Châu Phi mất an ninh lương thực nghiêm trọng

An ninh lương thực giảm

AATM 2025 do Viện nghiên cứu chính sách châu Phi (Akademiya2063) và Viện nghiên cứu chính sách lương thực quốc tế (IFPRI) công bố.

Theo AATM, “nút thắt” cấu trúc của hệ thống nông nghiệp - thực phẩm, cộng hưởng với biến đổi khí hậu, xung đột và các cú sốc toàn cầu đang làm xói mòn khả năng tự nuôi sống của lục địa đông dân thứ hai thế giới.

Ngoài ra, hơn 20% dân số châu Phi hiện bị suy dinh dưỡng. So với giai đoạn trước đại dịch, số người rơi vào tình trạng mất an ninh lương thực ở mức vừa hoặc nghiêm trọng đã tăng thêm khoảng 73 triệu người, tập trung trong các năm 2019-2020.

Người sơ tán do chiến tranh ở Nigeria chờ đợi phát khẩu phần ăn. Ảnh: WFP

Theo Reuters, số liệu Liên hợp quốc cho thấy những “điểm nóng” đói nghèo tiếp tục xuất hiện tại Sừng châu Phi, vùng Sahel và một số quốc gia Trung Phi, nơi hạn hán kéo dài, mưa thất thường và xung đột làm gián đoạn sản xuất cũng như lưu thông lương thực.

Nghịch lý nằm ở chỗ: thương mại nông nghiệp nội khối châu Phi đã tăng gấp 3 lần, từ khoảng 6 tỷ USD năm 2003 lên gần 20 tỷ USD năm 2023 nhưng chi phí nhập khẩu lương thực và phân bón vẫn ở mức cao.

Nhiều quốc gia châu Phi tiếp tục phụ thuộc vào nguồn cung bên ngoài đối với lúa mì, gạo và phân bón khiến dễ tổn thương trước biến động giá quốc tế, gián đoạn logistics và các lệnh hạn chế xuất khẩu từ những nhà cung cấp lớn.

Cần nhiều giải pháp đồng bộ

AATM 2025 khuyến nghị các chính phủ ưu tiên xây dựng hạ tầng và môi trường thuận lợi cho thương mại nội lục địa, coi đây là trụ cột để giảm suy dinh dưỡng và tăng khả năng chống chịu trước các cú sốc toàn cầu.

Trọng tâm là đẩy nhanh thực thi Khu vực thương mại tự do lục địa châu Phi (AfCFTA) thông qua cắt giảm rào cản thuế quan và phi thuế quan, hài hòa tiêu chuẩn cũng như đầu tư mạnh cho giao thông, kho lạnh và logistics xuyên biên giới.

Bên cạnh thúc đẩy thương mại nội khối, các chuyên gia quốc tế cho rằng cải thiện an ninh lương thực ở châu Phi cần một gói giải pháp tổng thể, kết hợp đầu tư công, cải cách chính sách và đổi mới công nghệ.

Đánh giá của Ngân hàng Thế giới cho thấy, việc mở rộng tiếp cận giống chịu hạn, kỹ thuật canh tác thông minh với khí hậu và tín dụng vi mô có thể giúp tăng đáng kể sản lượng, đồng thời giảm rủi ro cho nông dân trước biến động thời tiết.

Theo Bloomberg, việc nâng cao năng suất các mặt hàng lương thực chủ lực (bắp, kê, sắn, lúa gạo) và phát triển chuỗi giá trị trong khu vực có thể giúp châu Phi giảm nhập khẩu, tạo việc làm nông thôn. Mặt khác, châu Phi cũng cần cải thiện tình trạng thất thoát sau thu hoạch.

Theo Financial Times, tổn thất sau thu hoạch tại nhiều quốc gia châu Phi vẫn dao động 20%-30% sản lượng, làm suy giảm nghiêm trọng nguồn cung thực phẩm và thu nhập của nông dân.

Song song đó, các chuyên gia nhấn mạnh vai trò của mạng lưới an sinh xã hội và dự trữ lương thực chiến lược nhằm bảo vệ nhóm dễ tổn thương trước các cú sốc như xung đột, thiên tai hay biến động giá toàn cầu.

Liên hợp quốc cho rằng các chương trình trợ cấp có mục tiêu, bữa ăn học đường và bảo hiểm nông nghiệp có thể giúp ổn định tiêu dùng, ngăn chặn suy dinh dưỡng lan rộng.

KHÁNH MINH tổng hợp