Chiến lược nào cho ngành gỗ Việt khi thị trường Mỹ siết chặt thuế quan?

Ngành đồ gỗ Việt gặp nhiều thách thức ở thị trường Mỹ. Ảnh: LH

Sụt giảm đơn hàng khi bị áp thuế 20%

Theo số liệu của Cục Hải quan Việt Nam, trong 7 tháng đầu năm 2025, ngành gỗ đạt kim ngạch xuất khẩu khoảng 9,65 tỉ đô la Mỹ, tăng 8,1% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, Mỹ vẫn là thị trường nhập khẩu lớn nhất, chiếm đến 56% tổng kim ngạch, đạt 5,41 tỉ đô, tăng 10,5%. Tuy nhiên, điều này bắt đầu đối mặt với những khó khăn do chính sách thuế của Mỹ.

Ngày 7-8 vừa qua, Mỹ đã áp dụng thuế đối ứng 20% đối với các sản phẩm gỗ và nội thất nhập khẩu từ Việt Nam, gây ra tác động tiêu cực đến dòng chảy đơn hàng. Trước đó, các doanh nghiệp chủ yếu xuất khẩu sang Mỹ với mức thuế thấp hoặc không chịu thuế, nên sự thay đổi này khiến nhiều đơn hàng bị trì hoãn hoặc sụt giảm rõ rệt. Các khách hàng tại Mỹ tỏ ra thận trọng, chờ đợi diễn biến mới để quyết định tiếp tục hay dừng hợp đồng. Điều này khiến các doanh nghiệp ngành gỗ Việt Nam lo lắng về khả năng duy trì mục tiêu xuất khẩu năm 2025, đặc biệt khi thị trường Mỹ chiếm phần lớn kim ngạch.

Ông Trần Quốc Mạnh, Phó Chủ tịch Hiệp hội Xuất khẩu hàng Thủ công Mỹ nghệ Việt Nam (Vietcraft), nhận định rằng việc Mỹ áp thuế 20% khiến doanh nghiệp gặp khó khăn chưa từng có. Các doanh nghiệp phản ánh tình trạng khách hàng chậm ký hợp đồng, giảm đơn hàng rõ rệt do tâm lý chờ đợi. Trong bối cảnh đó, họ buộc phải điều chỉnh giá bán, chia sẻ gánh nặng thuế với đối tác, nhưng đây chỉ là biện pháp tình thế. "Biên lợi nhuận ngành gỗ Việt Nam khá thấp, thường dưới 10%, nên việc chia sẻ lợi nhuận đến 7% đã gây áp lực lớn, ảnh hưởng đến khả năng duy trì hoạt động và mở rộng thị trường", ông nói.

Ngoài ra, việc chuyển đổi từ thị trường Mỹ sang các thị trường EU, Trung Đông, châu Á khác đang trở nên cấp bách, song không dễ dàng do cạnh tranh và tiêu chuẩn của các thị trường này khắt khe hơn. Chính vì thế, các chuyên gia nhận định rằng, trong vòng 4 tháng cuối năm 2025, ngành gỗ sẽ còn chịu nhiều tác động rõ rệt, khi xu hướng sụt giảm đơn hàng ngày càng thể hiện rõ hơn.

Các chuyên gia dự báo, những tháng cuối năm, ngành gỗ sẽ còn tiếp tục chịu nhiều ảnh hưởng tiêu cực khi xu hướng giảm đơn hàng thể hiện rõ hơn.

Ông Vũ Bá Phú, Cục trưởng Cục Xúc tiến Thương mại (Bộ Công Thương) dự đoán rằng, từ nay đến hết năm 2025, nhiều ngành xuất khẩu chủ lực của Việt Nam, trong đó có ngành gỗ, sẽ khó giữ được đà tăng trưởng như 6 tháng đầu năm. Mỹ là thị trường có sức mua rất lớn, hàng hóa Việt Nam đã phủ rộng khắp các mặt hàng, nhưng lượng tồn kho lớn và các biện pháp thuế mới sẽ khiến hoạt động xuất khẩu chững lại trong thời gian tới.

Đến lo ngại từ việc điều tra gỗ của Mỹ

Một diễn biến đáng chú ý khác là việc Tổng thống Mỹ Donald Trump mới đây tuyên bố sẽ đẩy nhanh cuộc điều tra thuế quan đối với đồ nội thất nhập khẩu theo Mục 232 của Luật An ninh Quốc gia. Động thái này gây tranh cãi trong nội bộ chính quyền Mỹ và làm dấy lên lo ngại đối với ngành gỗ, đặc biệt là các doanh nghiệp Việt Nam - quốc gia xuất khẩu lớn sang thị trường này.

Cuộc điều tra nhằm xác định liệu việc nhập khẩu đồ nội thất có đe dọa đến an ninh quốc gia của Mỹ hay không. Viết trên mạng xã hội vào ngày 22-8, ông Trump tuyên bố sẽ rút ngắn thời gian điều tra từ 9 tháng xuống còn 50 ngày, nhằm thúc đẩy ngành sản xuất nội thất nội địa quay trở lại các bang như Bắc Carolina, Nam Carolina, Michigan - nơi từng là trung tâm của ngành này. Ông cũng cảnh báo rằng, nếu kết luận cho thấy nhập khẩu gây rủi ro, mức thuế có thể sẽ tăng cao hơn mức hiện tại.

Mỹ đẩy nhanh điều tra gỗ nội thất nhập khẩu. Ảnh: LH

Thực tế, ngành nội thất Mỹ đã suy giảm mạnh trong nhiều thập kỷ qua, từ mức 1,2 triệu lao động năm 1979 còn khoảng 340.000 người hiện nay. Trong khi đó, nhập khẩu nội thất ngày càng tăng, đạt 25,5 tỉ đô trong năm 2024, trong đó 60% đến từ Việt Nam và Trung Quốc.

Đối với Việt Nam, quốc gia xuất khẩu nội thất lớn sang Mỹ, cuộc điều tra này có thể gây ra tác động lớn. Bởi kết quả điều tra có thể dẫn đến mức thuế cao hơn 20% hoặc giữ nguyên, đều ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất kinh doanh và khả năng cạnh tranh trong tương lai.

Trong bối cảnh này, nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã chủ động tăng nhập khẩu nguyên liệu từ Mỹ - đạt hơn 320 triệu đô la trong 7 tháng đầu năm, thể hiện thiện chí hợp tác và giảm xuất siêu. Ngoài ra, nhập khẩu gỗ từ Mỹ cũng tăng mạnh 73,3%, giúp đa dạng hóa nguồn cung và giảm rủi ro phụ thuộc vào các đối thủ khác.

Chiến lược thích ứng...

Dưới áp lực tăng thuế và các rủi ro chính sách, các chuyên gia cho rằng doanh nghiệp ngành gỗ cần đổi mới, đa dạng hóa thị trường, nâng cao giá trị gia tăng và thúc đẩy số hóa hoạt động. Việc tìm kiếm mô hình giao thương mới - minh bạch, hiệu quả, ít phụ thuộc chuỗi phân phối truyền thống - là yêu cầu cấp thiết, đặc biệt với doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Ông Nguyễn Chánh Phương, Phó Chủ tịch Hội Mỹ nghệ và chế biến gỗ TPHCM (HAWA), khuyến nghị don nghiệp đa dạng hóa nguồn cung, không chỉ gỗ mà còn vải và kim loại, để tận dụng cơ hội gia tăng xuất khẩu sang Mỹ. Ông nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xây dựng nội lực, tăng tỷ lệ nội địa hóa, đầu tư vào các khâu có giá trị gia tăng cao nhằm giữ vững thị phần và nâng cao năng lực cạnh tranh. Ông đề xuất sản xuất, lắp đặt, thiết kế và phân phối ngay tại Mỹ để phát triển bền vững.

TS Trần Ngọc Anh, Đại học Indiana, sáng lập Mạng lưới Sáng kiến Việt Nam, cũng ủng hộ chiến lược “made in Vietnam & assemble in USA”, tức sản xuất tại Việt Nam và hoàn thiện, đóng gói tại Mỹ. Ông gợi ý các nhà xuất khẩu tập trung vào các mặt hàng phi chiến lược của nước này vì nhóm hàng mà ông Tổng thống Mỹ xem là chiến lược sẽ được bảo hộ cao bằng thuế quan. Khi có ý định đầu tư, cần ưu tiên các bang chiến trường vì lưỡng đảng đều coi trọng, đưa ra nhiều ưu đãi.

Doanh nghiệp cũng cần ứng dụng công nghệ như blockchain để nâng cao tính minh bạch xuất xứ, tham gia vào hiệp hội ngành hàng của Mỹ để nắm thông tin và vận động chính sách.

Ông Ngô Sỹ Hoài, Phó Chủ tịch Phó Chủ tịch Hiệp hội gỗ và lâm sản Việt Nam (Viforest), nhận định nhu cầu đồ gỗ tại Mỹ vẫn lớn nhưng sẽ giảm do tăng thuế đẩy giá bán. Đây là thời điểm doanh nghiệp nội địa xem lại và tìm cơ hội tăng trưởng mới tại thị trường truyền thống. Liên kết thành nhóm mạnh và hợp tác sản xuất trực tiếp tại Mỹ là giải pháp cần thiết.

Về vấn đề này, theo Chủ tịch HAWA Phùng Quốc Mẫn, Một số hội viên đã bắt đầu xây dựng cơ sở sản xuất tại Mỹ như một chiến lược tận dụng thị trường và tránh rào cản thương mại.

Ông Mạnh của Vietcraft nhấn mạnh ngành nội thất Việt cần đẩy mạnh số hóa, tái cấu trúc hoạt động để nâng cao năng lực cạnh tranh, giảm chi phí trong bối cảnh đơn hàng và giá xuất khẩu có xu hướng giảm. Đồng thời cần hướng tới mục tiêu Net Zero với các sản phẩm thân thiện môi trường, phù hợp xu hướng toàn cầu và yêu cầu từ các thị trường lớn như Mỹ, EU, Nhật Bản...

Lê Hoàng