Chặn 'rau bẩn' vào bàn ăn: Phải siết quản lý từ đồng ruộng

Cần cơ chết giám sát chặn chẽ khâu thu mua để rau an toàn đảm bảo trong chuỗi cung ứng - Ảnh: VGP/Đỗ Hương

Tăng cường truy xuất nguồn gốc

Ông Tạ Văn Tường, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội cho biết, Hà Nội là địa phương có diện tích sản xuất rau lớn, khoảng 33.000 ha, sản lượng 735.000 tấn/năm, đáp ứng được 60% nhu cầu tiêu dùng. Phần còn lại phải nhập từ các tỉnh và nguồn hàng nhập khẩu.

Thành phố đã sớm ban hành nhiều chính sách phát triển vùng sản xuất tập trung, hỗ trợ chứng nhận VietGAP, hữu cơ, tuần hoàn… Tuy nhiên, sản xuất vẫn manh mún, chủ yếu là nông hộ nhỏ lẻ, thiếu pháp nhân, khó xây dựng thương hiệu. Đây chính là "điểm nghẽn" khiến rau sạch khó cạnh tranh với rau giá rẻ, và cũng tạo cơ hội cho thương lái gian lận.

Để quản lý rau an toàn, Hà Nội đã triển khai hệ thống truy xuất nguồn gốc với hơn 3.000 doanh nghiệp, 11.000 sản phẩm đăng ký. Tuy vậy, ông Nguyễn Thành Trung, Phó Trưởng phòng Chất lượng và Phát triển Thị trường (Sở NN&MT), cho biết việc thực hiện vẫn gặp khó khăn.

Hiện mới dừng lại ở tem truy xuất tĩnh, chưa cập nhật hằng ngày. Người nông dân và doanh nghiệp nhỏ còn thiếu ý thức ghi chép, cập nhật dữ liệu. Trong khi đó, chi phí để vận hành tem điện tử động lại cao, nhiều hợp tác xã khó đáp ứng.

Điều này khiến mã QR truy xuất nguồn gốc nhiều khi chỉ mang tính tham khảo, chưa đủ sức ngăn chặn gian lận.

Ông Nguyễn Văn Thuần, Phó Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt và BVTV Hà Nội, cho biết trên địa bàn có nhiều chuỗi cung ứng nông sản an toàn, tiêu biểu như HTX Rau quả sạch Chúc Sơn. Nhưng khó khăn lớn nhất vẫn là thiếu nhân lực quản lý chuỗi, sự liên kết giữa "bốn nhà" (Nhà nước – doanh nghiệp – nông dân – nhà khoa học) chưa thực sự hiệu quả.

Quá trình đô thị hóa khiến đất sản xuất thu hẹp, hợp tác xã chưa phát huy hết vai trò, nhiều đơn vị chưa đủ tiêu chuẩn VietGAP. Hệ quả là chuỗi cung ứng an toàn bị đứt gãy, dễ bị chen ngang bởi rau trôi nổi

Giải pháp từ thực tiễn để bảo vệ người tiêu dùng

Mới đây, UBND TP Hà Nội đã chỉ đạo thành lập đoàn liên ngành kiểm tra bếp ăn trường học. Ông Đặng Thanh Phong, Chi cục trưởng Chi cục An toàn Vệ sinh Thực phẩm, nhấn mạnh: tất cả đơn vị cung cấp thực phẩm phải có hồ sơ pháp lý, nhân viên được đào tạo thường xuyên, tuân thủ quy định của Luật ATTP.

Giám sát sẽ được thực hiện cả định kỳ và đột xuất. Nếu phát hiện vi phạm, có thể xử lý hành chính, đình chỉ hoạt động hoặc chuyển cơ quan công an xem xét trách nhiệm hình sự.

Ngành Giáo dục Hà Nội cũng yêu cầu các trường công khai nguồn gốc thực phẩm qua mã QR, giấy tờ hợp đồng, đồng thời thành lập tổ giám sát nội bộ có phụ huynh tham gia. Trách nhiệm cuối cùng thuộc về hiệu trưởng – người đứng đầu đơn vị.

Bà Trần Thị Dung, Phó Chủ tịch Hội Bảo vệ Người tiêu dùng Việt Nam, cho rằng "lỗ hổng hệ thống" là nguyên nhân lớn nhất. Các quy định đã có, nhưng việc tổ chức thực hiện rời rạc. Khâu thu mua trung gian gần như bị bỏ ngỏ, khiến rau bẩn dễ dàng "lọt" vào chuỗi cung ứng.

Theo bà Dung, Hà Nội cần xây dựng hệ thống truy xuất thống nhất, đào tạo cán bộ quản lý và cả người sản xuất. Nếu thực hiện nghiêm túc, chỉ 3 năm có thể thay đổi rõ rệt. Nếu không, "5 năm nữa người dân vẫn phải ăn rau bẩn như hiện nay".

Theo bà Đặng Thị Hương, Giám đốc chứng nhận Vinacert, quy định hiện nay chỉ kiểm tra định kỳ 12 tháng/lần, trong khi rau củ là mặt hàng có rủi ro cao. Giấy chứng nhận chỉ phản ánh tại thời điểm cấp, không đảm bảo suốt năm.

Doanh nghiệp sản xuất phải chịu trách nhiệm chính về chất lượng sản phẩm. Các tổ chức chứng nhận và cơ quan quản lý chỉ giám sát, kiểm tra bổ sung. Bà Hương đề xuất rút ngắn thời gian giám sát, đồng thời xây dựng cổng thông tin chung để minh bạch toàn bộ dữ liệu vùng trồng, sản lượng, lô hàng – giúp người tiêu dùng kiểm chứng dễ dàng hơn.

Luật sư Chu Quỳnh Vương nhấn mạnh: hành vi gian lận nguồn gốc rau xanh đã là vi phạm pháp luật, có thể bị xử phạt hành chính hoặc hình sự tùy hậu quả. Không cần chờ đến khi gây ngộ độc mới xử lý. Đây là thông điệp mạnh mẽ cho những doanh nghiệp cố tình "lách luật".

Ông Nguyễn Tuấn Hồng, HTX Rau an toàn Bắc Hồng, cho rằng gốc rễ vấn đề nằm ở khâu sản xuất. Muốn rau an toàn thực sự đến tay người tiêu dùng, cần quản lý ngay từ đầu, hỗ trợ vốn, lao động, kỹ thuật cho nông dân. Chỉ kiểm tra, xử phạt không thể giải quyết tận gốc.

Ông đề nghị có chính sách tín dụng ưu đãi cho HTX, hỗ trợ đầu tư nhà màng, thiết bị hiện đại, đào tạo kỹ sư nông nghiệp trẻ. Khi nông dân có đủ điều kiện sản xuất, chuỗi rau sạch mới bền vững.

Từ đồng ruộng đến bàn ăn, mỗi mắt xích trong chuỗi sản xuất – thu mua – sơ chế – phân phối đều phải được giám sát chặt chẽ.

Các chuyên gia, nhà quản lý và đại diện doanh nghiệp đều thống nhất: muốn chặn "rau bẩn", cần thay đổi tư duy quản lý từ tiền kiểm sang hậu kiểm, áp dụng công nghệ số, đào tạo nhân lực và xử lý nghiêm vi phạm.

Rau sạch không chỉ là nhu cầu thiết yếu của từng gia đình, mà còn là uy tín của cả hệ thống quản lý nhà nước. Nếu các giải pháp không được thực thi đến nơi đến chốn, những cảnh báo hôm nay sẽ tiếp tục lặp lại trong nhiều năm tới.

Người dân, đặc biệt là trẻ em trong các trường học, xứng đáng được sử dụng thực phẩm an toàn, sạch và minh bạch. Đã đến lúc các cơ quan chức năng, doanh nghiệp và xã hội cùng chung tay hành động quyết liệt để biến điều đó thành hiện thực.

Theo Baochinhphu.vn