Châu Âu đánh mất vai trò trong giải quyết xung đột Nga - Ukraine?

(Từ trái sang) Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, Tổng thống Phần Lan Alexander Stubb và Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen tại cuộc gặp ở Washington, Mỹ ngày 18/8/2025. Ảnh: AA/TTXVN

Theo nhận định của Mick Hume, Tổng biên tập của Tạp chí Bảo thủ châu Âu (europeanconservative.com), trong khi chiến sự tại Ukraine vẫn chưa có hồi kết, một hậu quả gián tiếp của cuộc xung đột này đã trở nên rõ ràng: Liên minh châu Âu (EU) và Anh đang thất bại trong cuộc chiến chính trị xoay quanh Ukraine. Ông Hume lưu ý, tham vọng trở thành thế lực toàn cầu của EU đã bị phơi bày chỉ là ảo tưởng.

Brussels gạt ra ngoài bàn đàm phán

Ông Hume nhấn mạnh, Tổng thống Mỹ Donald Trump lại một lần nữa là người phá vỡ giấc mơ toàn cầu hóa của châu Âu. Ông Trump đã bất ngờ công bố thỏa thuận hòa bình với Nga mà gần như không thông báo trước cho các đồng minh châu Âu. Khi phái đoàn Mỹ gặp các nhà lãnh đạo Ukraine tại Geneva, các quan chức châu Âu bị "bỏ lại phía sau", thậm chí bị "gạt sang bên lề". Trong cùng thời điểm, các nhà lãnh đạo châu Âu lại tụ tập ở Nam Phi xa xôi, đắm chìm về vai trò quan trọng của mình. Họ tuyên bố rằng đề xuất "Nga - Mỹ cần được cải thiện".

Giới tinh hoa Brussels, thông qua tờ Politico, cố gắng nhấn mạnh tầm quan trọng của EU, trích dẫn lời một nhà lãnh đạo EU rằng một châu Âu hùng mạnh sẽ "chiếm một chỗ ngồi" tại bàn đàm phán thay vì chờ đợi được mời. Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen cũng tuyên bố về "vai trò trung tâm của EU trong việc đảm bảo hòa bình cho Ukraine phải được phản ánh đầy đủ".

Thực tế, châu Âu chỉ có thể thêm thắt vài gợi ý bên lề bất cứ điều gì Tổng thống Trump đang thảo luận với Nga và Ukraine. Ngay cả việc gây áp lực để đưa Moskva ngồi vào bàn đàm phán cũng chỉ trở thành hiện thực nhờ lời đe dọa áp đặt các lệnh trừng phạt dầu mỏ toàn cầu của chính quyền Trump - điều này mang lại kết quả nhanh hơn tất cả những nỗ lực của EU kể từ khi cuộc xung đột nổ ra vào tháng 2/2022.

EU thậm chí chưa thể thống nhất cách xử lý số tài sản Nga bị tịch thu mà Ukraine muốn tiếp cận. "Liên minh tự nguyện" do Tổng thống Pháp Macron và Thủ tướng Anh Starmer dẫn đầu đã không chứng tỏ được thiện chí hay khả năng bảo vệ lãnh thổ cho Ukraine.

Vấn đề còn vượt ra ngoài xung đột Ukraine, đe dọa tương lai quan hệ Mỹ - EU và vị thế toàn cầu của châu Âu. Mối quan hệ đặc biệt giữa Mỹ và châu Âu trong liên minh phương Tây luôn có vẻ tốt đẹp trên lý thuyết hơn là thực tế, và căng thẳng đã nổi lên kể từ khi Chiến tranh Lạnh kết thúc 35 năm trước. Quá trình này tăng tốc trong thời kỳ Trump với thế giới quan "Nước Mỹ trên hết", bác bỏ các chính sách toàn cầu hóa.

Những tham vọng trở thành một thế lực toàn cầu của châu Âu, trong khi thực tế lại ẩn náu dưới chiếc ô quân sự của Mỹ, đã bị phơi bày hoàn toàn.

Kêu gọi độc lập hơn

Ủy viên Quốc phòng châu Âu Andrius Kubilius phát biểu với trang tin Euronews hôm 2/12 rằng châu Âu cần có kế hoạch hòa bình riêng cho Ukraine và ngừng chờ đợi phía Mỹ chủ động. "Có lẽ chúng ta cần vượt qua một số vấn đề về tinh thần mà chúng ta thường chờ đợi khi Washington đưa ra một số kế hoạch. Tôi nghĩ rằng chúng ta nên đi theo hướng đó. Vì thực sự chúng ta cần phải độc lập hơn về cả khả năng phòng thủ lẫn vị thế địa chính trị", ông Kubilius nói.

Ông Kubilius nêu rõ Tổng thống Trump "chủ động" và "cố gắng mang lại hòa bình" là điều tốt, nhưng vấn đề là liệu đó có phải là "một nền hòa bình công bằng và lâu dài" hay không. Ông cảnh báo: "Một thỏa thuận tồi sẽ không chỉ tồi tệ đối với Ukraine mà còn tồi tệ đối với toàn bộ châu Âu vì chắc chắn chúng ta cần phải hiểu và cần phải nghiêm túc xem xét những gì các cơ quan tình báo của chúng ta nói rằng trong vài năm tới, Nga có thể sẵn sàng thực hiện phép thử với Điều 5 (của NATO)".

Những diễn biến trên một lần nữa nhấn mạnh đến khó khăn của châu Âu trong việc giành được một vị trí tại bàn đàm phán mặc dù châu Âu là nhà tài trợ lớn nhất về quân sự và hỗ trợ tài chính cho Ukraine, đồng thời đồng ý đảm bảo hầu hết các đảm bảo an ninh mà Kiev sẽ cần nếu hòa bình được thiết lập.

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron nhấn mạnh vào chiều 1/12 sau cuộc gặp với người đồng cấp Ukraine Volodymyr Zelensky rằng sẽ không có thỏa thuận nào được tiến hành nếu không có sự tham gia của châu Âu, đồng thời khẳng định rằng tiến trình này chỉ có thể tiến triển khi có sự tham gia của châu Âu "trên bàn đàm phán". Ông Macron nói thêm rằng vẫn chưa có quyết định nào được đưa ra và châu Âu sẽ tiếp tục thảo luận về các đảm bảo an ninh trong những ngày tới.

Tóm lại, châu Âu đang ở ngã rẽ quan trọng: hoặc tìm được tiếng nói độc lập và củng cố vị thế địa chính trị, hoặc tiếp tục đóng vai trò bên lề trong những quyết định định hình tương lai lục địa này.

Vũ Thanh/Báo Tin tức và Dân tộc