Chấp nhận rủi ro trong hoạt động khoa học, nhà nghiên cứu có thể được miễn trách nhiệm hình sự

Với 435/ 438 đại biểu tham gia biểu quyết tán thành, sáng nay (27/6), Quốc hội đã thông qua Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Trước khi bấm nút, Quốc hội đã nghe Báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Khoa học, công nghệ (sửa đổi) và đổi mới sáng tạo.

Về chấp nhận rủi ro trong hoạt động khoa học, công nghệ (sửa đổi) và đổi mới sáng tạo (KH,CN&ĐMST) và thử nghiệm có kiểm soát đối với công nghệ, quy trình, sản phẩm, dịch vụ, mô hình kinh doanh mới, tiếp thu ý kiến của đại biểu Quốc hội, dự thảo Luật đã xác lập nguyên tắc chấp nhận rủi ro trong hoạt động KH, CN&ĐMST, gắn với các biện pháp quản trị rủi ro phù hợp và giao Chính phủ quy định tiêu chí xác định rủi ro được chấp nhận, quy trình đánh giá việc tuân thủ quy trình, quy định; đồng thời, thiết lập khuôn khổ pháp lý cho cơ chế thử nghiệm có kiểm soát, đảm bảo vừa khuyến khích sáng tạo, vừa bảo vệ lợi ích cộng đồng.

Về cơ chế đặc biệt trong giải mã công nghệ, mua bí quyết công nghệ (Điều 31), Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) cho rằng, thể chế hóa nội dung này trong Nghị quyết số 57-NQ/TW, dự thảo Luật đã quy định tổ chức chủ trì nhiệm vụ KH,CN&ĐMST được áp dụng cơ chế đặc biệt trong việc chỉ định và chi trả cho chuyên gia, mua trực tiếp theo giá thỏa thuận công nghệ, sản phẩm để giải mã công nghệ trong phát triển công nghệ chiến lược, mua bí quyết công nghệ.

Về hỗ trợ doanh nghiệp đầu tư phát triển công nghệ chiến lược (Điều 36), tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội, dự thảo Luật đã chỉnh lý nội dung Nhà nước thực hiện chính sách hỗ trợ, đầu tư, hợp tác và giao nhiệm vụ cho doanh nghiệp để phát triển công nghệ chiến lược quy định tại Điều 36 như sau: Đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, dịch vụ hỗ trợ chuyên biệt trong khu công nghiệp, khu công nghệ cao để thu hút doanh nghiệp đầu tư xây dựng cơ sở thí nghiệm, nghiên cứu dùng chung; Đầu tư xây dựng cơ sở vật chất, thiết bị cho cơ sở thí nghiệm, nghiên cứu dùng chung để thu hút doanh nghiệp cùng tham gia khai thác, vận hành.

Về cơ chế tài chính, quản lý tài sản và kết quả nghiên cứu trong hoạt động KH,CN&ĐMST, tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội và thể chế hóa Nghị quyết số 57-NQ/TW, Nghị quyết số 68-NQ/TW, UBTVQH đã chỉ đạo bổ sung và chỉnh lý dự thảo Luật theo hướng chuyển mạnh từ “quản lý chi tiêu” sang “quản trị theo kết quả”.

Theo đó, khoán chi theo kết quả cuối cùng, tăng tính linh hoạt và tự chủ; Giao quyền sở hữu tài sản và kết quả nghiên cứu cho tổ chức chủ trì ngay khi hình thành, không hoàn trả ngân sách, không ghi tăng vốn Nhà nước; Thương mại hóa kết quả nghiên cứu linh hoạt, lợi nhuận được tái đầu tư hoặc dùng để khuyến khích sáng tạo; Phân bổ theo hiệu quả đầu ra; Thiết lập hệ thống quỹ tài chính đồng bộ, chấp nhận rủi ro có kiểm soát, hỗ trợ linh hoạt cho các hoạt động ĐMST.

Luật vừa thông qua cũng quy định tổ chức, cá nhân thực hiện nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo được loại trừ trách nhiệm hành chính, miễn trách nhiệm dân sự đối với thiệt hại gây ra cho Nhà nước. Điều kiện là đã tuân thủ đầy đủ quy trình, quy định trong quá trình triển khai thực hiện nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo và không có hành vi gian lận, cố ý vi phạm pháp luật, không sử dụng sai mục tiêu, phạm vi kinh phí.

Tổ chức thực hiện nhiệm vụ KH,CN&ĐMST sử dụng ngân sách nhà nước, kinh phí hợp pháp khác của đơn vị sự nghiệp công lập, kinh phí của doanh nghiệp nhà nước không phải hoàn trả kinh phí đã sử dụng đúng mục tiêu, phạm vi. Điều kiện là đã tuân thủ đầy đủ quy định quản lý nhiệm vụ, quy trình thực hiện, nội dung nghiên cứu, biện pháp phòng ngừa rủi ro nhưng kết quả của nhiệm vụ không đạt được mục tiêu đề ra.

Đặc biệt, luật quy định loại trừ trách nhiệm hình sự theo quy định của Bộ luật Hình sự đối với rủi ro trong nghiên cứu, thử nghiệm, áp dụng tiến bộ khoa học, kỹ thuật và công nghệ. Quốc hội giao Chính phủ quy định chi tiết điều này; quy định tiêu chí xác định rủi ro được chấp nhận, quy trình đánh giá việc tuân thủ quy trình, quy định trong phê duyệt, quản lý, thực hiện nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo.

T.L