'Chạm' vào nét xưa

Anh Võ Hữu An bên tác phẩm Cửu long tranh châu

Bén duyên

Chiều muộn, tôi tìm về cơ sở mộc của anh Võ Hữu An nép mình bên trong Thành nội. Vợ chồng anh An vừa trở về từ Hội chợ Làng nghề Việt Nam lần thứ 21 tại Hà Nội. Chuyến đi dài nhưng mang theo niềm vui khi có thêm mấy đơn hàng mới, thêm cơ hội để đưa những sản phẩm tinh xảo xứ Huế đi xa hơn.

Trong xưởng, những bộ trường kỷ, tủ chưng, tủ thờ, sập, tranh treo, bàn ghế gỗ được chạm khắc tinh xảo nằm ngổn ngang như đang chờ đến khoảnh khắc được bước vào đời sống mới. Vài sản phẩm đã được bọc kín cẩn thận, sẵn sàng rời xưởng.

“Nét chạm trổ trên sản phẩm đều được thực hiện hoàn toàn bằng tay. Người ta mê sản phẩm của tôi vì làm thủ công tuyệt đối. Mỗi tác phẩm là một độc bản, không cái nào giống cái nào. Khác với sản phẩm chạm khắc bằng máy, cả trăm cái cũng chỉ từ một khuôn”. Anh An chia sẻ, mắt ánh lên niềm tự hào của người thợ tâm huyết với nghề.

Những sản phẩm được chạm khắc hoàn toàn bằng tay luôn đòi hỏi thời gian dài, sự tỉ mỉ và kiên trì cao. Giá thành vì thế cũng cao hơn. Anh An cho biết, trong các họa tiết anh thường chạm khắc, nổi bật nhất vẫn là long, lân, quy, phụng; bát tiên; mai, lan, cúc, trúc; đào, lê, lựu… Đó là những biểu tượng văn hóa đặc trưng của Á Đông, gắn liền với tinh thần cung đình Huế.

Đến với nghề từ năm 1990, khi còn là cậu thanh niên chưa tròn 16 tuổi, đến nay, anh đã trải qua 35 năm miệt mài sống cùng tiếng đục, tiếng bào. Anh cho biết, nguyên liệu anh thường chọn để chế tác thường là gỗ gõ. Loại gỗ này bền chắc, ít mối mọt, ít cong vênh, vân gỗ đẹp và thớ mịn, phù hợp cho việc chạm trổ tinh xảo.

Gỗ gõ có màu vàng nhạt, nhưng để trở thành những sản phẩm mang vẻ trầm cổ kính, người thợ phải trải qua một quy trình tỉ mỉ. Trước hết gỗ phải được phơi đủ nắng giúp hạn chế cong vênh, nứt nẻ. Sau khi chế tác xong, từng thớ gỗ được quét lên một lớp vôi, chỉ cần 30 phút là màu gỗ đã chuyển sang tông nâu trầm ấm; nếu ngâm lâu, màu gỗ sẽ càng thẫm hơn. Để bề mặt sản phẩm bóng đẹp và sống động, còn phải trải qua nhiều bước, từ lên các lớp lót, chùi nhám cẩn thận, cuối cùng là đánh xi để làm nổi bật vân gỗ, tạo độ bóng và chiều sâu.

Niềm tự hào của anh An sau nhiều năm làm nghề là vinh dự được tham gia trùng tu, phục dựng nhiều tác phẩm trong di tích lịch sử chốn Kinh kỳ

Còn đó niềm tự hào

Nếu hỏi anh An, điều khiến anh tự hào nhất sau hơn ba thập kỷ gắn bó với nghề, anh không cần suy nghĩ lâu, đó chính là được góp phần vào công việc phục chế các di tích lịch sử của Huế, những công trình mang hồn cốt của đất Cố đô.

Từ năm 2007, bước chân anh đã rong ruổi khắp những thềm rêu phong của các di tích, hiện diện trong nhiều hạng mục trùng tu. Nhiều tác phẩm được anh phục chế như tranh gương, kiệu các bà, bàn kinh, lồng đèn, những bộ bàn ghế nội thất, sập, hoành phi… đang hiện hữu trong không gian trang nghiêm của cung Diên Thọ, Thái Bình Lâu, Triệu Tổ Miếu, điện Thái Hòa ở Đại Nội. Còn tại lăng Gia Long, những áng thờ, bàn soạn, bệ khánh, khung tranh… tại đây đều được anh An dày công chế tác.

Song song với việc làm nghề, anh An còn tận tâm truyền lửa cho nhiều lớp học trò. Nhiều người trong số họ giờ đã trở thành những người thợ giỏi, đủ sức đứng vững với nghề. Những lúc cao điểm, xưởng mộc của anh An có khi tạo công việc cho hơn chục lao động.

Anh chia sẻ, vài năm trở lại đây, thú chơi đồ gỗ chạm trổ thủ công mang nét xưa đang dần được yêu thích trở lại. Theo anh, bởi đồ gỗ thủ công có thể bền hàng trăm năm, truyền từ đời này sang đời khác như một di sản tinh thần. Đó là những giá trị mà các sản phẩm công nghiệp khó lòng có được.

Hà Lê