Chất lượng nhà trọ công nhân: Đến lúc cần có tiêu chuẩn?

Chỗ ở tạm bợ

Trong khuôn khổ của dự án “Nâng cao chất lượng chỗ ở đảm bảo an toàn và đáp ứng tiêu chí đề ra cho lao động di cư trong nước và gia đình tại Việt Nam” thí điểm tại xã Kim Chung, huyện Đông Anh và thị trấn Chi Đông, Quang Minh, huyện Mê Linh do Hội Liên hiệp Phụ nữ Hà Nội phối hợp với Tổ chức Di cư quốc tế triển khai từ tháng 11/2023, một khảo sát với 420 người lao động và một số chủ nhà trọ cho thấy: 25% người được hỏi cho biết họ không hài lòng với nguồn nước được cung cấp, 20% không hài lòng với hệ thống thông gió, 24% với hệ thống ánh sáng và 22% với hệ thống thu gom rác tại nhà trọ.

Đa phần công nhân lao động thuê trọ những căn phòng nhỏ, hẹp, thiếu thốn các điều kiện đảm bảo an toàn. Ảnh: Phương Ngân

Đa phần các phòng trọ đều không có nội thất hoặc chỉ có một số nội thất cơ bản. Có 21% người khảo sát cho biết họ sẽ phải tự chi trả việc sửa chữa nhà nếu xảy ra hỏng hóc hoặc cần bảo trì. Một số gia đình thuê nhà trọ có diện tích nhỏ khoảng 10m2 nhưng số người ở lại khá đông, từ 4-5 người, tiềm ẩn nguy cơ gây ra rủi ro khi có dịch bệnh, hỏa hoạn. 27% người được hỏi cho biết họ vẫn phải dùng chung nhà tắm, nhà vệ sinh và 7% dùng chung bếp, khu vực nấu ăn.

Khảo sát cũng cho thấy, 58% phụ nữ và 45% nam giới cho biết an ninh là một trong những yếu tố quan trọng nhất khi tìm nơi thuê trọ. Hơn 30% người được hỏi cảm thấy phòng trọ quá nóng khi đến mùa hè. Có 80% người được hỏi cho biết họ cảm thấy phòng trọ của mình chưa được thiết kế đảm bảo an toàn, thiếu an tâm về phòng cháy chữa cháy, kết cấu xây dựng và nguồn nước sinh hoạt…

Tại Hội thảo “Tham vấn các tiêu chí về nhà trọ an toàn, thân thiện cho lao động di cư”, bà Park Mihyung, Trưởng đại diện Tổ chức Di cư Quốc tế tại Việt Nam cho rằng: lao động di cư trong nước đang tham gia rất nhiều trong các ngành kinh tế mũi nhọn và đóng góp thiết yếu trong lực lượng lao động của Việt Nam, cả trong lĩnh vực chính thức và phi chính thức. Phần đông người lao động di cư đến tìm kiếm cơ hội kinh tế tốt hơn, và nhiều người trong số họ tìm kiếm công việc tại các khu công nghiệp lớn như ở huyện Đông Anh và Mê Linh thuộc thành phố Hà Nội.

Hiện tại, vẫn chưa có các quy định của pháp luật chính thức hướng dẫn các chủ nhà trọ về việc cung cấp điều kiện sống tối thiểu tại các khu nhà trọ cho lao động, đặc biệt là người lao động làm việc tại các khu công nghiệp, cũng là đối tượng dễ bị tổn thương khi tìm kiếm các chỗ ở đảm bảo.

Dù chính quyền địa phương đã có những nỗ lực để khắc phục khó khăn, vướng mắc trong việc giải quyết chỗ ở cho lao động di cư, song lao động di cư vẫn còn gặp rất nhiều trở ngại để hòa nhập với nơi ở mới. Có thể kể đến như việc lao động di cư thường giao kết các hợp đồng không chính thức, hưởng mức thu nhập thấp và hạn chế đăng ký các gói bảo trợ xã hội, khó tiếp cận với các dịch vụ công về sức khỏe, giáo dục… Với những gánh nặng này, lao động di cư thường sẽ lựa chọn chỗ ở tạm bợ và với giá cả hợp lý.

Bà Park cho biết, kết quả khảo sát của Tổ chức Di cư quốc tế cho thấy, rất nhiều lao động di cư đang phải đối mặt với điều kiện sống không an toàn, thiếu an ninh. Đáng quan ngại hơn, 10% chủ nhà trọ không có hợp đồng thuê trọ chính thức cho người lao động thuê, một số người có hợp đồng lao động với điều khoản không rõ ràng, khiến họ không được đảm bảo việc cư trú. Các công ty cũng gặp nhiều trở ngại tìm phương thức hỗ trợ người lao động đặc biệt là người lao động sống bên ngoài khu ký túc xá của công ty.

Cần đặt tiêu chí cho nhà trọ

Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ Hà Nội Lê Kim Anh cho biết: Hiện nay, Hà Nội có 10 khu công nghiệp được thành lập và đi vào hoạt động với tổng diện tích hơn 1.300ha. Đến hết năm 2022, số lao động làm việc tại các khu công nghiệp có khoảng 167 nghìn người. Thành phố hiện nay có 4 dự án nhà ở cho công nhân lao động các khu công nghiệp đã và đang tiến hành xây dựng dự án với tổng công suất thiết kế cho khoảng 22.420 chỗ ở, đã hoàn thành được 8.388 chỗ ở và bố trí cho công nhân thuê được 8.082 chỗ ở.

Trong đó, khu nhà ở công nhân thí điểm tại Kim Chung, huyện Ðông Anh có diện tích 20ha, gồm 24 đơn nguyên nhà 5 tầng, 4 tòa nhà 15 tầng, đáp ứng khoảng 12 nghìn chỗ ở. Ngoài ra, khu nhà ở xã hội kết hợp thương mại cho công nhân thuê hoặc mua gồm 1 tòa nhà cao 12 tầng và 2 tòa nhà cao 9 tầng, tổng cộng có 484 căn hộ. Tuy nhiên, khu nhà chỉ đáp ứng được một phần nhỏ chỗ ở của người lao động. Nhiều công nhân vẫn phải thuê nhà trọ tại những khu nhà do người dân xây dựng trong khu dân cư.

Nhằm giải quyết nhu cầu về nhà ở cho công nhân, thực hiện Ðề án “Ðầu tư xây dựng ít nhất một triệu căn hộ nhà ở xã hội cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021-2030” của Thủ tướng Chính phủ, Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội đã ban hành Kế hoạch số 276/KH-UBND ngày 22/11/2023 về thực hiện chỉnh trang các khu công nghiệp trên địa bàn Thành phố với mục tiêu: Hỗ trợ công nhân lao động trong các khu công nghiệp ổn định cuộc sống, đảm bảo đáp ứng mặt bằng chung cuộc sống tại Hà Nội.

Theo đó, đến năm 2025, ít nhất xây dựng thêm được 1-2 khu nhà ở công nhân cho các khu công nghiệp đang hoạt động và đến năm 2030, 100% các khu công nghiệp được quy hoạch và triển khai đầu tư xây dựng nhà ở công nhân và thiết chế văn hóa cho người lao động.

Trong thời gian Thành phố chưa hoàn thiện khu nhà ở cho công nhân, việc đảm bảo công nhân lao động có chỗ ở an toàn, nâng cao chất lượng cuộc sống là điều hết sức quan trọng. Do đó, Dự án “Nâng cao chất chỗ ở bảo đảm an toàn và đáp ứng tiêu chí đề ra cho lao động di cư trong nước và gia đình tại Việt Nam” được triển khai, cùng với sự quyết tâm của cấp ủy chính quyền Thành phố và các địa phương sẽ góp phần thực hiện mục tiêu góp phần nâng cao nhận thức, hỗ trợ, cải thiện điều kiện sống, sinh hoạt của người lao động nhập cư ở các khu nhà trọ xung quanh khu công nghiệp, đặc biệt là lao động nữ.

Đại diện Tổ chức Di cư Quốc tế cũng đưa ra ý kiến về các tiêu chí đặt ra đối với các nhà trọ để phù hợp với yêu cầu của thực tiễn như áp dụng bộ tiêu chí cho loại hình nhà trọ cao tầng, chung cư mini. Bổ sung tiêu chí về an toàn phòng cháy, chữa cháy tại các nhà trọ, chung cư mini, nhà trọ cao tầng. Bổ sung Bộ Quy tắc ứng xử nơi công cộng, gia đình văn hóa, tổ dân phố văn hóa áp dụng cho nhà trọ thân thiện…

Bảo Thoa