Chỉ 106 giường 'nhà tạm lánh' cho phụ nữ bị bạo lực trên toàn quốc: Khoảng trống đáng lo ngại

Sáng ngày 3/12, Mạng lưới Phòng chống Bạo lực Giới (GBVNET) tổ chức tọa đàm “Ngôi nhà an toàn”. Tham gia tọa đàm có đông đảo đại biểu đến từ các tổ chức quốc tế, đại sứ quán, viện nghiên cứu, trường đại học, tổ chức phi chính phủ trong và ngoài nước, nhóm cộng đồng, trung tâm hỗ trợ, nhà tạm lánh và các chuyên gia pháp lý.

Phụ nữ ly hôn bị bạo lực chiếm 63%, nhưng rất ít người được hỗ trợ kịp thời

Phát biểu tại buổi tọa đàm, bà Hoàng Tú Anh - Giám đốc Trung tâm Sáng kiến Sức khỏe và Dân số (CCIHP) nhấn mạnh: Trong Tháng hành động vì bình đẳng giới và 16 ngày hành động quốc tế về phòng, chống bạo lực giới, rất nhiều hoạt động ý nghĩa đang được tổ chức trên khắp cả nước, thể hiện sự quan tâm sâu sắc của xã hội đối với chủ đề này.

Bà Hoàng Tú Anh - Giám đốc Trung tâm Sáng kiến Sức khỏe và Dân số (CCIHP) phát biểu khai mạc Tọa đàm.

Theo bà Hoàng Tú Anh, tại Việt Nam, có tới 63% phụ nữ từng ly hôn cho biết họ đã từng bị bạo lực, nhưng hiện nay vẫn chưa có hệ thống số liệu đầy đủ và chính thức về nhóm phụ nữ bị thiệt mạng do bị bạo lực nhưng thông qua khảo sát và theo dõi của báo chí trong 5 năm gần đây, nhóm nghiên cứu ghi nhận hơn 300 trường hợp bị bạo lực nghiêm trọng tuy nhiên con số này chỉ là phần nổi của tảng băng chìm, bởi rất nhiều trường hợp chưa bao giờ được báo cáo.

Một trong những nguyên nhân dẫn đến việc phụ nữ không thể thoát khỏi bạo lực là thiếu sự hỗ trợ kịp thời từ các dịch vụ bảo vệ và hệ thống nhà tạm lánh an toàn. Hiện nay, cả nước mới chỉ có khoảng 106 giường nhà tạm lánh dành cho phụ nữ bị bạo lực. Đây là một con số quá thấp so với nhu cầu thực tế. Bà Tú Anh so sánh: Hà Lan với dân số chỉ 15 triệu người, hiện đã có hơn 1.000 giường tạm lánh và vẫn tiếp tục kêu gọi tăng thêm 800 giường nữa để đảm bảo phụ nữ có thể được tiếp nhận ngay khi cần.

Tại Việt Nam, một số nhà tạm lánh trên thực tế lại không được sử dụng đúng mục đích. Có nơi chỉ dùng làm phòng nghỉ trưa cho cán bộ, khiến vai trò bảo vệ phụ nữ và trẻ em bị xao nhãng. Điều này đặt ra câu hỏi không chỉ về số lượng, mà còn về chất lượng và hiệu quả thực sự của các nhà tạm lánh hiện nay.

Bà Tú Anh nhấn mạnh: phụ nữ và trẻ em là hai nhóm dễ bị tổn thương, nhưng cũng rất đa dạng về độ tuổi, tình trạng khuyết tật, hoàn cảnh sống... Do đó, nhà tạm lánh cần được thiết kế để đáp ứng nhu cầu đa dạng và đặc thù của từng nhóm.

“Thông qua tọa đàm, tôi mong muốn buổi tọa đàm sẽ là cơ hội để các bên cùng thảo luận thẳng thắn, đóng góp những ý kiến thiết thực, nhằm nâng cao chất lượng dịch vụ hỗ trợ, và hướng tới mô hình nhà tạm lánh thực sự an toàn, toàn diện và hiệu quả cho phụ nữ và trẻ em tại Việt Nam” – bà Tú Anh nói.

Nhà Bình Yên tiếp nhận gần 1.900 nạn nhân nhưng vẫn “quá tải”

Phát biểu tại buổi tọa đàm, bà Bùi Lan Anh - Phó Giám đốc CWD cho biết: Nhà Bình Yên là mô hình nhà tạm lánh đầu tiên dành cho phụ nữ và trẻ em bị bạo lực tại Việt Nam. Mô hình được xây dựng dưới sự hỗ trợ kỹ thuật và quy trình từ các tổ chức quốc tế, với thiết kế phù hợp với văn hóa và điều kiện trong nước, đảm bảo hỗ trợ toàn diện, khẩn cấp và có hệ thống cho nạn nhân.

Bà Bùi Lan Anh - Phó Giám đốc CWD phát biểu.

Nhà Bình Yên cung cấp 8 dịch vụ hỗ trợ hoàn toàn miễn phí, bao gồm: cung cấp nơi ở an toàn, y tế, tham vấn hỗ trợ tâm lý, tư vấn trợ giúp pháp lý, hỗ trợ kỹ năng sống, trợ giúp giáo dục chăm sóc trẻ em, hỗ trợ kết nối kinh tế tái hòa nhập cộng đồng.

Trong hơn 10 năm hoạt động, mô hình đã tiếp nhận và hỗ trợ gần 1.900 nạn nhân đến từ 34 tỉnh, thành. Trong số này, trẻ em chiếm gần 50%, đặc biệt với nhóm trẻ là nạn nhân của bạo lực gia đình hoặc xâm hại tình dục, tỷ lệ lên tới 76 - 90%. Bà Lan Anh nhấn mạnh, bạo lực giới hiện nay ngày càng tinh vi và lan rộng, không chỉ xảy ra ở nhóm yếu thế mà cả ở những người có trình độ cao, có địa vị xã hội.

Bên cạnh những kết quả đạt được, bà Lan Anh cũng nêu ra một số thách thức lớn: Thiếu mô hình nhà tạm lánh tại các tỉnh, đặc biệt là vùng sâu, vùng xa, biên giới, nơi tình trạng buôn bán người và bạo lực giới vẫn phức tạp. Nhiều trường hợp phải chuyển tuyến từ rất xa như Vĩnh Long, Sóc Trăng ra Hà Nội. Thứ hai là nguồn lực vận hành chưa ổn định, chủ yếu dựa vào viện trợ và ngân sách xã hội hóa; trong khi các dịch vụ chuyên sâu như tư vấn tâm lý, hỗ trợ pháp lý, can thiệp sang chấn, làm việc 24/7 vẫn còn thiếu nhân lực đủ chuyên môn.

Thứ ba là Chưa có quy chuẩn quốc gia riêng cho mô hình nhà tạm lánh, gây khó khăn trong vận hành, phối hợp và chuyển tuyến giữa các cơ sở…. Bên cạnh đó, bối cảnh chuyển đổi số và biến đổi khí hậu cũng tạo ra thách thức mới, như bạo lực qua mạng hay thiên tai làm gián đoạn tiếp cận dịch vụ.

Toàn cảnh buổi Tọa đàm.

Trước những bất cập trên, bà Lan Anh đã đưa ra 6 nhóm kiến nghị cụ thể:

Thứ nhất, thực hiện nghiêm túc chỉ đạo của Tổng Bí thư về việc xây dựng và nhân rộng mô hình nhà tạm lánh trên cả nước, đặc biệt tại các tỉnh, thành còn thiếu hoặc chưa có. Các nhà tạm lánh mới cần có khả năng tiếp nhận khẩn cấp 24/7, đáp ứng nhu cầu hỗ trợ nhanh chóng, an toàn và hiệu quả cho phụ nữ và trẻ em bị bạo lực.

Thứ hai, cần bảo đảm nguồn lực tài chính ổn định cho hoạt động của các nhà tạm lánh, bao gồm ngân sách thường xuyên từ Nhà nước để vận hành các dịch vụ đặc thù như: tham vấn, trị liệu sang chấn, chăm sóc y tế, hỗ trợ pháp lý và dịch vụ hỗ trợ trẻ em. Bên cạnh đó, cần huy động thêm các nguồn lực xã hội hóa và sự chung tay của cộng đồng, các doanh nghiệp, tổ chức tư nhân.

Thứ ba, tăng cường đào tạo chuyên môn cho đội ngũ cán bộ làm việc trực tiếp tại các nhà tạm lánh, đảm bảo họ có năng lực tư vấn, hỗ trợ nạn nhân một cách chuyên nghiệp. Bởi nếu cơ sở vật chất tốt, quy trình có sẵn nhưng con người không đáp ứng được thì hiệu quả vận hành sẽ rất hạn chế.

Thứ tư, cần sớm ban hành bộ quy trình chuẩn liên ngành ở cấp quốc gia để đảm bảo sự phối hợp chặt chẽ, đồng bộ giữa các bên liên quan: y tế, công an, tư pháp, hội phụ nữ, ngành lao động – xã hội và hệ thống nhà tạm lánh. Điều này đặc biệt cần thiết trong quá trình chuyển tuyến, xử lý khẩn cấp và hỗ trợ nạn nhân xuyên suốt.

Thứ năm, phát triển hệ thống tiếp nhận báo cáo trực tuyến an toàn trên nền tảng số, tích hợp các công cụ đánh giá nguy cơ để nhận diện và phản ứng kịp thời với các vụ bạo lực giới. Đồng thời, các nhà tạm lánh cần áp dụng biện pháp bảo mật dữ liệu cá nhân và nâng cao năng lực số cho cán bộ nhằm bảo vệ thông tin và quyền riêng tư của nạn nhân trong thời đại công nghệ.

Thứ sáu, lồng ghép yếu tố biến đổi khí hậu và tiếp cận đa dạng vào thiết kế mô hình nhà tạm lánh. Các cơ sở cần đảm bảo khả năng ứng phó với các tình huống khẩn cấp như thiên tai, lũ lụt; có quy trình ứng phó riêng phù hợp với từng địa phương và đối tượng yếu thế, đặc biệt là người khuyết tật. Ngoài ra, cần tổ chức tập huấn định kỳ để cán bộ nắm vững quy trình ứng phó với các tình huống thiên tai trong bối cảnh khí hậu đang thay đổi nhanh chóng.

Thanh Hà