Câu chuyện cái thang đo

Sáng sớm, đi qua cánh đồng lúa chín ở vùng đầu nguồn, một nông dân đứng tựa cây cuốc, nhìn xa xăm rồi nói: “Năm nay năng suất cao, mà sao vẫn thấy thiếu thiếu gì đó anh à!”. Câu nói ấy như tiếng chuông đánh thức. Lâu nay, chúng ta quen lấy năng suất làm thước đo thành công. Càng nhiều tấn, càng nhiều ha, càng cao sản, càng tốt. Nhưng có bao giờ ta tự hỏi: thang đo đó còn phù hợp nữa không?

Khi thang đ

o c

ũ không còn vừa tầm

Ngày xưa, khi cái đói còn lẩn khuất trong từng bữa cơm, thang đo của nông nghiệp chỉ cần một con số: tấn lúa/ha. Nhưng hôm nay, người nông dân đâu chỉ cần năng suất, mà còn cần thu nhập ổn định, môi trường lành mạnh, sức khỏe đất đai, cộng đồng ấm áp, và niềm tự hào về nghề của mình.

Cái thang đo cũ, chỉ có một nấc, đã không còn đủ cao để đo hết tầm vóc của một nền nông nghiệp đang chuyển mình.

Một danh nhân, cha đẻ của Quản trị kinh doanh hiện đại, từng đúc kết: “Nếu không đo lường được thì cũng không quản trị và cải tiến được”, và có người cũng cho rằng nếu đo lường sai thì cũng sẽ cải thiện sai. Chúng ta đôi khi đã từng đặt thang đo vào tường sai chỗ, đo “tăng trưởng” mà quên “phát triển”, đo “sản lượng” mà quên “con người”.

Mỗi bước chuyển đổ

i c

ần một thang đo mới

Từ tư duy sản xuất sang tư duy kinh tế, thang đo không còn dừng ở “bao nhiêu tấn”, mà phải mở rộng ra “bao nhiêu giá trị được tạo ra từ một hạt lúa, trái xoài, con cá”. Hạt gạo hôm nay không chỉ là thực phẩm, nó còn là câu chuyện, là thương hiệu, là trải nghiệm văn hóa Việt.

Từ tăng trưởng đơn giá trị sang tăng trưởng đa giá trị, thang đo không thể chỉ tính bằng GDP hay sản lượng, mà phải tính cả giá trị sinh thái, giá trị văn hóa, giá trị cộng đồng, giá trị môi trường.

Không chỉ góp phần tăng thu nhập cho cư dân nông thôn, OCOP còn đóng vai trò quan trọng trong việc chuyển hóa giá trị văn hóa thành giá trị kinh tế. Ảnh: VGP

Từ sản xuất truyền thống sang sản xuất tuần hoàn, giảm phát thải, thang đo không còn là “đầu ra”, mà là chu trình sống, nơi chất thải của hệ thống này trở thành đầu vào của hệ thống khác. Khi đất khỏe, nước sạch, đa dạng sinh học phục hồi, đó mới là chỉ số thật sự của sự thịnh vượng.

Từ nông dân truyền thống sang nông dân chuyên nghiệp, thang đo không nằm ở “bao nhiêu ruộng”, mà ở bao nhiêu tri thức, bao nhiêu kỹ năng, bao nhiêu năng lực liên kết và tự tin với nghề nông. Người nông dân chuyên nghiệp không chỉ biết trồng, mà còn biết thị trường, biết quản trị rủi ro, biết kể câu chuyện của nông sản mình làm ra.

Thang đ

o c

ủa nông thôn mới

-

đổi thay từ bên trong

Trong hành trình xây dựng nông thôn mới, nhiều nơi vẫn vô tình dùng lại thang đo cũ: đếm số công trình, đếm chiều dài tuyến đường, đếm tỷ lệ, đếm chỉ tiêu. Nhưng nông thôn mới đâu chỉ được đo bằng bê tông, gạch đá.

Một vùng nông thôn thật sự mới phải có thang đo mới:

Kinh tế nông thôn: không chỉ là tổng thu nhập, mà là bao nhiêu sinh kế mới được tạo ra, bao nhiêu sản phẩm OCOP kể được câu chuyện quê hương, bao nhiêu mô hình kinh tế hợp tác đứng vững trên đôi chân của mình.

Phát triển kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp dựa trên cơ sở đẩy mạnh nghiên cứu khoa học, ứng dụng và chuyển giao các tiến bộ kỹ thuật. Ảnh: VGP

Văn hóa nông thôn: không chỉ là trung tâm học tập cộng đồng, nhà văn hóa, mà là tinh thần cộng đồng, lòng tin lẫn nhau, niềm tự hào bản sắc.

Môi trường nông thôn: được đo bằng dòng nước trong, bầu không khí sạch, bóng cây rợp làng, nụ cười bình yên của người dân.

Hạnh phúc nông thôn: được đo bằng sự an tâm của người già, niềm vui của trẻ nhỏ, ý chí lập nghiệp của thanh niên, khát vọng ở lại quê hương.

Nông thôn mới thật sự không chỉ mới ở hình thức, mà mới ở cách người dân cảm nhận và tự hào về quê hương mình. Nông thôn mới không phải là con số. Nông thôn mới là cảm xúc. Không phải là “đếm” những gì ta có, mà là “đo” những gì ta trở thành.

Phát triển và nhân rộng kinh tế tuần hoàn nông nghiệp. Nguồn: vneconomy.vn

Cái thang đo và chiều cao của tương lai

Có lẽ, điều quan trọng không phải là “đo cái gì”, mà là “đặt cái thang ở đâu”. Nếu đặt vào bức tường của quá khứ, ta chỉ leo đến giới hạn cũ. Nếu đặt vào bức tường của tương lai, mỗi nấc thang sẽ là một bậc tiến hóa của tư duy.

Trong nông nghiệp và nông thôn hôm nay, mỗi sự thay đổi dù nhỏ, đều cần cách đo lường mới. Cách đo ấy không nằm trong sổ thống kê, mà trong ánh mắt người nông dân và nhịp sống của cộng đồng: Người nông dân có tin vào nghề nông không? Cư dân nông thôn có gắn bó với quê hương không? Bà con có thấy mai này sáng hơn hôm qua không?

Tư duy đ

o l

ường - thước đ

o c

ủa đổi mới

Tư duy đo lường không phải đếm số, mà là đo chất lượng sống. Đo sự phục hồi của thiên nhiên. Đo sự tự tin của con người. Đo mức độ lan tỏa của niềm vui, của hy vọng.

Một nền nông nghiệp bền vững không thể được đo bằng năng suất, mà bằng sự khỏe mạnh của đất, của nước, của không khí và sự an nhiên của người nông dân. Một nông thôn mới không thể chỉ đo bằng chỉ tiêu, mà cần đo bằng niềm hạnh phúc thật sự của cư dân nơi đó.

Mã QR cho phép truy xuất dấu chân carbon của trái thanh long. Nguồn: vneconomy.vn

Muốn thay đổi nền nông nghiệp, hãy thay đổi chiếc thang đo trong mỗi lĩnh vực, mỗi địa phương, mỗi tổ chức bên trong. Muốn kiến tạo nông nghiệp hạnh phúc, hãy bắt đầu từ việc thay chiếc thang đo trong tâm trí mỗi người.

Thang đo không thay thế những con số thống kê, mà bổ sung và làm cho những con số thống kê có hồn hơn, những gì chúng ta phải làm sau cái thang đo đó có hồn hơn. Và, phải chăng điều đó cũng bắt đầu tư duy cách nghĩ khác đi, cách làm khác đi, so với những gì vốn dĩ đã quen thuộc ở mỗi người bao năm qua.

Lê Minh Hoan