'Cháy' hết mình với niềm đam mê ca hát

NSƯT Hà Vy cùng người bạn đời - nghệ sĩ Hoàng Bình trò chuyện trên sân khấu trong một chương trình truyền hình về con đường hoạt động nghệ thuật gắn với BĐBP (Chương trình ghi hình trước ngày 27-4-2021). Ảnh: Thanh Thuận

NSƯT Hà Vy sinh ra và lớn lên ở huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải Phòng. Quê hương Thủy Nguyên là cái nôi của hát đúm, ca trù, nên ngay từ khi mới 4 tuổi, Hà Vy đã thích hát. Niềm yêu thích ca hát trong chị được nuôi dưỡng qua những lần nghe người lớn biểu diễn văn nghệ của xã, nghe ca sĩ hát trên đài.

Năm 1973, khi mới 17 tuổi, Hà Vy được Nghệ sĩ Nhân dân Lê Đóa trong một lần cùng đồng nghiệp đi tuyển diễn viên cho Đoàn Văn công CANDVT đã tuyển thẳng chị vào đoàn, bởi thấy được tố chất của một nghệ sĩ trong chị. Lúc đó, cô thiếu nữ đã vui sướng biết bao bởi có cơ hội theo đuổi niềm yêu thích ca hát của mình. Cho đến bây giờ, Hà Vy vẫn nhớ mãi lần gặp gỡ định mệnh ấy. Bởi đó là cái duyên đưa chị đến với con đường hoạt động nghệ thuật chuyên nghiệp sau này.

Thời gian đầu về Đoàn Văn công CANDVT, Hà Vy chưa được hát ngay, mà được biên chế vào đội kịch nói. Hồi ấy, chương trình đi biểu diễn của đoàn bao gồm nhiều tiết mục tạp kĩ, chứ không chỉ có ca hát như bây giờ. Vì thích hát mà chưa biết nhạc lý nên Hà Vy cũng thu xếp thời gian sau những giờ tập vở, biểu diễn, tự tìm đến các thầy dạy nhạc học hỏi và tham gia lớp tập huấn âm nhạc của đoàn.

Dưới sự hướng dẫn, chỉ dạy của nghệ sĩ Quý Dương, Trung Kiên, cùng với sự chăm chỉ học hỏi của bản thân, Hà Vy không chỉ hoàn thiện về giọng hát mà còn có chuyên môn vững vàng hơn cả về nhạc lý. Có lẽ, ý chí và khát vọng của một cô gái có giọng hát, cũng thích hát và hát hay đã giúp Hà Vy vượt qua những khó khăn để hoàn thiện chuyên môn. Thế rồi, chị được tạo điều kiện cho vào đội hát, đi biểu diễn ở nhiều nước như Cu Ba, Liên Xô, Triều Tiên, Cộng hòa Dân chủ Đức...

Đoàn Văn công CANDVT với đặc thù thường xuyên đi biểu diễn phục vụ cán bộ, chiến sĩ Biên phòng và đồng bào các dân tộc thiểu số trên khắp các vùng biên giới của đất nước. Lẽ tất nhiên, để đến được những địa bàn vùng sâu, vùng xa ấy là cả quá trình gian khổ của chị và các nghệ sĩ trong đoàn. Với đường sá ngày ấy, xe tải cũng chỉ đi được đến huyện, từ huyện vào đồn Biên phòng chủ yếu là đi bộ hoặc cưỡi ngựa. NSƯT Hà Vy cho biết: “Có đồn Biên phòng phải đi qua hơn 40 con suối mới vào được đến nơi. Cán bộ, chiến sĩ trong đồn phải chờ cả ngày để ra đón đoàn”.

Vất vả là thế, nhưng sân khấu biểu diễn của chị có khi chỉ là bãi đất trống, bãi cỏ, hay trên những hầm hào công sự... Trong quá trình đi biểu diễn, chị và các nghệ sĩ của đoàn phải ứng phó với sự khắc nghiệt của thời tiết như mưa rừng, lũ suối... Tuy nhiên, điều đó không khiến cô gái trẻ như Hà Vy nản lòng. Bởi theo chị, khi có tình yêu và đam mê dẫn lối, người nghệ sĩ sẽ luôn có ý chí để sẵn sàng vượt qua mọi gian lao, thử thách.

Niềm đam mê ca hát đã đưa NSƯT Hà Vy đặt chân đến các cung đường biên giới của đất nước, cất lên tiếng hát về biên cương, hải đảo bằng tất cả tấm lòng yêu mến của mình ngay cả ở những nơi nguy hiểm, cam go nhất. NSƯT Hà Vy đã bám sát các trận địa từ cuộc chiến tranh bảo vệ biên giới Tây Nam (năm 1978), đến chiến tranh bảo vệ biên giới phía Bắc (năm 1979), hát dưới làn đạn, trên các đồn, chốt Biên phòng, thậm chí nơi nguy hiểm nhất của các địa bàn biên giới thuộc các tỉnh Hà Giang, Lào Cai (năm 1979, 1983), Cao Bằng (năm 1985).

Chị đã từng hát trong hầm trú ẩn, từng ăn, ở nhà dưới lòng đất và hang núi, hát trong hang cho thương, bệnh binh nghe, hát trên bờ công sự dưới tầm đạn bắn của quân thù để khích lệ tinh thần chiến sĩ vững vàng chiến đấu. Kỷ niệm đến với biển, đảo khiến NSƯT Hà Vy nhớ mãi là chuyến tham gia biểu diễn, công tác đặc biệt tại quần đảo Trường Sa năm 1989. “Không ít lần, tính mạng phải đối diện với hiểm nguy. Nhưng, chưa bao giờ, tinh thần nghệ sĩ - chiến sĩ trong tôi cho phép mình chùn bước” - NSƯT Hà Vy chia sẻ.

NSƯT Hà Vy đã gặt hái được nhiều giải thưởng như: Huy chương Vàng Hội diễn ca múa nhạc chuyên nghiệp toàn quốc đợt IV (năm 1985), Huy chương Vàng Hội diễn ca múa nhạc chuyên nghiệp toàn quốc (năm 1990), Huy chương Bạc Hội diễn ca múa nhạc toàn quốc (năm 1995), Bằng khen Liên hoan giọng hát vàng Hà Nội ASEAN (năm 1996)... Với những thành tích đóng góp cho nền nghệ thuật nước nhà, năm 1997, nghệ sĩ Hà Vy được tặng danh hiệu NSƯT. Mới đây, NSƯT Hà Vy đã được Bộ Tư lệnh BĐBP đề nghị xét tặng Nghệ sĩ Nhân dân lên Hội đồng xét đề nghị tặng danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân, Nghệ sĩ Ưu tú lần thứ 10 trong QĐND Việt Nam

Trong giai đoạn này, nhiều ca khúc gắn với tên tuổi của NSƯT Hà Vy đã chiếm trọn tình cảm của cán bộ, chiến sĩ như: “Tiếng súng đã vang trên bầu trời biên giới’, “Ngày mai anh lên đường”, “Hoa sim biên giới”, “Chiều biên giới” (Trần Chung), “Hành khúc ngày và đêm”,... cùng nhiều làn điệu dân ca các dân tộc Việt Nam...

Nhìn lại con đường nghệ thuật của mình, NSƯT Hà Vy cho rằng, chị may mắn khi được gặp gỡ và nên duyên với nghệ sĩ trống Hoàng Bình, cùng công tác tại Đoàn Văn công BĐBP. Có lẽ, những chuyến rong ruổi công tác, biểu diễn đã gắn cuộc đời họ với nhau. Để rồi khi đã thành vợ chồng, cặp nghệ sĩ - chiến sĩ ấy càng có động lực cùng nhau đi biểu diễn trên khắp các nẻo biên cương.

Có chuyến đi kéo dài 3-4 tháng, hai vợ chồng NSƯT Hà Vy phải gửi con nhỏ nhờ bạn chăm sóc. Có lần, cô con gái nhỏ của chị còn được tổ chức sinh nhật tại đồn Biên phòng... Đó là những kỷ niệm của một thời gian khổ, khó khăn nhưng cũng là quãng đời thanh xuân tươi đẹp nhất mà NSƯT Hà Vy luôn trân trọng, khắc ghi.

Ở độ tuổi 65, NSƯT Hà Vy vẫn giữ được vẻ đẹp mặn mà. Tiếng ngâm thơ của chị vẫn vang lên trên sóng của Đài Tiếng nói Việt Nam từ năm 1974 đến nay. Nữ nghệ sĩ đã cùng một số nghệ sĩ, quân nhân nghỉ hưu, thành lập nhóm hát, tập luyện và đi biểu diễn nhiều nơi. Bên cạnh đó, NSƯT Hà Vy còn dành thời gian truyền dạy thanh nhạc cho một số bạn trẻ đam mê ca hát tìm đến chị. Những việc ấy đều khiến NSƯT Hà Vy cảm thấy hạnh phúc vì chị vẫn còn được mang tiếng hát làm đẹp cho đời.

Thanh Thuận