Chánh án TAND Tối cao nêu 5 lý do cần cơ chế bổ nhiệm thẩm phán nước ngoài
Chánh án Nguyễn Văn Quảng cho rằng cần có cơ chế bổ nhiệm thẩm phán nước ngoài để đáp ứng yêu cầu đặc thù, vượt trội, đảm bảo hiệu quả và đặc biệt là để tạo niềm tin cho nhà đầu tư quốc tế.
Chiều 4-12, Quốc hội thảo luận tại tổ về dự án Luật Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế.
Phát biểu tại tổ, Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Văn Quảng chia sẻ ông có dịp tiếp xúc với nhiều nhà đầu tư trong và ngoài nước, đặc biệt là các nhà đầu tư quốc tế. Họ chỉ đặt ra hai câu hỏi lớn.
Thứ nhất, cơ chế nào cho việc đưa dòng vốn vào và rút dòng vốn ra khỏi Trung tâm Tài chính quốc tế?
Thứ hai, nếu phát sinh tranh chấp giữa các thành viên trong trung tâm hoặc giữa thành viên trung tâm với đối tác ngoài trung tâm trong nước hay quốc tế, thì cơ chế giải quyết là gì? Áp dụng pháp luật nào? Ai là cơ quan phán quyết?...
Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Văn Quảng phát biểu tại tổ. Ảnh: TRỌNG PHÚ
Ông Quảng cho rằng có nhiều cơ chế giải quyết tranh chấp, nhưng tòa án vẫn là thiết chế quan trọng nhất để đảm bảo khi xảy ra tranh chấp, có một cơ quan quyền lực nhà nước đứng ra giải quyết.
Chánh án TAND Tối cao cũng chia sẻ khó khăn trong quá trình triển khai xây dựng dự án Luật, do Việt Nam chưa có thực tiễn trong giải quyết tranh chấp trong Trung tâm tài chính.
“Đội ngũ cán bộ giai đoạn đầu cũng thiếu kinh nghiệm, hiểu biết về lĩnh vực này gần như là con số 0”- ông Quảng nói và cho rằng đây là một thách thức lớn, TAND Tối cao cũng đã đi khảo sát một số mô hình ở Trung Quốc và Anh, nhưng cũng chỉ tiếp cận được ở góc độ hẹp.
Cũng theo người đứng đầu ngành tòa án, đây là một “sân chơi quốc tế”, nên có sự khác biệt lớn giữa hệ thống pháp lý của ta với các nước. Việt Nam hiện vận hành theo hệ thống dân luật, trong khi tòa án thuộc Trung tâm tài chính quốc tế lại hoạt động theo hệ thống thông luật – tức hệ thống pháp luật Anh. Hệ thống này đề cao án lệ và trình tự, thủ tục xét xử mang tính ngắn gọn, linh hoạt…
Chánh án TAND Tối cao sau đó dành thời gian làm rõ một số vấn đề đại biểu đang quan tâm, trong đó có quy định về thẩm phán.
Dự thảo luật đề xuất cho phép thẩm phán là người nước ngoài, trong khi theo pháp luật hiện hành, thẩm phán phải là công dân Việt Nam. Ông Quảng cho hay chúng ta cần có cơ chế bổ nhiệm thẩm phán nước ngoài để đáp ứng yêu cầu đặc thù, vượt trội, đảm bảo hiệu quả và đặc biệt là để tạo niềm tin cho nhà đầu tư quốc tế.
“Đây là yếu tố then chốt để bảo đảm uy tín của thiết chế tài phán trong môi trường tài chính quốc tế”- Chánh án TAND Tối cao nói và nêu 5 lý do cần có thẩm phán là người nước ngoài.
Thứ nhất, Nghị quyết 222 của Quốc hội xác định ngôn ngữ hoạt động trong Trung tâm tài chính quốc tế là tiếng Anh hoặc tiếng Anh kèm theo bản dịch tiếng Việt. “Hiện tất cả đội ngũ công chức ngành tòa án chưa ai đủ trình độ về ngôn ngữ để đảm bảo xét xử bằng tiếng Anh chuyên ngành, nhất là tiếng Anh chuyên ngành về kinh tế, quốc tế”- ông Quảng nhấn mạnh.
Ông cho hay vừa qua Đà Nẵng chọn được 10 nhân tài chuẩn bị cho Trung tâm tài chính quốc tế, trong đó có một người học ở Anh về. Nhân sự này được cử đi đào tạo nhưng khả năng sau này về, nếu có cũng chỉ làm thư ký chứ chưa làm thẩm phán được.
Thứ hai, về trình độ pháp lý, Chánh án TAND Tối cao thông tin: “Hầu hết thẩm phán ở Việt Nam hiện này đều không được đào tạo theo hệ thống thông luật, tức là học luật ở các quốc gia như Singapore, Anh, Mỹ. Trong khi ở Trung tâm tài chính quốc tế phải xét xử theo hệ thống thông luật”.
Thứ ba, để bổ nhiệm thẩm phán đòi hỏi kinh nghiệm xét xử, nhưng ông Quảng khẳng định ở Việt Nam chưa một ai có kinh nghiệm xét xử các vụ kiện mang tính quốc tế liên quan vấn đề tài chính và thương mại, đầu tư.
Thứ tư, về uy tín của thẩm phán, Chánh án Nguyễn Văn Quảng nhấn mạnh “các bên đều nhìn vào ông thẩm phán để có niềm tin”, nên uy tín của thẩm phán rất quan trọng. Đó phải là người có kinh nghiệm giải quyết các vụ kiện mà các bên tin phán quyết của thẩm phán đó hoàn toàn độc lập, khách quan, không bị tác động bởi yếu tố nào.
Thứ năm, về thực tiễn, Chánh án TAND Tối cao cho biết ông từng đi nghiên cứu Trung tâm tài chính quốc tế ở Dubai. Dubai là quốc gia có tốc độ phát triển rất nhanh và có hai trung tâm tài chính quốc tế.
Nhưng để chuẩn bị cho việc đó, 10 năm đầu, Trung tâm tài chính quốc tế Dubai hoàn toàn thuê tòa án và thẩm phán để giải quyết tranh chấp. Họ thuê tòa án ở Singapore hay ở HongKong, ở Anh để xét xử. Và sau khi đủ điều kiện thành lập tòa án thì thuê thẩm phán xét xử từng vụ việc.
“Thời điểm tôi sang là đầu năm 2025, họ nói mới có 30-45% thẩm phán là người bản địa và họ phải đào tạo trong 10 năm mới có kết quả này”- ông Quảng chia sẻ và khẳng định đó là những lý do vì sao cần người thẩm phán là người nước ngoài.
“Đây không phải đánh mất chủ quyền quốc gia mà thẩm phán người nước ngoài vẫn do Chủ tịch nước bổ nhiệm, trên cơ sở đề nghị của Chánh án TAND Tối cao”- ông Quảng nhấn mạnh.
Tuy nhiên, ông Quảng thừa nhận thách thức lớn là tìm người đáp ứng đủ tiêu chuẩn và họ có đồng ý về làm việc hay không, đồng thời chúng ta có đủ nguồn lực để thu hút họ hay không. Trước mắt, theo ông, cần có quy định pháp luật làm cơ sở để triển khai, tạo khuôn khổ thu hút nguồn lực phù hợp.
