Câu lạc bộ Bảo tồn nghệ thuật Chèo xã Phú Lương: Lan tỏa làn điệu chèo trên đất chè

Các thành viên CLB học lời mới của làn điệu chèo. Ảnh: T.L

Những ngày cuối cùng của năm 2025, các thành viên Câu lạc bộ Bảo tồn nghệ thuật Chèo xã Phú Lương (CLB) đang tích cực luyện tập các tiết mục để biểu diễn chào năm mới. Có mặt tại buổi tập luyện, chúng tôi cảm nhận được không khí ấm áp, gắn bó của những người yêu làn điệu chèo. Dưới ánh đèn sân khấu giản dị, từng câu hát liền hơi, liền giọng, nhấn - ngắt - nảy hạt vang lên mượt mà, vẽ nên bức tranh làng quê Việt Nam xưa với bến nước, con đò, nghĩa tình xóm làng.

Ở tuổi 86, bà Nguyễn Thị Son vẫn đều đặn có mặt trong mỗi buổi sinh hoạt và tập luyện, say mê theo từng làn điệu. Bà Nguyễn Thị Son, cho biết: Tôi quê gốc Thái Bình, theo gia đình lên Phú Lương lập nghiệp cách đây gần 6 thập niên. Những năm tháng đầu bám đất, bám ruộng, mỗi khi công việc đồng áng tạm lắng, nỗi nhớ quê lại cuộn về. Khi ấy, tôi lại mở chiếc radio cũ, lặng nghe những câu chèo quê hương để vơi bớt nỗi nhớ làng, nhớ hội. Tiếng chèo mộc mạc khi ấy không chỉ là lời ca, mà như sợi dây nối liền quá khứ và hiện tại, quê cũ và quê mới, giúp những người xa quê tìm lại cảm giác thân thuộc nơi vùng đất mới.

Đó cũng là tâm tư chung của các thành viên trong CLB. Hành trình “mang chèo lên đất Thái” không khởi đầu từ những kế hoạch bài bản hay chủ trương lớn lao, mà bắt nguồn từ những nỗi nhớ quê lặng thầm của những người con đồng bằng Bắc Bộ xa xứ. Chính từ những nỗi nhớ chung ấy, những người con đồng bằng Bắc Bộ lên sinh sống ở Phú Lương đã tìm đến nhau. Ban đầu chỉ là vài người cùng hát cho đỡ nhớ, cùng nghe để vơi nỗi hoài hương, rồi dần dần, họ tụ họp đông hơn, gắn bó hơn, cùng nhau tái hiện không gian văn hóa chèo giữa vùng đất chè.

Các thành viên CLB chuẩn bị cho một buổi diễn.

Năm 2014, từ sự tự nguyện và đam mê thuần khiết ấy, CLB được hình thành, với 28 thành viên, chủ yếu là người gốc Thái Bình, Nam Định, Hà Nam, sinh sống tại Phú Lương. CLB ra đời không ồn ào, không phô trương, giản dị như chính những con người yêu chèo, tự nguyện đến với nhau, tự quản, tự nuôi dưỡng đam mê bằng tất cả tình yêu dành cho nghệ thuật truyền thống.

Để làn điệu chèo thực sự bén rễ trên mảnh đất mới chưa bao giờ là điều dễ dàng. Những ngày đầu, CLB hoạt động trong điều kiện vô cùng khó khăn: Không kinh phí hoạt động, không địa điểm sinh hoạt cố định, mỗi thành viên lại bận rộn với mưu sinh, cuộc sống còn nhiều lo toan. Trong bối cảnh đó, thứ “tài sản” lớn nhất của CLB chính là lòng say mê và tinh thần sẵn sàng hy sinh của các hội viên.

Nơi sinh hoạt của CLB là khoảnh sân trước nhà ông Bùi Quốc Vương - người gắn bó với CLB từ những ngày đầu và hiện là Chủ nhiệm CLB. Không có sân khấu, ông Bùi Quốc Vương tự bỏ tiền làm bục biểu diễn, sắm loa đài, đèn điện, đạo cụ, biến sân nhà thành không gian sinh hoạt văn hóa ấm cúng.

Ông Bùi Quốc Vương, Chủ nhiệm CLB chép lại những câu chèo cổ.

Với ông Bùi Quốc Vương, chèo không đơn thuần là một loại hình nghệ thuật, mà là ký ức sống động về những mùa hội làng rộn ràng, về bữa cơm quê chan hòa tiếng hát, về nhịp sống làng quê yên ả. Xa quê, không còn được xem chèo, nghe chèo thường xuyên, ông Bùi Quốc Vương lại mong mỏi có một không gian để được sống lại với đam mê đã theo mình suốt cuộc đời. Điều quan trọng là, để ông có thể theo đuổi đam mê ấy, là nhờ có đồng hành lặng lẽ của người bạn đời của ông. Bà không chỉ ủng hộ mà còn cùng ông tham gia mọi hoạt động của CLB, để rồi chèo trở thành sợi dây gắn kết cộng đồng, đồng thời bồi đắp hạnh phúc gia đình.

Vượt qua những khó khăn ban đầu bằng chính tình yêu dành cho chèo, CLB từng bước duy trì và mở rộng hoạt động. Trải qua hơn 10 năm, có người chuyển đi nơi khác sinh sống, có người đã rời “cõi tạm”, nhưng cũng có thêm những gương mặt mới gia nhập. Đến nay CLB có 26 thành viên, tất cả đều coi chèo là món ăn tinh thần không thể thiếu trong đời sống hằng ngày.

Trong suốt quá trình hình thành và phát triển, CLB luôn nhận được sự quan tâm, chỉ đạo và tạo điều kiện của cấp ủy, chính quyền địa phương; sự phối hợp, ủng hộ của các ban, ngành, đoàn thể và sự đồng hành của người dân. Chính quyền địa phương không chỉ tạo điều kiện về mặt tổ chức, thủ tục mà còn khuyến khích CLB tham gia biểu diễn tại các lễ hội, sự kiện chính trị - văn hóa, qua đó đưa chèo đến gần hơn với đời sống cộng đồng.

Sự quan tâm ấy trở thành điểm tựa quan trọng, giúp CLB vượt qua những khó khăn, từng bước đưa hoạt động đi vào nền nếp. Không chỉ dừng lại ở việc gìn giữ, các thành viên CLB còn chủ động sáng tạo, đặt lời mới cho làn điệu chèo cổ để phản ánh hơi thở cuộc sống đương đại.

Thành viên CLB thường xuyên luyện tập để sẵn sàng cho các chương trình biểu diễn. Ảnh: T.L

Từ nền tảng đó, các buổi sinh hoạt định kỳ của CLB được duy trì đều đặn mỗi tháng một lần, nội dung ngày càng phong phú, từ sưu tầm, tập luyện làn điệu chèo cổ đến dàn dựng các tiết mục mới phục vụ nhiệm vụ chính trị và nhu cầu thưởng thức văn hóa của nhân dân.

Năm 2018, CLB đã đạt giải B tại Hội thi tiếng hát người cao tuổi tỉnh Thái Nguyên với tiểu phẩm “Vợ chồng thuyền chài”, tham gia các chương trình giao lưu với đoàn nghệ thuật chèo toàn quốc, tham gia các buổi sinh hoạt chuyên đề, tập luyện, biểu diễn, tham gia các phong trào, sự kiện do địa phương phát động. Thông qua đó, không chỉ góp phần nâng cao đời sống tinh thần cho hội viên mà còn tạo sức lan tỏa tích cực trong cộng đồng, thu hút ngày càng nhiều người tham gia.

Sau khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp, ngày 5/12/2025, CLB chính thức được UBND xã Phú Lương cho phép thành lập theo Quyết định số 1603/QĐ-UBND, đánh dấu bước phát triển quan trọng, khẳng định vị trí pháp lý và vai trò của CLB trong đời sống văn hóa địa phương. Nhìn lại chặng đường đã qua, có thể khẳng định rằng sự ra đời và phát triển của CLB là kết tinh của một hành trình bền bỉ, đầy tâm huyết và đoàn kết. Nhờ đó, những “mầm chèo” được ươm trên đất chè Phú Lương hôm nay đang tiếp tục đâm chồi, lan tỏa, góp phần làm giàu thêm bản sắc văn hóa và đời sống tinh thần của người dân Thái Nguyên.

Hải Hằng