TP trong tỉnh xác định có gần 200 khu vực rủi ro do sạt lở đất và lũ quét. Ngoài ra, trong đợt mưa bão vừa qua có nhiều điểm sạt lở, nguy cơ sạt lở mới xuất hiện.

Ông Bùi Quang Huy, Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường cho biết: “Thực hiện chỉ đạo của tỉnh về tập trung khắc phục các thiệt hại do bão số 3 gây ra, Sở vừa đề nghị các đơn vị, địa phương tiếp tục rà soát, thống kê chính xác các điểm sạt lở, có nguy cơ xảy ra sạt lở, lũ quét. Đề nghị Chủ tịch UBND tỉnh đồng ý chủ trương giao UBND cấp xã tổ chức lập dự án san gạt, cắt tầng, chống sạt lở đất đá đối với các khu vực đồi, núi thuộc địa bàn quản lý có nguy cơ sạt lở cao để đưa về trạng thái an toàn. Kinh phí thực hiện dự án từ nguồn ngân sách địa phương hoặc xã hội hóa. Thời gian thực hiện dự án trong năm 2024-2025. Khối lượng đất dư thừa khi thực hiện được vận chuyển đi làm vật liệu san lấp, đắp nền công trình xây dựng trên địa bàn các huyện, thị xã, TP.

Ngoài ra, Sở đề nghị tỉnh bố trí kinh phí xây dựng bộ thông tin dữ liệu, bản đồ hiện trạng, bản đồ phân vùng nguy cơ, vùng rủi ro do sạt lở đất, lũ quét tỉ lệ 1:10.000 và lớn hơn để làm cơ sở quản lý, theo dõi và cảnh báo sớm. Từ đó, kịp thời đề xuất những giải pháp giảm thiểu tác hại do sạt lở đất, lũ quét gây ra; thời gian thực hiện trong năm 2025.

Đại diện các địa phương đồng tình quan điểm cần triển khai đồng bộ những giải pháp phòng ngừa sớm các tình huống thiên tai, giảm thiểu thiệt hại. Tuy nhiên, một số ý kiến bày tỏ lo ngại việc thực hiện các dự án san gạt, cắt tầng khắc phục hậu quả sạt lở đất mất nhiều thời gian, không bảo đảm yêu cầu đề ra. Nguyên nhân do trình tự, thủ tục thực hiện quy định tương tự dự án khai thác khoáng sản.

Kinh phí thực hiện là ngân sách nhà nước và nguồn vận động xã hội hóa; trong khi đó, quy định về đấu thầu đối với số đất, khoáng sản thu được từ hoạt động san gạt, cắt tầng rất chặt chẽ, nhiều thủ tục, khó triển khai. Vì thế, các địa phương đề nghị tỉnh, ngành chuyên môn nghiên cứu tháo gỡ, đề xuất sửa đổi những quy định cụ thể cho phù hợp; quan tâm hỗ trợ kinh phí thực hiện các dự án. Đồng thời tham gia hướng dẫn địa phương thực hiện các thủ tục cũng như lựa chọn đơn vị tư vấn chuyên nghiệp nhằm bảo đảm giải pháp khắc phục được triển khai là tối ưu nhất, bảo đảm an toàn về lâu dài.

Thực hiện chỉ đạo của Bộ Chính trị, Công điện của Thủ tướng Chính phủ về tập trung khắc phục hậu quả bão số 3 và mưa lũ sau bão, ngày 13/9 vừa qua, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã có văn bản hướng dẫn các bộ, ngành, địa phương trong vùng ảnh hưởng của bão lũ chủ động áp dụng hình thức lựa chọn nhà thầu thích hợp, áp dụng quy trình chỉ định thầu rút gọn, khẩn trương xác định và giao cho nhà thầu có năng lực, kinh nghiệm thực hiện ngay các gói thầu khắc phục hậu quả bão số 3. Trường hợp gặp khó khăn, vướng mắc trong quá trình lựa chọn nhà thầu kịp thời phản ánh về Bộ Kế hoạch và Đầu tư để được hướng dẫn.

Tuấn Dương