Cắt giảm ngày nghỉ lễ sẽ tác động thế nào đến nền kinh tế

Lao động làm việc ở một trang trại bò sữa ở bang Wisconsin. Mỹ. Ảnh: Wisconsin Center for Investigative Journalism

Xu hướng cắt giảm ngày nghỉ lễ đang lan rộng

Hồi tháng 7, cựu Thủ tướng Pháp François Bayrou đã khơi mào cho một cuộc tranh cãi gay gắt tại Pháp khi đề xuất loại bỏ Thứ Hai Phục sinh và Ngày Chiến thắng ở châu Âu (8-5-2025) khỏi danh sách 11 ngày nghỉ lễ chính thức của nước này. Lý do được ông đưa ra là động thái này sẽ giúp Chính phủ Pháp giảm bớt áp lực về ngân sách. Đề xuất của cựu Thủ tướng Bayrou đã gây phẫn nộ và vấp phải sự phản đối quyết liệt tại Pháp, đồng thời là một nguyên nhân chính phủ của ông sụp đổ hồi tuần trước.

Tuy nhiên, trên thực tế, ông Bayrou không phải là người duy nhất đưa ra ý tưởng này. Hồi đầu năm nay, Chính phủ Slovakia đã cắt giảm một ngày nghỉ lễ nhằm cải thiện tình hình tài khóa, một động thái tiếp bước Đan Mạch khi nước này loại bỏ một ngày nghỉ sau Lễ Phục sinh từ năm 2023. Lý do của Copenhagen là cần tạo thêm dư địa ngân sách để phục vụ chi tiêu quốc phòng ngày càng tăng.

Phía bên kia bờ Đại Tây Dương, Tổng thống Mỹ Donald Trump cũng thể hiện sự đồng tình với quan điểm này. Hôm 19-6, ông viết trên trang mạng xã hội cá nhân rằng việc “có quá nhiều ngày nghỉ không làm việc ở Mỹ” đang khiến đất nước này thiệt hại “hàng tỉ đô la”.

Những kỳ vọng kinh tế từ việc giảm ngày nghỉ lễ

Một câu hỏi được đặt ra là liệu việc có ít ngày nghỉ lễ hơn sẽ tác động thế nào đến nền kinh tế của mỗi quốc gia?

Trong trường hợp của Pháp, chính phủ nước này ước tính việc loại bỏ hai ngày nghỉ lễ có thể giúp tiết kiệm 4,2 tỉ euro cho ngân sách nhà nước kể từ năm 2026, qua đó giúp giảm bớt tình trạng thâm hụt ngân sách quốc gia ngày càng trầm trọng.

Bên cạnh đó là tác động tích cực đến sản lượng kinh tế. Về lý thuyết, một ngày nghỉ của người lao động đồng nghĩa với việc năng suất ngày đó bằng 0. Ngoài ra còn có lập luận cho rằng năng suất làm việc thường giảm vào những ngày sát kỳ nghỉ, khi nhiều người chọn nghỉ thêm để kéo dài thời gian rảnh rỗi.

Do vậy, khi một quốc gia cắt giảm ngày nghỉ lễ tức là làm tăng số ngày làm việc trong năm, thì về lý thuyết, Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) sẽ tăng lên vì người lao động làm việc nhiều hơn. Cơ quan thống kê Insee của Pháp ước tính, một ngày làm việc bổ sung sẽ thúc đẩy tăng trưởng GDP của nước này thêm 0,06-0,08%.

Tại một nền kinh tế lớn khác của châu Âu là Đức, việc cắt giảm ngày nghỉ lễ cũng được kỳ vọng sẽ tạo ra những cú hích tích cực. Theo tính toán của Viện Kinh tế Đức, chỉ cần bớt đi một ngày nghỉ lễ mỗi năm cũng có thể làm tăng sản lượng kinh tế thêm 0,2%, tức là khoảng 8,6 tỉ euro.

Trả lời phỏng vấn kênh truyền hình DW, ông Jonas Enderlein, Giám đốc một công ty công nghệ tại Potsdam, nhận định việc cắt giảm các ngày nghỉ lễ là cần thiết để cải thiện nền kinh tế Đức. “Chúng ta phải nhìn nhận rằng nước Đức đã không còn là quốc gia dẫn đầu thế giới trong nhiều ngành. Vấn đề là làm thế nào để lấy lại vị thế đó? Làm việc ít đi không phải là giải pháp. Chúng ta phải tự hỏi: liệu có thực sự cần tất cả những ngày nghỉ lễ này không? Hay chúng ta có thể chuyển chúng sang cuối tuần?”.

Ông Enderlein không phải là người duy nhất đặt ra vấn đề này. Nhiều công ty và hiệp hội ngành nghề ở Đức đang kêu gọi người dân Đức làm việc nhiều hơn trong bối cảnh dân số có xu hướng già hóa và nhiều chỉ số kinh tế suy yếu. Bởi trên thực tế, thời gian làm việc của người lao động Đức hiện khá thấp so với phần còn lại của châu Âu.

Các ngày nghỉ lễ có thể thúc đẩy nhu cầu tiêu dùng

Việc gia tăng số ngày làm việc có thể giúp các chính phủ tăng nguồn thu thuế và thúc đẩy sản lượng kinh tế, tuy nhiên, mức độ tác động có thể không được như kỳ vọng. Theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), trong trường hợp của Đan Mạch năm 2023, việc cắt giảm ngày nghỉ lễ có thể tăng số giờ làm việc thực tế thêm khoảng 0,14% đến 0,34%. Tuy nhiên, mức tăng sản lượng kinh tế kinh tế sẽ nhỏ hơn nhiều, chỉ 0,06% và không tương xứng với số giờ làm việc gia tăng.

Bên cạnh đó, nhiều nghiên cứu khác lại chỉ ra rằng bản thân các ngày nghỉ lễ cũng mang lại những tác động tích cực cho nhiều ngành nghề.

Theo Financial Times, tại Anh và xứ Wales, các quan chức nhận thấy những tác động tiêu cực của ngày nghỉ lễ đối với GDP được bù đắp một phần bởi sự “phục hồi” trong những tháng tiếp theo. Thêm vào đó, trong khi một số doanh nghiệp có thể bị ảnh hưởng trong kỳ nghỉ lễ, những doanh nghiệp khác như bán lẻ và du lịch có thể sẽ chứng kiến nhu cầu tăng lên.

Chuyên gia kinh tế cấp cao Charles Cornes tại hãng tư vấn Cebr cũng cho rằng, việc yêu cầu doanh nghiệp đóng cửa thêm một ngày có thể gây ra tác động kinh tế tiêu cực. Tuy nhiên, ông nhấn mạnh mức độ ảnh hưởng sẽ khác nhau ở từng ngành.

“Ngành dịch vụ ăn uống, du lịch và bán lẻ thường ghi nhận doanh thu tăng trong dịp nghỉ lễ. Đây là sự hỗ trợ rất cần thiết cho các cửa hàng truyền thống vốn đã gặp nhiều áp lực bởi sự trỗi dậy của thương mại điện tử suốt một thập niên qua”, ông Cornes nói.

Tại Trung Quốc, chính phủ nước này đã bắt đầu tăng số ngày nghỉ lễ quốc gia thêm hai ngày kể từ năm nay, nhằm trực tiếp thúc đẩy tiêu dùng trong bối cảnh bất ổn bên ngoài gia tăng. Phó Giáo sư Liu Chunsheng tại Đại học Tài chính và Kinh tế Trung ương cho biết, động thái này không chỉ đáp ứng nhu cầu giải trí của người dân mà còn giúp thúc đẩy chi tiêu tiêu dùng và ổn định toàn bộ nền kinh tế, bởi động lực mạnh mẽ của chi tiêu trong kỳ nghỉ lễ đã được thể hiện trong những năm gần đây.

Một quốc gia châu Á khác là Thái Lan cũng có động thái tương tự khi bổ sung thêm hai ngày nghỉ lễ trong năm nay, nhằm khuyến khích người dân thực hiện những kỳ nghỉ dài ngày. Theo Bloomberg, trong những năm gần đây, Thái Lan đã cấp thêm các ngày nghỉ lễ để hỗ trợ ngành du lịch và đảm bảo sự phục hồi kinh tế sau đại dịch. Ngành này hiện chiếm khoảng 12% GDP của Thái Lan và gần 20% số việc làm.

Các yếu tố về năng suất lao động

Bên cạnh đó, nhiều ý kiến cho rằng thời gian nghỉ là điều cần thiết để cải thiện sức khỏe tinh thần của người lao động về lâu dài, và có thể gián tiếp nâng cao năng suất. “Có bằng chứng cho thấy nếu không có thêm kỳ nghỉ, người lao động dễ bị kiệt sức, và điều đó có thể dẫn tới suy giảm năng suất tổng thể”, Adewale Maye, nhà phân tích tại Viện Chính sách Kinh tế (Washington), chia sẻ với DW.

Theo các chuyên gia, ở cấp độ cá nhân, làm việc nhiều giờ hơn không nhất thiết có lợi cho năng suất. Nghỉ ngơi rất quan trọng, đặc biệt là những gì các nhà tâm lý học gọi là “quá trình phục hồi” sau những ngày làm việc vất vả.

Ông Michael Clinton, giáo sư tâm lý học lao động tại Đại học King’s College London, giải thích rằng trong những ngày nghỉ chúng ta thực sự “tách rời” công việc, nghĩa là phần não và cơ thể thường dùng để làm việc được nghỉ ngơi. Việc này giúp chúng ta phục hồi năng lượng và động lực, để khi trở lại làm việc, chúng ta có thể tiếp tục với năng suất cao hơn.

Ông còn dẫn chứng một nghiên cứu của nhà tâm lý học Sabine Sonnentag khảo sát người lao động và nhận thấy những người nghỉ ngơi sau giờ làm việc sẽ cảm thấy chủ động và hào hứng hơn vào ngày hôm sau. Ngược lại, nếu không nghỉ ngơi đủ, khả năng kiểm soát bản thân sẽ bị hạn chế, và những người cạn kiệt sức lực trong công việc dễ có nguy cơ mắc phải các hành vi nguy hiểm, điển hình như lái xe ẩu, vượt quá tốc độ cho phép.

Chuyên gia Charles Cornes nhận định, các bằng chứng ủng hộ việc tăng năng suất chỉ nhờ giảm ngày nghỉ lễ hiện vẫn còn rất hạn chế. Trên thực tế, năng suất lao động phụ thuộc nhiều hơn vào hiệu quả làm việc, đầu tư vốn, kỹ năng của người lao động và công nghệ chứ không đơn thuần chỉ là số ngày làm việc.

Thực vậy, theo DW, một số quốc gia có tổng số ngày nghỉ cao nhất như Áo (38 ngày), Đan Mạch (36 ngày) hay Phần Lan (36 ngày) đều thuộc nhóm những nước có GDP bình quân đầu người cao nhất thế giới. Đây là minh chứng cho thấy việc có nhiều ngày nghỉ lễ không nhất thiết là yếu tố hạn chế sự phát triển kinh tế.

Theo chuyên gia Adewale Maye tại Viện Chính sách Kinh tế, nhiều quốc gia OECD vẫn đang cung cấp ngày nghỉ lễ theo luật định cho người lao động mà không gây tổn hại đến nền kinh tế của họ. “Những nền kinh tế này đã hoạt động tốt, đồng thời vẫn cho phép người lao động có quyền nghỉ ngơi”, ông nói.

“Nếu người lao động làm việc ít giờ hơn nhưng vẫn đạt được cùng mức sản lượng, điều đó không hề ảnh hưởng tiêu cực đến nền kinh tế. Ngược lại, việc có thêm thời gian rảnh rỗi để tận hưởng cuộc sống có thể mang lại lợi ích xã hội và kinh tế rõ rệt hơn”, chuyên gia Cornes kết luận.

Nguồn: DW, Bloomberg, China Daily, Financial Times, Data Insights Market, WSJ

Ngân Diệp