Cánh cửa giới thiệu văn hóa bộ tộc Wayuu đến với thế giới

Phụ nữ Wayuu bên cạnh khu sinh hoạt chung của cộng đồng. Ảnh: FLICKR

Bộ tộc Wayuu di cư tới sa mạc La Guajira từ năm 150 sau Công nguyên. Đến nay, có khoảng 144.000 người Wayuu sinh sống tại Colombia và 294.000 người Wayuu sinh sống tại Venezuela. Người Wayuu không sinh hoạt cộng đồng trong các làng mà được tổ chức thành các thị tộc mẫu hệ, nơi người phụ nữ làm chủ nhà, còn đàn ông làm các công việc trồng trọt, chăn nuôi. Những người phụ nữ lớn tuổi nhất trong mỗi gia đình đưa ra những quyết định quan trọng nhất đối với thị tộc. Họ của người mẹ cũng là tên được truyền cho mỗi đứa trẻ.

Bộ tộc Wayuu chủ yếu sống trong những túp lều bên cạnh các cây xương rồng và mái được lợp bằng lá cọ, tường được đắp bằng bùn, cỏ khô hoặc mía khô với đồ đạc cơ bản bao gồm võng để ngủ và một hố lửa nhỏ để nấu ăn. Ngày nay, người Wayuu tiếp tục duy trì các truyền thống của bộ tộc như tục hiến tế động vật, các nghi thức trong lễ tang và các nghi lễ tổ tiên khác do thầy cúng của dòng tộc thực hiện. Người Wayuu luôn sống hòa mình với thiên nhiên và coi trọng các mảnh đất thiêng của tổ tiên. Họ hiếm khi rời khỏi lãnh thổ sinh sống, ngoại trừ việc bán hàng thủ công trong làng.

Bắt đầu thuở niên thiếu, các cô gái Wayuu sẽ được dạy cách trở thành một người vợ, trong đó phần lớn là học nấu ăn và học nghệ thuật đan túi Wayuu. Các cô gái Wayuu cũng sẽ theo một chế độ ăn chay đặc biệt gọi là Jaguapi trong thời gian 1 đến 2 năm. Phụ nữ Wayuu đóng vai trò quan trọng trong xã hội, nhưng gần như tất cả các cuộc hôn nhân đều được sắp đặt và kèm theo của hồi môn. Các cuộc hôn nhân được những người trong thị tộc sắp đặt khi các cô gái trẻ đang trong độ tuổi sinh đẻ.

Bộ tộc Wayuu thường có một khu vực sinh hoạt chung để dành cho các sự kiện nghi lễ. Văn hóa của bộ tộc kết hợp các truyền thuyết, thần thoại, câu chuyện, truyền thống và phong tục. Các nhạc cụ truyền thống của người Wayuu là trống, kèn clarinet Sawawa, kèn Sừng. Những nhạc cụ trên tạo nên nền tảng để phát triển sự hài hòa cho các điệu nhảy của người Wayuu. Một trong các điệu nhảy của bộ tộc là điệu Yonna.

Người Wayuu còn có nghề dệt túi truyền thống từ các sợi len giống kỹ thuật đan len châu Âu. Túi truyền thống có tên Wayuu Mochila là loại túi phổ biến nhất của bộ tộc. Người Wayuu tự hào có thể truyền lại kiến thức và quan điểm của họ về thế giới bằng cách tạo ra những tác phẩm nghệ thuật tuyệt vời thể hiện trên các túi Wayuu Mochila. Các bà mẹ Wayuu dạy con mình ở độ tuổi rất nhỏ cách đan và móc túi Wayuu Mochila. Do đó, ngay từ khi còn nhỏ, người Wayuu đã được truyền cảm hứng sáng tạo cho nhiều năm sau khi lớn lên. Vẻ đẹp của túi Wayuu Mochila còn được cho là biểu tượng của trí tuệ và sự thông minh của bộ tộc Wayuu.

Trước đây, người bản địa Wayuu sử dụng các vật liệu tự nhiên từ môi trường để nhuộm các sợi len. Ngày nay, các sợi len được tẩm hóa chất mịn có màu sắc tươi sáng. Một số sản phẩm đan móc khác là võng, thắt lưng, giày dép, vòng tay... Những chiếc túi được đan móc cầu kỳ đã mở cánh cửa giới thiệu văn hóa của người Wayuu đến với thế giới.

Trước đây, người Wayuu kiếm sống bằng nghề nông, các nghề thủ công, lặn tìm ngọc trai và nuôi trồng thủy sản. Hiện nay, biến đổi khí hậu cùng sự nóng lên toàn cầu đã ảnh hưởng đến việc canh tác của bộ tộc. Do nạn hạn hán xảy ra thường xuyên nên đời sống của bộ tộc Wayuu ngày càng khó khăn; nhiều người phải sống vào trợ cấp hằng tháng của chính phủ.

Thu Minh