CBDC có thể cách mạng hóa hệ thống tài chính toàn cầu

Một báo cáo mới từ Bank of America đã kết luận rằng: “Các loại tiền tệ kỹ thuật số xuất hiện là điều không thể tránh khỏi. Chúng tôi nhìn nhận sổ cái phân tán và tiền kỹ thuật số, chẳng hạn như CBDC và stablecoin là sự phát triển tự nhiên của hệ thống tiền tệ và thanh toán ngày nay”.

Báo cáo bao gồm các phân tích về lợi ích và rủi ro tiềm ẩn của CBDC cũng như các phương pháp tiếp cận tiềm năng đối với việc phân phối chúng. Là một phần của nghiên cứu, cũng có một số nghiên cứu điển hình về sự phát triển của CBDC và những thách thức đối với các quốc gia và khối kinh tế cụ thể.

Một số quan sát chính từ các nhà phân tích chủ yếu xoay quanh cơ sở hạ tầng lỗi thời của hệ thống tài chính hiện tại và nhiều vấn đề không hiệu quả mà các CBDC được phát triển đúng cách có thể giải quyết ngay lập tức.

Lợi ích của CBDC đối với các ngân hàng và những người không có tài khoản ngân hàng

Báo cáo nêu rõ tiềm năng của CBDC trong việc loại bỏ các trung gian có thể mang lại khả năng giải quyết theo thời gian thực, hoàn toàn minh bạch và chi phí thấp hơn.

Các nhà phân tích ước tính có khoảng 4.000 tỷ USD tiền gửi mà các ngân hàng phải gửi vào các ngân hàng trung ương để loại bỏ rủi ro thanh toán. Nghiên cứu lập luận rằng đây là một sự phân bổ vốn không hiệu quả mà có thể tạo ra lợi nhuận ở nơi khác.

Hơn nữa, các ngân hàng ít vốn và các nhà cung cấp dịch vụ thanh toán không thể mở rộng sang thanh toán xuyên biên giới, một phần do yêu cầu cấp vốn trước cho các tài khoản tại các ngân hàng đại lý.

"Trên thực tế, trung bình các khoản thanh toán xuyên biên giới được chuyển qua 2,6 ngân hàng đại lý khác nhau, điều này làm tăng thời gian thanh toán. Tuy nhiên, 20% các khoản thanh toán xuyên biên giới bằng đồng euro yêu cầu sự tham gia của hơn 5 ngân hàng đại lý”, báo cáo cho biết.

Và kết quả của điều này là chi phí thanh toán xuyên biên giới cao gấp 10 lần so với thanh toán trong nước.

Các nhà nghiên cứu cũng dự đoán rằng việc áp dụng CBDC sẽ tác động tích cực đến dân số không có tài khoản ngân hàng, hiện là 1,4 tỷ người trên toàn thế giới và 6,5% dân số nước Mỹ.

Những người không có tài khoản ngân hàng không thể tiếp cận các dịch vụ tài chính tiêu chuẩn cũng như không có cách nào để xây dựng lịch sử tín dụng. Nếu ví CBDC được phát triển để đáp ứng các dịch vụ tài chính cơ bản như có thể giữ, gửi và nhận tiền, cũng như thiết lập lịch sử tín dụng và cung cấp điểm tín dụng, thì sự chênh lệch này có thể được loại bỏ gần như hoàn toàn.

"CBDC có thể truy cập được đối với những người có tài khoản ngân hàng và điện thoại thông minh sẽ làm tăng dân số có tài khoản ngân hàng từ 93,5% hộ gia đình lên 96,7% ở Mỹ. Nếu loại bỏ nhu cầu về điện thoại thông minh sẽ làm tăng dân số có tài khoản ngân hàng lên 98%", báo cáo cho biết.

CBDC so với stablecoin

Báo cáo cũng đề cập tới vai trò của stablecoin trong việc áp dụng CBDC sau sự tăng trưởng đáng kể về khối lượng giao dịch stablecoin trong hai năm qua, đạt 7.900 tỷ USD vào năm 2022.

“Sự phổ biến của stablecoin được sử dụng cho các khoản thanh toán và chuyển khoản xuyên biên giới và trong nước có thể hạn chế khả năng thực hiện chính sách tiền tệ của ngân hàng trung ương nếu tăng trưởng không được kiểm soát, cũng như làm tăng rủi ro hệ thống. Trong một số trường hợp, việc mất kiểm soát tiền tệ có thể dẫn đến lạm phát cao hơn đáng kể so với các mục tiêu hiện tại của ngân hàng trung ương”, báo cáo cho biết.

Do các biện pháp kiểm soát của ngân hàng trung ương vẫn hoạt động thuận lợi so với một số hệ thống tài chính truyền thống, các nhà phân tích cho biết họ “kỳ vọng việc áp dụng và sử dụng stablecoin để thanh toán sẽ tăng lên trong trường hợp không có CBDC khi các tổ chức tài chính khám phá các giải pháp giao dịch và lưu ký tài sản kỹ thuật số”.

Tuy nhiên, nếu việc phát hành CBDC sẽ mất nhiều thời gian, các nhà nghiên cứu lo ngại rằng stablecoin có thể sinh sôi nảy nở hơn nữa trong các khoản thanh toán xuyên biên giới và thậm chí trong nước. Việc cho phép các stablecoin trở nên quá phổ biến sẽ “làm tăng rủi ro hệ thống trên thị trường truyền thống và cản trở khả năng thực hiện chính sách tiền tệ của ngân hàng trung ương”.

Báo cáo cũng đưa ra một tương lai trong đó cả stablecoin và CBDC có thể cùng tồn tại. Theo các nhà phân tích, stablecoin có thể sẽ tiếp tục vượt trội trong một số trường hợp sử dụng nhất định, đặc biệt là khi có liên quan đến hợp đồng thông minh. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu cho rằng stablecoin không tồn tại lâu trong thế giới này.

Báo cáo cho biết: “Thiết kế và khả năng lập trình của CBDC có thể sẽ quyết định mức độ chấp nhận và sử dụng stablecoin trong tương lai”.

Rủi ro của CBDC đối với ngân hàng và quyền riêng tư

Báo cáo cũng đề cập tới những rủi ro tiềm ẩn của việc phát hành và không phát hành CBDC.

Rủi ro đầu tiên là sự cạnh tranh tiềm ẩn giữa các ngân hàng thương mại với ngân hàng trung ương. Theo các nhà phân tích, "CBDC về mặt nào đó vượt trội so với tài khoản ngân hàng với tư cách là kho lưu trữ giá trị, đặc biệt là trong thời kỳ khủng hoảng".

Theo báo cáo, mặc dù các ngân hàng thương mại và ngân hàng trung ương hiện đang tồn tại trong một hệ thống hai cấp, nhưng các CBDC có thể làm mờ ranh giới. Nếu khách hàng của các ngân hàng thương mại có thể chuyển tiền tiết kiệm của họ ra khỏi ngân hàng thương mại và vào ngân hàng trung ương một cách nhanh chóng và dễ dàng, thì làm thế nào ngân hàng thương mại có thể tiếp tục vay và cho vay tiền của khách hàng?

Rủi ro thứ hai là hoạt động rút tiền ngân hàng có thể xảy ra thường xuyên hơn nếu các biện pháp bảo vệ không được đưa vào thiết kế của CBDC.

“Trong thời kỳ căng thẳng của hệ thống ngân hàng, mọi người có thể rút tiền gửi và đổi chúng lấy CBDC, với điều kiện là không có rủi ro tín dụng hoặc thanh khoản nếu được phân phối theo phương pháp trực tiếp và kết hợp, làm tăng rủi ro ổn định tài chính”, báo cáo cho biết.

Ngoài khả năng sụp đổ của ngân hàng thương mại, các nhà nghiên cứu còn đưa ra hai câu hỏi quan trọng: Chính phủ sẽ thuyết phục công dân của họ sử dụng CBDC như thế nào? Và các chính phủ sẽ có khả năng làm gì nếu và khi nào họ sẽ làm?

Các nhà phân tích thừa nhận rằng việc triển khai chính sách quy mô lớn gần như chắc chắn sẽ diễn ra từng phần, và có nguy cơ bị hủy hoại bởi những tranh cãi.

Hiện đang có 11 quốc gia đã phát hành CBDC và các ngân hàng trung ương lớn nhất trên thế giới đang khám phá các thiết kế hoặc triển khai thử nghiệm. Theo các nhà phân tích, các CBDC đầu tiên được thiết kế chủ yếu cho mục đích sử dụng ngân hàng bán lẻ và được phát hành bởi ngân hàng trung ương của các nền kinh tế đang phát triển nhằm nỗ lực mở rộng tài chính toàn diện trong trường hợp không có ngân hàng thương mại.

CBDC của Ngân hàng Trung ương Đông Caribe (ECCB) đã phải đối mặt với thất bại nặng nề sau khi nền tảng này gặp sự cố vào tháng 1/2022 và không thể tạo điều kiện thuận lợi cho các giao dịch trong hai tháng. Theo các nhà phân tích, việc áp dụng và sử dụng CBDC của ECCB "hầu như không gây hứng thú cho đến nay".

Các ngân hàng trung ương chắc chắn đang chú ý đến những thành công và thất bại của CBDC thế hệ đầu tiên này. Trong khi đó, khi các ngân hàng trung ương và chính phủ đang chuẩn bị ra mắt CBDC thế hệ tiếp theo, các nhà phân tích lo ngại rằng việc áp dụng CBDC chính thống có thể gặp phải phản ứng dữ dội về những lo ngại về quyền riêng tư.

Các nhà phân tích cho rằng những trở ngại tiềm ẩn đối với việc áp dụng CBDC có thể là do mất quyền riêng tư và tính ẩn danh mà công chúng thích khi nắm giữ tiền mặt. Đối với điều này, phân tích cho thấy cần phải có một sự thỏa hiệp dựa trên chính sách.

“Các khoản thanh toán sử dụng CBDC có thể được ẩn danh nếu có khung pháp lý cung cấp cho ngân hàng trung ương hoặc chính phủ quyền theo dõi các giao dịch nếu có dấu hiệu của hoạt động tội phạm, trốn thuế, rửa tiền hoặc tài trợ khủng bố”, báo cáo cho biết.

Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu tiếp tục nhấn mạnh rằng bất kỳ hành vi xâm phạm quyền riêng tư được nhận thức hoặc hợp pháp nào đều có thể thúc đẩy công chúng đánh giá lại sáng kiến chính sách và có thể dẫn đến nhu cầu cao hơn đối với CBDC có sự bảo vệ pháp lý mạnh mẽ hơn.

Vũ Duy Bắc / Theo báo chí nước ngoài