Cha đẻ tiểu thuyết phi hư cấu

Tuổi thơ khốn khó

Truman Capote sinh ngày 30/9/1924 ở New Orlean, bang Luizjana. Năm nhà văn tương lai 4 tuổi, người mẹ 21 tuổi của cậu ly dị, bé bị gửi đến Alabama, nhờ ông bà ngoại nuôi dưỡng. Nghe nói, bé Truman tự học viết và đọc, trước khi cắp sách đến trường.

Có thể đam mê văn học là con đường trốn chạy tuổi thơ mồ côi và tự tìm chỗ đứng trong cuộc sống của nhân vật? Bản thân người trong cuộc tự bạch: “Tôi viết văn nghiêm túc từ năm 11 tuổi... Mỗi ngày đánh vật với con chữ khoảng 3 giờ”. Truyện ngắn đầu tiên, Truman viết năm cậu 8 tuổi.

Giữa chừng tiểu học, Truman được mẹ cùng bố dượng đón lên New York chung sống. Song cuộc sống gia đình êm ấm chóng vánh tan vỡ sau sự cố bố dượng bị tống giam vì tội lừa đảo tài chính. May mắn, sau trung học, Truman được tuần báo New Yorker tuyển làm nhân viên phát hành, nơi chàng trai mê viết lách gom nhặt mối quan hệ đầu tiên với giới văn nghệ sĩ.

Không lâu sau, Truman Capote trình làng văn đàn Mỹ, tác phẩm ký tên Capote xuất hiện trên nhiều tạp chí lớn, truyện ngắn Miriam (1945) thu hút sự quan tâm đặc biệt của giới phê bình và xuất bản. 3 năm sau, tiểu thuyết đầu tay Other Voces, Other Rooms chào đời. Chớp nhoáng, tự truyện cậu bé Joel Knox 13 tuổi trốn nhà, lang thang khám phá bản ngã yêu người cùng giới của chính mình trở thành sách bán chạy nhất - liên tục 9 tuần Other Voces, Other Rooms duy trì vị trí đầu bảng xếp hạng nhật báo New York Times.

Thành công ấn tượng của tiểu thuyết cũng chớp nhoáng mang lại vinh quang cho Capote, không chỉ trong giới văn chương, mà cả làng showbiz. Nhà văn trở thành người nổi tiếng đích thực.

Truman Capote khiêu vũ cùng sao Hollywood, Marilyn Monroe.

Capote phi hư cấu

Một ngày giữa mùa đông 1959, Capote tình cờ đọc bài ngắn trên nhật báo The New York Times viết về vụ sát hại dã man 4 thành viên gia đình nhà Clutter ở Holcomb, bang Kansas. Ông bị hút hồn bởi bình luận của sĩ quan cảnh sát địa phương: “Gần như chắc chắn, thủ phạm là phần tử mắc bệnh tâm thần”.

Được mách bảo gợi ý thú vị, Capote lập tức tìm đến địa bàn xảy ra án mạng và tiến hành phỏng vấn người dân liên quan cùng 2 kẻ sát nhân bị bắt 6 tuần sau án mạng.

Kết quả hơn 3 năm điều tra của Capote là loạt 4 bài báo dài kỳ đăng trên tuần báo The New York. Những bài viết này sau đó được tác giả biên tập thành sách mang tên Máu lạnh (In Cold Blood) xuất bản năm 1965. Tác phẩm kể lại chi tiết vụ án, lật ngược hoàn cảnh và số phận, con đường dẫn đến tội ác của thủ phạm. Cuốn sách được đông đảo độc giả đón nhận và say mê đọc, cho dù hung thủ đã biết từ những trang viết đầu tiên.

Kỹ thuật Capote sử dụng để viết Máu lạnh cực hấp dẫn. Nhà văn không dùng sổ tay ghi chép, không dùng máy ghi âm tất cả các cuộc phỏng vấn. Tất cả những gì nghe được trong thời gian hơn 3 năm, sau đó được ông tường thuật ở dạng tiểu thuyết, trong thời gian gần 1 năm. Cuốn sách ngót 400 trang, một trong số thành tựu lớn nhất của văn học Mỹ đã khai sinh bằng cách như vậy. Tất cả nhờ trí tuệ tuyệt vời và trí nhớ hoàn hảo của Capote (nhà văn có chỉ số thông minh 125 và khả năng nhớ xấp xỉ 90% nội dung các cuộc phỏng vấn).

Bản thân Truman Capote xếp Máu lạnh vào dạng văn học Người thật-Việc thật-Thông tin thật, còn các chuyên gia coi ông như cha đẻ dòng tiểu thuyết non-fiction (phi hư cấu). Một bộ phận giới phê bình nghi ngờ tác giả ngụy tạo không ít tình huống, để tất cả tình tiết diễn ra hợp lý với cốt truyện, mặc dù vậy, tác phẩm vẫn được ca ngợi khắp thế giới, là sách viết về tội phạm bán chạy thứ 2 mọi thời đại (đứng sau Helta Skelter của Vincent Bugliosi).

Đến nay Máu lạnh đã 3 lần được chuyển thể lên màn ảnh rộng và một phim truyền hình nhiều tập.

Phim Máu lạnh lấy tên nguyên bản (In Cold Blood) do Richard Brooks chuyển thể thành kịch bản kiêm đạo diễn và nhà sản xuất phát hành năm 1967 nhận tới 4 đề cử tượng vàng Oscar (Đạo diễn xuất sắc nhất, Kịch bản chuyển thể xuất sắc nhất, Quay phim xuất sắc nhất và Nhạc phim hay nhất).

Truman Capote - thành viên Viện Văn chương Nghệ thuật quốc gia Mỹ 2 lần đăng quang giải O. Henry Memorial Short Story. Cha đẻ tiểu thuyết phi hư cấu qua đời ngày 25/8/1984 sau nhiều năm nghiện rượu và ma túy.

Ngọc Báu

((Nguồn: Truman Capote: pisarz z krwi i kości))