Cha mẹ nên khen thưởng như thế nào để trẻ thêm tự tin?

Được học nấu ăn cùng cha mẹ đôi khi cũng là một phần thưởng có ý nghĩa với con. Ảnh: Pexels.

Nếu bạn dạy con mình rằng mỗi khi cư xử tốt, chúng sẽ được thưởng một món quà, một chiếc kẹo hoặc một túi khoai tây chiên giòn, thì bạn đang làm hại chúng. Kẹo và thức ăn nhiều chất béo có thể khiến lượng đường tăng đột biến, điều này khiến não trẻ cảm thấy rất dễ chịu.

Về mặt phản ứng hóa học trong não, rất khó để cạnh tranh với lượng đường trong một thanh chocolate, và có thể, khi trẻ lớn lên, muốn cảm thấy thỏa mãn, não của con sẽ đòi hỏi đồ ngọt hoặc một số sản phẩm khác để thỏa mãn cơn phụ thuộc vào đường mà chúng ta đã tạo ra. Nếu bạn không muốn con mình dùng đồ ăn như một cách để cảm thấy hài lòng về bản thân thì tôi khuyên bạn không nên dùng đồ ăn làm phần thưởng.

Trong một số trường hợp, có thể khích lệ trẻ bằng các hoạt động liên quan đến ăn đồ ngọt. Ví dụ, nếu trẻ cư xử tốt trong suốt mùa hè, ta có thể thưởng cho chúng một chuyến đi đến cửa hàng kem. Trong hoạt động đó, đi dạo bên ngoài với bố hoặc mẹ cũng quan trọng không thua gì ăn kem.

Tuy nhiên, theo nguyên tắc chung, tôi khuyên bạn nên khuyến khích con bằng phần thưởng mang tính xã hội. Chẳng hạn như cảm ơn bé, chúc mừng bé, cho bé một đặc quyền nho nhỏ, chẳng hạn như giúp bạn đổ rác, hoặc dành thời gian cho bé và ngồi trên sàn chơi trò chơi bé yêu thích.

Một điều rất quan trọng là bạn phải tính đến sở thích và ưu tiên của con khi lựa chọn phần thưởng. Một số trẻ thích giúp bố mẹ nấu ăn và một số khác lại thích giúp bố mẹ rửa xe. Đối với một số trẻ em, cách khích lệ tốt nhất là vẽ tranh cùng mẹ, với một số bé khác lại là cùng đọc một câu chuyện hay.

Dù bạn sử dụng cách nào, hãy nhớ rằng phần thưởng không phải là động lực thúc đẩy trẻ, mà động lực là một kết quả dễ chịu giúp lặp lại các hành vi tích cực để chúng có thể diễn ra một cách tự nhiên. Dọn bát đĩa để đổi lấy việc ngồi vẽ tranh với mẹ hầu như chẳng có ích gì đối với một đứa trẻ. Con sẽ không học được tầm quan trọng của việc phải hoàn thành trách nhiệm của mình mà chỉ biết việc làm như vậy thì hữu ích như thế nào.

Theo nghĩa này, điều quan trọng cần lưu ý là nên khích lệ sau khi trẻ làm được điều gì đó có giá trị (“Con đã dọn bàn sạch sẽ nên tối nay chúng ta sẽ đọc hai truyện”) và không nên khen thưởng để trao đổi lấy thứ khác, (“Nếu con dọn bàn sạch sẽ, chúng ta sẽ đọc hai truyện”).

Mặc dù có vẻ như đó chỉ là một khác biệt nhỏ nhưng đối với bộ não của trẻ, điều đó có tầm quan trọng to lớn bởi vì chúng đang học hai điều khác nhau. Trong trường hợp đầu tiên, đứa trẻ lớn lên một cách tự tin và hài lòng. Còn trong trường hợp thứ hai, đứa trẻ sẽ cảm thấy rằng cha mẹ không tin tưởng mình và mình giống như một con lừa cần một củ cà rốt để cư xử đúng mực.

Álvaro Bilbao/ Thái Hà Books & NXB Lao động