Chiến lược An ninh mới của ông Trump báo hiệu sự tái sắp xếp lớn

Bản Chiến lược An ninh quốc gia mới được công bố cho thấy Mỹ sẽ thu hẹp vai trò và cam kết của mình trên toàn thế giới, Mỹ sẽ không còn đóng vai trò “cảnh sát toàn cầu” như các nhiệm kỳ trước. Thay vào đó, Washington sẽ tập trung nguồn lực chủ yếu vào Tây Bán cầu, giảm bớt sự quan tâm ở Trung Đông dù vẫn khẳng định ưu tiên an ninh cho Israel.

Tổng thống Mỹ Donald Trump phát biểu tại Nhà Trắng. Ảnh: Reuters

Tại sao Mỹ lại triển khai lực lượng lớn tại Caribe, gây sức ép lên Venezuela?

Chiến lược An ninh Quốc gia mới của Mỹ rất rõ ràng: Tây Bán cầu hiện là ưu tiên hàng đầu của Mỹ.

Theo các chuyên gia tại viện nghiên cứu Atlantic, đây là một sự thay đổi đáng mong đợi và đáng hoan nghênh, bởi lợi ích của Mỹ nên bắt đầu từ chính nội địa.

Cách tiếp cận này củng cố các nỗ lực của chính quyền Tổng thống Donald Trump về kiểm soát di cư, nhập cư bất hợp pháp, ngăn chặn sự gia tăng của các băng đảng ma túy, giảm thiểu ảnh hưởng tiêu cực từ nước ngoài và bảo đảm các chuỗi cung ứng quan trọng. Nhưng quan trọng hơn, nó còn bao gồm việc khuyến khích các làn sóng đầu tư mới từ Mỹ vào các quốc gia này, bởi nền kinh tế nội địa có vững mạnh thì mới phục vụ lợi ích của Mỹ.

Chiến lược an ninh mới cũng cung cấp một kế hoạch chi tiết để chính phủ Mỹ nâng cao vai trò của mình trong khu vực Tây Bán cầu, thể hiện mong muốn chung của nhiều quốc gia trong khu vực về việc nhận được đầu tư nhiều hơn từ Mỹ, đặc biệt là vào cơ sở hạ tầng, viễn thông, cảng biển…

Chiến lược này hé lộ mục tiêu cuối cùng của chính quyền Tổng thống Trump đối với Venezuela. Theo quan điểm của Mỹ, Tổng thống Nicolas Maduro và các quan chức hiện đang cung cấp nơi ẩn náu an toàn cho các nhóm tội phạm, hưởng lợi từ buôn người và chào đón những đối thủ cạnh tranh của Mỹ như Nga và Trung Quốc, là mối đe dọa trực tiếp đối với an ninh quốc gia Mỹ. Do đó, mục tiêu của Mỹ ở Venezuela là phải thay đổi chính quyền, đưa Venezuela trở thành một đối tác của Mỹ, như một phần mục tiêu mở rộng quan hệ đối tác Tây Bán cầu.

Việc Mỹ chuyển hướng sang Tây Bán cầu cũng báo hiệu rằng việc tái triển khai lực lượng Mỹ đến vùng Caribe sẽ không bị giới hạn. Văn kiện này tiết lộ Mỹ sẽ có sự hiện diện "phù hợp hơn" của Lực lượng Tuần duyên và Hải quân tại khu vực. Bên cạnh đó, chiến lược An ninh còn nêu chi tiết hơn về nỗ lực đa phương tại nhiều khu vực Tây Bán cầu nhằm chống lại ảnh hưởng của các cường quốc bên ngoài, bao gồm Nga và đặc biệt là Trung Quốc.

Thay đổi lớn trong cạnh tranh với Trung Quốc

Điều đáng chú ý là Chiến lược an ninh coi Trung Quốc là một đối tác kinh tế tiềm năng hơn là một đối thủ, cam kết theo đuổi "mối quan hệ kinh tế thực sự có lợi cho cả hai bên". Các chiến lược an ninh trước đây mô tả Trung Quốc là một đối thủ dựa trên các giá trị và tìm cách “tạo ra các điều kiện thuận lợi hơn cho mô hình của riêng mình".

Chiến lược an ninh mới cho thấy rõ ràng rằng chính quyền Tổng thống Trump coi sự cạnh tranh giữa Mỹ và Trung Quốc là một cuộc cạnh tranh dựa trên lợi ích, chứ không phải là xung đột về giá trị. Như vậy, Mỹ đã định hình thách thức từ Trung Quốc là xoay quanh kinh tế.

Một cuộc khảo sát của Trung tâm nghiên cứu Pew vào đầu năm nay cho thấy hầu hết các quốc gia coi Trung Quốc thay vì Mỹ là cường quốc kinh tế hàng đầu thế giới, với 41% chọn Bắc Kinh so với 39% chọn Washington.

Tổng thống Nga Vladimir Putin gặp Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Alaska. Ảnh Getty

Thay đổi quan điểm với Nga, chỉ trích đồng minh châu Âu

Tài liệu này cũng phá vỡ chính sách đối ngoại của Mỹ với các đồng minh châu Âu trong nhiều thập kỷ, dưới nhiều thời tổng thống. Trước đây, Mỹ coi châu Âu là thành trì chống lại Nga và Mỹ có vai trò giúp châu Âu củng cố an ninh để ngăn chặn Nga đồng thời khuyến khích NATO đông tiến.

Tuy nhiên, trong bản chiến lược mới, Mỹ mô tả các quốc gia châu Âu là yếu kém và đang suy tàn, cáo buộc các đồng minh NATO thúc đẩy các mục tiêu “phi thực tế” trong cuộc xung đột ở Ukraine. Mỹ đồng thời cũng không đề cập đến Nga như một mối đe dọa.

“Chính quyền Tổng thống Trump đang bất đồng quan điểm với các quan chức châu Âu, những người đặt kỳ vọng phi thực tế cho xung đột ở Ukraine. Phần lớn người dân châu Âu muốn hòa bình, nhưng mong muốn đó không được thể hiện thành chính sách” – tài liệu nêu rõ.

Bên cạnh đó, chiến lược mới của Mỹ kêu gọi tái lập “sự ổn định chiến lược với Nga” bằng cách đàm phán lệnh ngừng bắn với Ukraine.

Mỹ cũng xác định việc nhanh chóng chấm dứt xung đột tại Ukraine và khôi phục quan hệ bình thường với Nga là các lợi ích cốt lõi của Mỹ, đồng thời coi hai mục tiêu này gắn liền với nỗ lực ngăn ngừa leo thang căng thẳng tại châu Âu.

Đáng chú ý, chiến lược mới cũng đề cập tới việc chấm dứt mở rộng NATO, một yêu cầu mà Nga nhiều lần nêu ra, coi đó là căn nguyên của xung đột Ukraine, trong khi Moscow nhìn nhận xung đột hiện nay với Ukraine là cuộc chiến ủy nhiệm do phương Tây hậu thuẫn.

Tuyên bố mới của Mỹ sẽ có những tác động lớn đến toàn bộ châu Âu. Một thông điệp mà Mỹ đưa ra rõ ràng: Washington đang thúc giục các đồng minh châu Âu đảm nhận trách nhiệm quốc phòng thông thường trong khi Mỹ vẫn giữ vai trò hạn chế hơn trong an ninh của châu lục, chủ yếu là một biện pháp phòng vệ hạt nhân.

Đồng thời, sự thay đổi đó thúc đẩy châu Âu - bao gồm cả các quốc gia sườn phía Đông - phải đánh giá lại quyền tự chủ chiến lược. Điều này đồng nghĩa với việc đầu tư nhiều hơn vào năng lực quốc phòng, tăng cường hợp tác khu vực và có thể đẩy nhanh quá trình hiện đại hóa và cải cách thể chế.

Quang Trung/VOV-Washington