Châu Á dõi theo Tổng thống Mỹ

Điều quan trọng...

Trước những quan niệm cho rằng Mỹ đang rút khỏi các sáng kiến khu vực trong khi Trung Quốc đang nỗ lực trở thành một quốc gia thay thế ổn định và đáng tin cậy, vấn đề đặt ra là liệu khu vực này sẽ tự tổ chức như thế nào trong tương lai?

Liệu Mỹ có tiếp tục ấn định chương trình nghị sự để phát triển một khu vực châu Á-Thái Bình Dương đa dạng và hội nhập hay không, hay khu vực này sẽ quay ngược trở lại như trước để hướng tới một Cộng đồng Đông Á mang tính thứ bậc nhiều hơn với Trung Quốc là nước đứng đầu?

Chuyến công du châu Á lần này của ông Trump sẽ làm giảm bớt những quan ngại về khả năng rút lui của Mỹ, hoặc sẽ làm gia tăng mối lo âu về sự thay đổi quyền lực đang ngày càng được đẩy nhanh trong khu vực.

Ông Trump có cơ hội rất lớn để đáp ứng mọi kỳ vọng và dập tắt các mối quan ngại của khu vực bằng cách tuyên bố Mỹ quyết tâm duy trì các cam kết liên minh, đảm bảo với các đồng minh và đối tác rằng lợi ích của họ sẽ được tính đến trong cách tiếp cận của ông ta trước những thách thức của khu vực, chẳng hạn như vấn đề Triều Tiên, nhấn mạnh tầm nhìn tích cực của ông ta liên quan đến sự vận hành của khu vực, làm rõ mối quan hệ mà ông ta đang tìm kiếm với Trung Quốc, đồng thời đưa ra những bằng chứng rõ ràng về cách thức mà Mỹ đang chuẩn bị để hợp tác với khu vực với mục đích "khai thông năng lực" của các dân tộc.

Người dân châu Á sẽ theo dõi chặt chẽ những gì mà ông Trump đưa ra trong các cuộc thảo luận nhằm hỗ trợ sự năng động về kinh tế của khu vực. Nhìn chung, các nước ở khu vực châu Á-Thái Bình Dương có xu hướng hoan nghênh sự tham gia của Mỹ khi xét đến việc Washington không có các tham vọng về lãnh thổ cũng như thế mạnh của nước này trong việc phát triển nguồn nhân lực và thúc đẩy sự đổi mới.

Trong khi đó, các nước trong khu vực sẽ xem xét một cách thận trọng bất kỳ nỗ lực nào của ông Trump nhằm thúc đẩy mối quan hệ giữa họ với Mỹ vì nó có thể buộc họ phải lựa chọn giữa một bên là nước láng giềng khổng lồ Trung Quốc và một bên là người bạn xa xôi Mỹ.

Lời kêu gọi gần đây của Ngoại trưởng Mỹ Rex Tillerson về việc cần có sự phối hợp giữa các nền dân chủ để bảo vệ sự tự do cũng như ngăn ngừa khả năng rơi vào nguy cơ rối loạn và xung đột được xem như một chiến lược mang tính phòng thủ dựa trên sự lựa chọn sai lầm, hoặc là ủng hộ tầm nhìn của Mỹ hoặc tán thành vai trò thống trị của Trung Quốc. Nếu Mỹ ép buộc các nước chọn một chiến lược như vậy có thể sẽ gây ra những phản ứng đầy thất vọng.

Tương tự, nếu những thông điệp chủ yếu trong chuyến công du châu Á lần này của ông Trump mang tính phòng thủ - ngăn chặn các chương trình hạt nhân và tên lửa của Triều Tiên, làm chậm lại tiến trình trỗi dậy của Trung Quốc, đảo ngược các mối quan hệ thương mại không công bằng giữa Mỹ và các nước trong khu vực - ông ta sẽ khiến các đối tác khu vực cảm thấy ít có lý do để ủng hộ Washington.

Thay vào đó, hầu hết các nhà lãnh đạo châu Á đều muốn chứng kiến ông Trump đưa ra lập trường rõ ràng về việc ủng hộ các quy tắc quốc tế và những giá trị chung, đồng thời cung cấp sự hỗ trợ hữu hình để thúc đẩy hội nhập và tăng trưởng kinh tế hơn nữa cho khu vực.

Xét cho cùng, đây là công thức mà Mỹ đã từng giúp củng cố sự ổn định của khu vực và thúc đẩy sự bùng nổ kinh tế của châu Á trong nhiều thập kỷ.

Những câu chuyện nhạt nhẽo về sức mạnh của Mỹ sẽ không có tác dụng. Không có quốc gia nào tỏ ý nghi ngờ việc Mỹ có sức mạnh chiến đấu lớn nhất trong lịch sử nhân loại. Nhưng điều quan trọng là Mỹ phải chứng minh được rằng Washington thấu hiểu nguyện vọng của khu vực và cam kết hợp tác với các nước trong khu vực nhằm cải thiện cuộc sống cho người dân của họ.

Tổng thống Trump (trái) gặp Thủ tướng Shinzo Abe tại Nhật Bản. ẢNH TƯ LIỆU

Những mục tiêu cốt lõi

Nhà chính trị học Sergey Sudakov nhận định rằng chuyến công du châu Á của Tổng thống Trump là nỗ lực "đa dạng hóa" chính sách châu Á của Washington bằng cách tham gia cuộc cạnh tranh nhất định với Trung Quốc trong khu vực.

Tuy nhiên, ấn phẩm Asian Review của Nhật Bản lại đưa ra nhận định rằng chuyến đi của ông Trump là sự lặp lại "di sản" của người tiền nhiệm Barack Obama, người đã tuyên bố về chính sách "Xoay trục hướng Đông" trong nhiệm kỳ hai.

Đồng thời, cũng giống như ông Obama, thừa nhận tầm quan trọng của khu vực đối với chính sách đối ngoại của Mỹ, ông Trump "đang quay lại hướng Đông" với các điều kiện khác nhau.

Ngay sau khi nhậm chức, ông Trump đã nhanh chóng ký sắc lệnh rút Mỹ khỏi Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) vốn được chính quyền Obama ký kết với các quốc gia then chốt trong khu vực.

Ông Trump lý giải cho quyết định này bằng lý do "bảo vệ lợi ích của người lao động Mỹ". Chuyên gia của Trung tâm nghiên cứu chiến lược Anton Tsvetov nhận định: "Việc rút Mỹ khỏi TPP đã làm giảm nghiêm trọng lòng tin của các nền kinh tế trong khu vực, những quốc gia đang tăng cường định hướng xuất khẩu."

Theo chuyên gia này, Chính quyền Trump đang "quay lại" chương trình nghị sự châu Á trong chính sách đối ngoại của mình. Ông Tsvetov nhận định, mặc dù các thành viên trong đội ngũ của ông Trump không bỏ qua châu Á, nhưng trong khu vực tồn tại những lo ngại nghiêm trọng rằng Mỹ sẽ quên khu vực này.

Lãnh đạo các quốc gia trong khu vực cũng lo sợ điều này bởi họ không muốn còn lại một mình trong sự ảnh hưởng của Trung Quốc. Khi còn là ứng cử viên tổng thống, ông Trump đã cáo buộc Trung Quốc thao túng đồng NDT, vi phạm quyền sở hữu trí tuệ của các Cty Mỹ và có chính sách tiêu cực đối với Đài Loan. Và sự thật là khi trở thành Tổng thống Mỹ, ông Trump đã có chính sách mềm mỏng hơn đối với Trung Quốc."

Sau chuyến thăm Nhật Bản và Hàn Quốc để chứng minh mối quan hệ liên minh bền chặt, chuyến thăm Trung Quốc kéo dài 2 ngày của ông Trump chính là câu trả lời rằng ông Trump đã "thừa nhận" nhà lãnh đạo của Trung Quốc.

Chuyên gia phân tích của Viện Brookings Ryan Hass cho rằng đối với Chủ tịch Tập Cận Bình, điều quan trọng là để ông Trump rời Trung Quốc với sự hài lòng về những mục tiêu cần đạt được là "thương mại" và "hợp tác cân bằng hơn trong vấn đề Triều Tiên."

Ông Trump đã tuyên bố rằng nhiều khả năng sẽ tiến hành cuộc gặp thượng đỉnh với Tổng thống Nga Vladimir Putin bên lề Hội nghị Cấp cao APEC ở Việt Nam. Tổng thống Trump nhấn mạnh, đây là một chuyến đi rất quan trọng và ông sẽ cùng người đồng cấp Nga "nói chuyện về vấn đề Ukraine".

Ông cũng nói rằng Tổng thống Nga "rất quan trọng" với Mỹ bởi có thể "hỗ trợ" Mỹ trong việc ổn định tình hình ở Syria và bán đảo Triều Tiên. Theo Giáo sư Sergey Sugakov của Viện khoa học quân sự Nga thì cho rằng Moscow, với tư cách là thành viên thường trực của HĐBA LHQ, có thể trở thành "người bảo lãnh" cho sự tồn tại của giới lãnh đạo cầm quyền Triều Tiên để thuyết phục Bình Nhưỡng có những nhượng bộ nhất định trong quá trình phát triển các loại vũ khí mới. Để làm được điều này và cũng để trở nên trung lập hơn, Nga phải thuyết phục Mỹ ngừng gây áp lực quân sự đối với Triều Tiên.

Ông Trump sẽ kết thúc chuyến công du châu Á với điểm đến cuối cùng là Philippines, nơi ông sẽ có cuộc gặp trong khuôn khổ Hội nghị Thượng đỉnh Mỹ-ASEAN. Dư luận chờ đợi cuộc gặp của ông Trump với Tổng thống nước chủ nhà Rodrigo Duterte, người cũng được gọi là "Donald Trump của Philippines." Mặc dù Philippines là đồng minh của Mỹ trong nhiều năm nhưng ông Duterte lại đang tích cực xích lại gần Nga và Trung Quốc.

Theo GĐ Trung tâm ASEAN thuộc Học viện Ngoại giao Nga Mgimo Viktor Sumsky, khu vực Đông Á với sự cạnh tranh ảnh hưởng của Mỹ và Trung Quốc đang khuyến khích các quốc gia trong khu vực "đa dạng hóa" quan hệ ngoại giao.

Giới phân tích cho rằng nếu ông Trump lựa chọn thực hiện theo cách đơn giản, chỉ thiên về những hành động mang tính tượng trưng nhằm phô trương sức mạnh của Mỹ chứ ít có thực chất thì chắc chắn các nước sẽ có xu hướng cảnh báo Mỹ rằng Washington có khả năng thua cuộc trong ván cờ dài hạn ở châu Á.

Do tầm quan trọng ngày càng tăng của châu Á đối với các lợi ích chiến lược toàn cầu của Mỹ, đó sẽ là một kết quả mà Washington không thể chấp nhận. Mặt khác, nếu ông Trump nắm bắt cơ hội trong chuyến đi này để chứng minh rằng Washington công nhận tầm quan trọng của châu Á đối với các lợi ích của Mỹ, hiểu được các vấn đề đang gây hứng khởi cho người dân trong khu vực và sẵn sàng hợp tác một cách nghiêm túc với các đối tác nhằm hỗ trợ sự ổn định và thịnh vượng thì chuyến thăm chắc chắn sẽ giúp tạo lập cho Mỹ chỗ đứng vững chắc hơn ở khu vực này.

Hồng Phúc